Biyogüvenlik Kanunu Çerçevesinde Hukuki Sorumluluk

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
PROF. DR. TURGUT ÖZ’ÜN SUNUŞ YAZISI 7
Önsöz 9
Kısaltmalar 15
GİRİŞ 17
1. BÖLÜM
BİYOGÜVENLİK KAVRAMININ ULUSAL VE
ULUSLARARASI HUKUKLARDA GELİŞİMİ
1. DÜNYADA BİYOGÜVENLİK KAVRAMININ GELİŞİMİ 21
1.1. Stockholm Bildirgesi’nin Getirdikleri: İhtiyat İlkesi 22
1.1.1. İhtiyat İlkesinin Tanımlanması 22
1.1.2. İhtiyat İlkesine Yöneltilen Eleştiriler 24
1.1.3. İhtiyat İlkesinin Ortaya Çıkışı 25
1.1.4. AB Hukukunda İhtiyat İlkesi 27
1.1.5. Yargı Kararlarında İhtiyat İlkesi 28
1.1.6. İhtiyat İlkesinin Temelleri 30
1.1.7. İhtiyat İlkesinin İçeriği ve Uygulanması 31
1.2. Birleşmiş Milletler Biyoçeşitlilik Sözleşmesi 35
1.3. Cartagena Biyogüvenlik Protokolü 38
2. AVRUPA BİRLİĞİ’NDE GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMALARA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER 43
2.1. Genel Olarak 43
2.2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Kapalı Kullanımı 45
2.3. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Çevreye Kasıtlı Bırakılması 47
2.3.1. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Deneysel Amaçlarla Çevreye Bırakılması 49
2.3.2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Piyasaya Sürülmesi 51
2.4. Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemler 54
2.5. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların İzlenebilirliği ve Etiketlenmesi 56
3. BAZI ÜLKE MEVZUATLARINDA GDO İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 58
3.1. Amerika Birleşik Devletleri 58
3.2. Kanada 61
3.3. Fransa 62
3.4. İsviçre 65
3.5. Almanya 68
4. ÜLKEMİZDE DURUM 69
4.1. Biyogüvenlik Alanında Kanun Çıkarmaya Yönelten Düşünceler 69
4.2. 5977 Sayılı Biyogüvenlik Kanunu’ndan Önce GDO’larla İlgili Yürürlükte Olan Yasal Düzenlemeler 71
4.3. 5977 Sayılı Biyogüvenlik Kanunu’nun Yürürlüğe Girmesi 74
2. BÖLÜM
BİYOGÜVENLİK KANUNU’NUN ÇERÇEVESİ VE
İLGİLİ KAVRAMLAR
1. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE BİYOGÜVENLİK KAVRAMI 77
1.1. Gıda Güvenliği 78
2. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA (GDO) KAVRAMI 82
2.1. GDO’nun Tanımı 82
2.2. GDO’nun Kullanım Amaçları 84
2.3. GDO’nun Potansiyel Yararları 87
2.4. GDO’nun Potansiyel Zararları 88
2.5. Bilinmeyen Korkular 91
3. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE GDO ÜRÜNLERİ KAVRAMI 92
4. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE İŞLEME, İZLEME, KAPALI ALANDA KULLANIM KAVRAMLARI 93
5. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE RİSK DEĞERLENDİRME, RİSK YÖNETİMİ VE RİSK İLETİŞİMİ KAVRAMLARI 94
6. 5977 SAYILI BİYOGÜVENLİK KANUNU’NA GÖRE MUAMELE İŞLEMİ VE İLGİLİLER KAVRAMLARI 94
7. BİYOGÜVENLİK KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI 96
3. BÖLÜM
SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ VE ŞARTLARI
1. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 107
1.1. Kusursuz Sorumluluk Hallerini Gerektiren Sebepler 107
1.2. Tehlike Sorumluluğunun Temelinde Yatan Düşünceler 108
1.3. TBK md. 71’in Uygulanma Şartları 110
1.4. Biyogüvenlik Kanunu md.14’de Yer Alan Düzenlemenin Hukuki Niteliği 114
1.5. Biyogüvenlik Kanunu md.14’ün TBK md. 71 ile Karşılaştırılması 117
2. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 118
2.1. Faaliyet Bakımından 118
2.1.1. Hukuka Uygun İzinli Faaliyetler Bakımından 118
2.1.1.1. Gelişim Riski 119
2.1.1.2. İzinli Faaliyetler Bakımından Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi Uygulanabilir mi? 123
2.1.2. İzin Alınmadan Yapılan Faaliyetler Bakımından 125
2.1.3. Yasak Faaliyetler Bakımından 126
2.2. Zarar Bakımından 130
2.2.1. Talep Edilebilecek Zarar Türleri 130
2.2.2. Her Türlü Zarardan Sorumluluk 134
2.2.3. Zararsız Sorumluluk 136
2.3. İhtiyat İlkesine Aykırılık Bakımından 138
2.3.1. Tedbir Alma Yükümlülüğü 140
2.3.2. Masraflar 143
2.3.3. Masraftan Sorumlu Olanlar 146
2.4. Uygun İlliyet Bağının Varlığı Bakımından 149
2.4.1. Zararın GDO’lardan Kaynakladığının Kabul Edilmesi İçin Aranan Şartlar 150
2.4.1.1. Zararın Organizmaların Sahip Olduğu Yeni Özelliklerden Kaynaklanması 152
2.4.1.2. Zararın Organizmaların Yeniden Üretiminden veya Değiştirilmesinden Kaynaklanması 154
2.4.1.3. Zararın Organizmaların Değiştirilmiş Materyalinin Başka Organizmalara Geçişinden Kaynaklanması 155
2.4.2. Uygun İlliyet Bağının Kesilmesi 156
2.4.2.1. Mücbir Sebep 157
2.4.2.2. Covid–19 Pandemisinin Sorumluluk Üzerine Etkisi 159
2.4.2.3. Zarar Görenin Ağır Kusuru 163
2.4.2.4. Üçüncü Kişinin Kusuru 164
2.4.2.5. İsviçre, Avusturya ve Alman Gen Teknik Kanunu’ndaki Düzenleme 164
3. İSPAT YÜKÜ 165
3.1. Genel Olarak 165
3.2. Alman Gen Teknik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları 167
3.3. İsviçre Gen Teknik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları 169
3.4. Avusturya Gen Teknik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları 170
3.5. Fransız Çevre Hukukunda İspat Kolaylıkları 170
3.6. Biyogüvenlik Kanunu’nda İspat Kolaylıkları Getirilmesinin Gerekliliği 171
4. BÖLÜM
SONUÇ VE YAPTIRIMLAR
1. MÜTESELSİL SORUMLULUK DOĞURMASI 175
2. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ VE KAPSAMI 178
2.1. Davacı ve Davalının Belirlenmesi 178
2.2. Dava Konusu Zarar Türünün Belirlenmesi 178
2.3. Zarar Miktarının Belirlenmesi 181
2.4. İsviçre Gen Teknik Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme 183
2.5. Zararın Kapsamının Belirlenmesi 184
2.6. Biyogüvenlik Kanunu’na Göre Zorunlu Sigorta Sistemi Gerekliliği 187
3. HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE 190
3.1. Sürenin Niteliği ve Eleştirimiz 190
3.2. Sürenin Uzunluğu ve Eleştirimiz 191
3.3. İsviçre Gen Teknik Kanunu’nda Yer Alan Düzenleme 192
4. CEZAİ YAPTIRIMLAR 193
SONUÇ 197
Kaynakça 203
Kavram Dizini 217