Birleşmiş Milletlerde İnsan Hakları Mekanizmaları ve Bireysel Başvuru Yolları
Dr. Ahmet ULUTAŞ
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
PREFACE 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR CETVELİ 15
GİRİŞ 19
BİRİNCİ BÖLÜM
BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN TEŞKİLAT YAPISI VE CENEVRE OFİSİ
I. BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN KURULUŞU 27
II. TEŞKİLAT YAPISI VE ANA ORGANLARI 28
A. Genel Kurul 28
B. Güvenlik Konseyi 31
C. Ekonomik ve Sosyal Konsey. 35
D. Vesayet Konseyi 36
E. Genel Sekreterlik 37
F. Uluslararası Adalet Divanı 38
G. Uluslararası Hukuk Komisyonu 43
III. ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ 46
IV. CENEVRE OFİSİ HAKKINDA GENEL BİLGİ VE TANITIM 50
İKİNCİ BÖLÜM
BİRLEŞMİŞ MİLLETLERDE İNSAN HAKLARI MEKANİZMALARI VE BİREYSEL BAŞVURU YOLLARI
I. GENEL OLARAK BİRLEŞMİŞ MİLLETLERDE İNSAN HAKLARI DENETİM ORGANLARI 54
II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ŞARTINA DAYALI OLARAK KURULAN İNSAN HAKLARI ORGANLARI 56
A. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi 56
1. Genel Olarak 56
2. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisinin Kurumsal Yapısı 58
3. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisinin Dünya Çapındaki
Varlığı 61
a. Genel Olarak 61
b. 14 Ülke Ofisi ve Müstakil Ofis 61
c. BM Barış Görevleri 62
d. 12 Bölgesel Ofis ve Merkez 62
e. İnsan Hakları Danışmanları 62
f. Ortaya Çıkan İnsan Hakları Krizlerine Hızlı Yanıt 63
B. İnsan Hakları Konseyi 64
1. Genel Olarak 64
2. İnsan Hakları Konseyi Danışma Komitesi 70
3. İnsan Hakları Konseyi Çalışma Usulleri ve Kararları 71
a. Genel Olarak 71
b. İnsan Hakları Konseyi Kararları 75
4. Şikâyet Prosedürü 84
5. Evrensel Periyodik İnceleme Mekanizması (EPİM) 87
6. İnsan Hakları Konseyi Özel Prosedürleri 90
a. BM Keyfi Tutuklamalar Çalışma Grubu. 99
(1) Genel Olarak 99
(2) Bireysel Başvuru Dosyalarının İncelenmesi ve Araştırılması. 103
(3) Acil Çağrılar 106
(4) Çalışma Grubu İçtihadı ve Türkiye Bakımından
Değerlendirilmesi 106
b. BM Zorla ve İradedışı Kaybolmalar Çalışma Grubu 107
c. Sınıraşan Şirketler ile Diğer İş Teşebbüsleri ve İnsan Hakları Konusunda Çalışma Grubu (Working Group on the issue of Human rights and Transnational Corporations and other
Business Enterprises) 109
(1) Genel Olarak 109
(2) İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehber İlkelerinin Uygulanmasına Yönelik Olarak BM Üyesi Devletlerce
Hazırlanan Ulusal Eylem Planları 113
d. Göçmenlerin İnsan Hakları Özel Raportörü 115
7. İnsan Hakları Konseyinin Diğer Enstrumanları 122
a. Kalkınma Hakkı Konusunda Kurulan Hükümetlerarası Çalışma
Grubu 124
b. Sosyal Forum 125
c. Azınlık Sorunları Forumu. 126
d. Yerli Halkların Hakları Konusundaki Uzman Mekanizması 127
e. Durban Deklarasyonu ve Eylem Programı 127
f. Durban Deklarasyonu ve Eylem Programının Etkili Uygulanması Hükümetlerarası Çalışma Grubu 128
g. Durban Deklarasyonu ve Eylem Programının Uygulanması İçin Bağımsız Üst Düzey Uzmanlar Grubu. 128
h. Afrika Kökenliler Hakkında Uzmanlar Çalışma Grubu 129
ı. Tamamlayıcı Standartları Değerlendirmek Üzere Kurulan Ad
hoc Komite 130
8. İnsan Hakları Konseyi Çalışmalarının Değerlendirilmesi 130
III. BM İNSAN HAKLARI SÖZLEŞME DENETİM ORGANLARI: KOMİTELER 133
A. Genel Olarak Komitelerin Tanıtımı 133
B. Komitelere Bireysel Başvuru Usulleri Hakkında Genel Bilgi 136
1. Genel Olarak Bireysel Başvuruda Takip Edilen Usul 136
2. Komite Tarafından Başvurunun Kabuledilebilirliği ve Esasının
İncelenmesi Usulü 145
3. Komitenin Başvuruyu Karara Bağlamasının Hüküm ve Sonuçları 150
4. Şikâyetlerin Sözleşme Denetim Organlarına Gönderilmesi ve
Alternatif Yollar 152
a. Genel Olarak 152
b. Parlamenterlerin İnsan Hakları Komitesine Başvuru 152
c. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve İnsan Hakları
Mekanizmaları 157
C. Komitelerin İncelenmesi 159
1. İnsan Hakları Komitesi 159
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 159
b. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin İncelenmesi 161
c. İnsan Hakları Komitesine Bireysel Başvuru Usulü 173
2. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 179
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 179
b. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşmenin İncelenmesi 181
c. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesine Bireysel
Başvuru Usulü 182
3. Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesi 185
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 185
b. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesinin İncelenmesi 187
c. Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesine
Bireysel Başvuru Usulü 194
4. Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesi 201
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 201
b. Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Sözleşmesinin İncelenmesi 201
c. Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Komitesine Bireysel
Başvuru Usulü. 204
5. İşkenceye Karşı Komite 207
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 207
b. İşkenceye Karşı Sözleşmenin İncelenmesi 209
c. İşkenceye Karşı Komiteye Bireysel Başvuru Usulü 215
6. İşkencenin Önlenmesi Alt Komitesi 220
7. Çocuk Hakları Komitesi 225
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 225
b. Çocuk Hakları Sözleşmenin İncelenmesi 227
c. Çocuk Hakları Komitesine Bireysel Başvuru Usulü 232
8. Tüm Göçmen İşçiler ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Komitesi 234
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 234
b. Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Sözleşmesinin İncelenmesi 236
c. Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunması Komitesine Bireysel Başvuru Usulü 239
9. Engellilerin Hakları Komitesi 240
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 240
b. Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin İncelenmesi 242
c. Engellilerin Hakları Komitesine Bireysel Başvuru Usulü 246
10. Zorla Kaybolmalar Komitesi 249
a. Genel Olarak Komitenin Yapısı ve İşleyişi 249
b. Herkesin Zorla Kaybedilmeden Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin İncelenmesi 249
c. Zorla Kaybolmalar Komitesine Bireysel Başvuru Usulü 252
D. Devletten Devlete Şikâyet Prosedürü ve Sözleşmelerin Yorum ve Uygulanmasında Çıkabilecek Diğer İhtilafların Halli 254
E. Soruşturma Prosedürü 257
F. Sözleşme Temelli Organların (Komitelerin) Güçlendirilmesi 259
IV. ÇALIŞMALARI İNSAN HAKLARI ALANINA TEMAS EDEN DİĞER BM ORGAN VE KURULUŞLARI 261
V. TÜRK HUKUKU BAKIMINDAN BM İNSAN HAKLARI SİSTEMİNİN ÖNEMİ VE
HUKUKİ DEĞERİ 262
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU PERSPEKTİFİNDEN İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİ
I. ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU 267
A. Genel Olarak 267
B. Örf ve Adet Hukukunun Oluşması İçin Aranan Unsurlar 268
1. Maddi Unsur 268
2. Manevi Unsur 270
3. Devlet Uygulamalarında Aranacak Süre 271
4. Diğer Devletlerin Uygulamalarına Israrlı ve Devamlı Surette Karşı
Çıkan Devletler Açısından Hukuki Durum 271
5. Genel Olarak Uluslararası Anlaşma Hükümlerinin Örf ve Adet
Hukuku Kuralına Dönüşmesi Olasılığı 272
II. İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİNİN ULUSLARARASI ÖRF VE ADET HUKUKU PERSPEKTİFİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ. 274
A. Genel Olarak İnsan Hakları Alanındaki Uluslararası Örf ve Adet
Hukukunun Gelişimi 274
B. İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmelerin Örf ve Adet Hukuku Bakımından Değeri 285
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI DENETİM MEKANİZMALARI İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ SİSTEMİNİN KARŞILAŞTIRMASI
I. BM İNSAN HAKLARI MEKANİZMALARI İLE AİHM SİSTEMİ KARŞILAŞTIRMASI 293
A. Genel Olarak AİHM Sistemi ve İşleyişi 293
B. BM İnsan Hakları Mekanizmaları ile AİHM Sisteminin Karşılaştırması 300
II. BM İNSAN HAKLARI DENETİM MEKANİZMALARINA GENEL BAKIŞ, DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER 305
SONUÇ 313
EKLER 317
EK 1 BM İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİ VE EKİ PROTOKOLLERİ TABLOSU 317
EK 2 BM İNSAN HAKLARI SÖZLEŞME ORGANLARI SİSTEMİ TABLOSU 319
EK 3 AİHS MADDELERİ İLE BM KOMİTELERİ GENEL YORUMLARI VE GENEL
TAVSİYELERİ EŞLEŞTİRME TABLOSU 322
EK 4 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI (m.90) 327
EK 5 GENEL OLARAK BM SİSTEMİ 328
EK 6 İNSAN HAKLARI ALANINDA ROLÜ OLAN BM SİSTEMİ MEKANİZMALARI 329
EK 7 İNSAN HAKLARI KONSEYİNİN YAPISI VE BM SİSTEMİ İÇİNDEKİ KONUMU 330
EK 8 MEDENİ VE SİYASİ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME 331
EK 9 MEDENİ VE SİYASİ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMEYE EK
İHTİYARİ PROTOKOL 350
EK 10 ÖLÜM CEZASININ KALDIRILMASINI AMAÇLAYAN, MEDENİ VE SİYASİ
HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞME’YE EK İKİNCİ İHTİYARİ PROTOKOL 354
EK 11 BM İNSAN HAKLARI KONSEYİ KARARLARI 357
EK 11.1: 26/22, ULUSLARARASI ŞİRKETLER İLE DİĞER İŞ TEŞEBBÜSLERİ VE İNSAN HAKLARI 357
EK 11.2: BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İŞ DÜNYASI VE İNSAN HAKLARI REHBER İLKELERİ
(UN Guiding Principles on Business and Human Rights) 362
EK 11.3: 25/4, YARGI SİSTEMİNİN BÜTÜNLÜĞÜ 369
EK 11.4: 24/12,ÇOCUK ADALETİ DAHİL ADALET YÖNETİMİNDE İNSAN HAKLARI 372
EK 12 MODEL ŞİKÂYET FORMU, BM İNSAN HAKLARI KOMİTESİ (Model Complaint
Form, UN Human Rights Committee) 379
EK 13 CEDAW'A EK İHTİYARİ PROTOKOL UYARINCA BİREYSEL ŞİKAYETLERİ
SUNMA USULÜ HAKKINDA BİLGİ NOTU (Fact Sheet: How to Submit Individual Complaints under the Optional Protocol to CEDAW, Office of the
High Commissioner for Human Rights) 382
EK 14 SÖZLEŞMEYE EK İHTİYARİ PROTOKOL UYARINCA KADINA KARŞI AYRIMCILIĞIN ORTADAN KALDIRILMASI KOMİTESİNE BİLDİRİM SUNUMU İÇİN MODEL
FORM (Model Form for Submission of Communications to the Committee on the Elimination of Discrimination against Women under the Optional
Protocol of the Convention) 385
EK 15 BM SÖZLEŞME DENETİM ORGANLARINA BİREYSEL BAŞVURU KONTROL LİSTESİ
(Checklist for Submitting Individual communications to the UN Treaty Bodies) 389
EK 16 BM KEYFİ TUTUKLAMALAR ÇALIŞMA GRUBUNA BAŞVURACAK KİŞİLERCE
DOLDURULACAK MODEL BAŞVURU FORMU (Model Questionnaire to be Completed by Persons Alleging Arbitrary Arrest or Detention) 391
EK 17 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GENEL SEKRETERLİĞİ TEŞKİLAT YAPISI 396
EK 18 TÜRKİYE'NİN BİREYSEL BAŞVURU YETKİSİNİ TANIDIĞI BM İNSAN HAKLARI KOMİTELERİ TABLOSU 401
EK 19 TÜRKİYE'NİN SORUŞTURMA AÇMA YETKİSİNİ TANIDIĞI BM İNSAN
HAKLARI KOMİTELERİ TABLOSU 401
KAYNAKÇA 403
-
-
%3190,00 TL184,30 TL
-
-
-
-
%3150,00 TL145,50 TL
-
-
-