Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1-2

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
İkinci Baskıya Önsöz 7
Birinci Baskıya Önsöz 9
Kısaltmalar 41
İkinci Ayırım
HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİSİ
§ 22. HAKSIZ FİİL VE HUKUKİ SORUMLULUK
I. GENEL OLARAK 47
II. AMACI 49
III. SORUMLULUK VE SİGORTA ARASINDAKİ İLİŞKİ 51
IV. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER 51
V. İSVİÇRE HUKUKUNDA SORUMLULUK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER 52
VI. HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN DAYANDIĞI ESASLAR VE SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ 54
A. Kusur Sorumluluğu 55
B. Kusursuz Sorumluluk 56
1. Genel Olarak 56
a. Hakkaniyet Düşüncesi 57
b. Hakimiyet (Objektif Özen Yükümünün İhlali) Düşüncesi 57
c. Tehlike Düşüncesi 58
2. Kusursuz Sorumluluk Halleri 58
VII. BENZER TALEPLERLE OLAN İLİŞKİSİ 59
A. Hukuki İşlemden Doğan Taleplerle 59
B. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Taleplerle 59
C. Vekaletsiz İşgörmeden Doğan Taleplerle 60
§ 23. DAR ANLAMDA HAKSIZ FİİL (KUSUR) SORUMLULUĞU
I. KUSUR SORUMLULUĞU 61
II. FİİL (DAVRANIŞ) 63
A. Kavram 63
B. Çeşitleri 64
1. Olumlu Fiil (Davranış) 64
2. Olumsuz Fiil (Davranış) 64
§ 24. KUSURLU FİİL
I. KUSUR KAVRAMI 67
II. KUSURUN FONKSİYONU 68
A. Zarar Verenin Sorumluluğunu Doğurması 68
B. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi 69
C. Zarar Verenin Sorumluluğunu Sona Erdirmesi 69
D. İç İlişkide Zararın Paylaştırılması 69
III. KUSURUN SUBJEKTİF YÖNÜ OLARAK: KUSUR EHLİYETİ 69
IV. KUSURUN OBJEKTİF YÖNÜ 72
A. Kusuru Açıklayan Görüşler 72
1. Subjektif Teori 72
2. Objektif Teori 72
B. Kusurun Objektif Yönden Çeşitleri 73
1. İstem 73
a. Kast 74
b. Direkt istem 74
c. Muhtemel istem 74
2. Kast 74
a. Kastın Unsurları 75
aa. Öngörme (Tasavvur) 75
bb. İsteme (İrade) 75
b. Kastın Çeşitleri 76
aa. Doğrudan Kast 76
bb. Dolaylı Kast 76
3. İhmal 76
a. Kavram 76
b. İhmalin Belirlenmesi (İhmalin Objektifleştirilmesi) 77
c. İhmalin Belirlenmesinde Yararlanılacak Yardımcı Unsurlar 80
d. İhmalin (Kusurun) Hukuka Aykırılıktan Ayırt Edilmesi 81
e. İhmal Çeşitleri 83
aa. Ağır İhmal – Hafif İhmal 83
bb. Bilinçli İhmal – Bilinçsiz İhmal 84
4. Ağır Kusur – Hafif Kusur 85
§ 25. HUKUKA AYKIRI FİİL
I. KAVRAM 87
II. HUKUKA AYKIRILIĞI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER 88
A. Subjektif Hukuka Aykırılık Görüşü 88
B. Objektif Hukuka Aykırılık Görüşü 89
III. TANIM 91
IV. HUKUKA AYKIRI DAVRANIŞLAR 92
A. Yasak Kuralı 92
1. Yasak Kuralı Bir Davranış Kuralı Olmalı 92
a. Genel Olarak 94
b. Ahlaka Aykırılıktan Sorumluluğun Şartları 95
aa. Ahlaki Yasak Kuralına Aykırı Fiil 95
bb. Başkasına Kasten Zarar Veren Fiil 96
cc. Zarar 97
dd. Uygun İlliyet Bağı 97
c. Uygulama Örnekleri 97
d. Yaptırımı 97
2. Yasak Kuralın Amacı Doğrudan Doğruya Malvarlığı ve Kişi Varlığı Değerlerini Zarardan Koruma Olmalı 98
a. Mutlak Hakkı Koruma Kuralı ile Koruma 99
b. Koruma Kuralı ile Koruma 103
aa. Genel Olarak 103
bb. Koruma Kuralının Belirlenmesi 103
cc. Kuralın (Normun) Koruma Amacı Görüşü 104
aaa. Genel Olarak 104
bbb. Kuralın Koruma Amacının Korunacak Kişileri Belirlemesi 107
ccc. Kuralın Koruma Amacının Korunacak Malvarlığı ve Kişi Değerlerini Belirlemesi 108
c. Tehlike Kuralı 110
d. Yalın (Diğer) Malvarlığı Zararlarında Hukuka Aykırılık 112
e. Nisbi Hakka Aykırılıkta Hukuka Aykırılık 112
f. Dürüstlük Kuralına Aykırılık 113
B. Yasak Kuralına Aykırı Fiil 114
1. Olumlu Fiille Hukuka Aykırılık 114
2. Olumsuz Fiille Hukuka Aykırılık 114
a. Yazılı Bir Hukuk Kuralı Olumsuz Bir Davranışta Bulunmamayı Yasak Kuralı Olarak Öngörüyorsa 115
b. Kaçınma Fiili Ahlaka Aykırı Fiil Teşkil Ediyorsa 116
c. Kaçınma Fiili Tehlike Kuralına Aykırılık Teşkil Ediyorsa 116
C. Hukuka Aykırılık Bağı 116
V. HUKUKA AYKIRILIĞI KALDIRAN HALLER 118
A. Genel Olarak 118
B. Yasal Bir Yetkinin Kullanılması 118
C. Zarar Görenin Rızası 119
D. Üstün Nitelikte Özel ve Kamusal Yarar 122
E. Hakkını Kendi Gücüyle Koruması 123
1. Kavram 123
2. Şartları 124
a. Hakkın Korunması 124
b. Diğer Yasal Koruma Yollarıyla Korunmanın Zamanında Yapılabilmesinin Mümkün Olmaması 124
c. Fiili Gücün Kullanılmaması Durumunda Hakkın İleri Sürülmesinin Güçleşecek Olması 124
d. Fiili Gücün Kullanılması Hakkı Korumaya Elverişli ve Orantılı Olmalı 124
3. Sonuçları 125
F. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa) 125
1. Kavram 125
2. Şartları 125
a. Savunanın veya Üçüncü Bir Kişinin Şahıs ve Mallarına Saldırı Olmalı 125
b. Saldırı Mevcut Olmalı 126
c. Saldırı Devam Etmeli 126
d. Saldırı Hukuka Aykırı Olmalı 127
aa. Savunma Bizzat Saldırana Karşı Yapılmalı 127
bb. Saldırının Onunla Orantılı Savunma ile Ortadan Kaldırılması Zorunluluğu 127
3. Sonuçları: Sorumsuzluk 128
G. Zorunluluk (Iztırar Hali) 128
1. Kavram 128
2. Şartları 129
a. Kendisinin veya Başkasının Şahıs ve Malları İçin Açık Ya Da Yakın Bir Zarar Tehlikesi Söz Konusu Olmalı 129
aa. Kendisinin veya Başkasının Şahıs ve Mallarının Zarar Görme Tehlikesi Söz Konusu Olmalı 129
bb. Tehlike Açık ve Yakın Olmalı 129
aaa. Tehlike Malına Zarar Verilenden Kaynaklanmamalı 129
b. Tehlike Bir Kişinin Mallarına Zarar Verme Tehlikesinin Önlenmesi İçin Gerekli Olmalı 130
c. Diğer Bir Kişinin Malına Verilen Zarar Tehlike ile Orantılı Olmalı 130
3. Sonuçları: Giderim Sorumluluğu 130
§ 26. ZARAR VERİCİ DAVRANIŞ
I. ZARAR KAVRAMI 133
II. ZARAR ÇEŞİTLERİ 135
A. Maddi Zarar 135
1. Kavram 138
2. Hesaplama Yöntemleri 142
a. Objektif Hesaplama Yöntemi 142
b. Subjektif Hesaplama Yöntemi 143
3. Maddi Zararın Belirlenme Anı 143
4. Maddi Zararın Görünüm Şekilleri 146
a. Fiili Zarar ve Yoksun Kalınan Kar 146
aa. Fiili Zarar 146
bb. Yoksun Kalınan Kazanç/Kar 147
b. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar 149
aa. Doğrudan Zarar 149
bb. Dolaylı Zarar 150
c. Dolayısıyla Zarar Görenin Zararı: Yansıma Zarar 151
d. Normatif Zarar 152
aa. Genel Olarak 152
bb. Zarar Görenin Şeyi Kullanma İmkanından Mahrum Kalmasından Doğan Zararı 157
e. Mevcut Zarar, Müstakbel (Gelecekteki) Zarar, Muhtemel (Olası) Zarar 159
f. Ölüm ve Bedensel Zarar, Eşyaya İlişkin Zarar ve Diğer Zararlar 160
aa. Ölüm ve Bedensel Zarar 160
aaa. Bedensel Zarar 161
a’. Genel Olarak 161
b’. Geçici Bedensel Zarar – Sürekli Bedensel Zarar 162
c’. Bedensel Zarar Kalemleri 163
aa’. Tedavi Giderleri 163
bb’. Kazanç Zararları 165
cc’. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Zararlar 167
dd’. Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Zararlar 170
bbb. Ölüm Halinde Uğranılan Zararlar 171
a’. Ölenin Mirasçılarının Uğradığı Zararlar 171
aa’. Cenaze Giderleri 171
bb’. Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse 172
aaa’. Tedavi Giderleri 172
bbb’. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Zararlar 172
b’. Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Uğradığı Zararlar (Destekten Yoksun Kalma Tazminatı) 172
aa’. Genel Olarak 172
bb’. Özellikleri 173
aaa’. Bağımsız Tazminat Talebi 173
bbb’. Tazminatın İstisna Olması 174
ccc’. Yansıma Zararın Tazmin Olması 174
cc’. Unsurları 175
aaa’. Destek Görenin Bakım/Destek İlişkisinin Sona Ermesi 175
a’’. Destek İlişkisi 175
aa’’. Destek Tarafından Bakılması 176
aaa’’. Destek Kavramı 176
bbb’’. Destek Çeşitleri 177
ccc’’. Desteğin Destek Olana Bakması (Bakım Yardımı) 178
ddd’’. Destek Tipleri 180
bb’’. Destek Görenin Bakım İhtiyacı 182
aaa’’. Destek Gören 182
bbb’’. Bakım İhtiyacı Unsuru 183
b’’. Bakım İlişkisinin Desteğin Ölmesi Sebebiyle Sona Ermesi 184
bbb’. Bakım İlişkisinin Sona Ermesi Sebebiyle Destek Görenin Zarara Uğraması (Destek Zararı) 184
ccc’. Ölüm Sebebiyle Sorumluluğun Söz Konusu Olması 184
dd’. Destekten Yoksun Kalma (Destek) Zararının Belirlenmesi 185
aaa’. Genel Olarak 185
bbb’. Destek Zararının Belirlenmesi 186
a’’. Genel Olarak 186
b’’. Desteğin Gelirinin ve Diğer Gelir Değerlerinin Belirlenmesi 186
c’’. Desteğin Gelirinin Netleştirilmesi 188
d’’. Destek Görene Gelirden Ayrılacak – Destek– Payın Belirlenmesi 188
e’’. Bakım Yardım Süresinin ve İhtiyaç Süresinin Belirlenmesi (Destek Süresi) 190
aa’’. Desteğin Bakım Süresi 191
bb’’. Destek Görenin İhtiyaç Süresi 192
f’’. Zararın İndirilmesi 194
aa’’. Genel Olarak 194
bb’’. Zarardan İndirim Kalemleri 194
aaa’’. Miras Kazanımları 194
bbb’’. Mal Rejiminin Tasfiyesinden Doğan Alacaklar 195
ccc’’. Sigorta Tazminatları 196
a’’’. Sosyal Güvenlik Kurumu Ödemeleri 196
aa’’’. Genel Olarak 196
bb’’’. Rücu Edilemeyen Sosyal Güvenlik Ödemelerinin Tazminattan İndirilememesi 197
b’’’. İfa Amacını Taşımayan Ödemelerin Tazminattan İndirilememesi 198
c’’’. Özel Sigorta Ödemeleri 198
ddd’’. Eşin Evlenme Şansı 199
ccc’. Denkleştirme 200
ddd’. Tazminatın Belirlenmesi (Zararı Azaltan ve Kaldıran Hallerin Dikkate Alınması) 201
a’’. Genel Olarak 201
b’’. Hesaplanan Tazminat Miktarından Hakkaniyet Sebebiyle İndirim Yapılamaması 201
eee’. Tazminatın Şekli 202
bb. Eşyaya İlişkin Zarar 202
aaa. Kavram 202
bbb. Eşyanın Zarara Uğraması 202
a’. Eşyanın Hasara Uğraması 203
b’. Eşyanın Yok Olması veya Fonksiyonun Ortadan Kalkması 204
ccc. Zararın Tazmini Yöntemleri 205
a’. Objektif Yöntem 205
b’. Subjektif Yöntem 205
c’. Zararı Belirleme Yöntemi 206
d’. Zararın Belirleneceği An 207
e’. Zararın Belirleneceği Yer 207
cc. Diğer Zararlar 207
B. Manevi Zarar 207
1. Kavram 207
2. Manevi Tazminatın Amacı 209
a. Giderim Görüşü 209
b. Cezalandırma Görüşü 210
c. Önleme Görüşü 211
d. Tatmin Görüşü 211
e. Karma Görüş: Denkleştirme Amacı 212
3. Manevi Zararın Niteliği 213
a. Subjektif Görüş 214
b. Objektif Görüş 215
c. Karma Görüş 216
4. Manevi Zararın Görünüm Şekilleri 220
a. Genel Olarak 220
b. Kişilik Hakkının Zedelenmesi Halinde Manevi Tazminat 220
aa. Genel Olarak 220
bb. Kişilik Hakkına Saldırı Sebebiyle Manevi Zararın Giderimi 221
aaa. Bir Kişinin Kişilik Hakkının Hukuka Aykırı Olarak Zedelenmesi 221
a’. Genel Olarak 221
b’. Kişilik Varlığı Değerleri 222
aa’. Genel Olarak 222
bb’. Kişisel Alanın İhlali Şekli Olarak Özel ve Gizlilik Alanı İhlali 223
cc’. Şeref ve Haysiyet İhlali 226
dd’. Cinsel Yaşam İhlalinde, Cinsel Tacizde ve Piskolojik Tacizde 227
ee’. Eşyanın Zarara Uğramasında 229
ff’. Hayvan Üzerindeki Hakların İhlali 230
c’. Kişilik Varlığı Değerlerinin Korunması 232
bbb. Manevi Zararın Bulunması 233
a’. Genel Olarak 233
b’. Ağır Kişilik Hakkı Zedelenmesinin Aranmaması 233
c’. Manevi Zararın Başka Surette Giderilmesinin Gerekmemesi 234
ccc. Manevi Zarar ile Fiil Arasında Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağının Bulunması 235
ddd. Sorumlunun Kusuru veya Kusursuz Sorumluluk Halinden Sorumlu Olması 235
a’. Genel Olarak 235
b’. Kusurun Özel Ağırlığının Aranmaması 236
cc. Değerlendirme Anı 237
dd. Giderim Biçimi 237
aaa. Kural: Nakden Ödeme 237
a’. Para Ödemesi 237
b’. Para Ödeme Miktarının Belirlenmesi 238
aa’. Genel Olarak 238
bb’. Manevi Tazminatın Hesaplanması Yöntemleri 238
aaa’. Klasik Yaklaşımlar 239
a’’. Somut Olayın Özelliklerini Değerlendirme Yöntemi 239
b’’. Emsal Karar Karşılaştırma Yöntemi 239
c’’. Tarife Cetveli Yöntemi 240
bbb’. İki Aşamalı Yöntem 241
a’’. Genel Olarak 241
b’’. Genel Olarak İki Aşamalı Metot 242
aa’’. İlk Aşama: Kişilik Değeri Değerinin İhlalinin Objektif Değerlendirilmesi 242
bb’’. İkinci Aşama: Elem ve Izdırabın Olayın Özelliklerine Göre Subjektif Değerlendirilmesi 242
ccc’. Ekonomik Analiz Yöntemi 243
cc’. Miktarı Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Faktörler 244
aaa’. Olayın Özellikleri 244
bbb’. Manevi Zararın ve İhlalin Şiddeti (Ağırlığı) 245
ccc’. Kusurun Ağırlığı 248
ddd’. Diğer Faktörler 248
dd’. Paranın Miktarı 249
ee’. Sembolik Para Ödemesi 250
ff’. Tazminatın Üçüncü Kişiye Ödenmesi 251
bbb. Tazminat Miktarı Yerine Diğer Bir Giderim Biçimi Kararlaştırılması veya Bunların Tazminata Eklenmesi 251
a’. Genel Olarak 251
b’. Diğer Tazminat Biçimleri 252
aa’. Kınama Kararı 252
bb’. Kınama Kararının Yayınlanması 254
cc'. Diğer Giderim Biçimleri 254
c. Bedensel Bütünlüğü Zedeleme ve Ölüm Halinde Manevi Tazminat 256
aa. Bedensel Bütünlüğü Zedelenenin Manevi Tazminatı 256
aaa. Genel Olarak 256
bbb. Özel Hallerin Manevi Tazminatın Hukuki Olgusu Olmadığı 256
ccc. Kişinin Bedensel Bütünlüğünün Zedelenmesi 258
bb. Ağır Bedensel Zarar Görenin veya Ölenin Yakınlarının Manevi Tazminatı 259
aaa. Genel Olarak 259
bbb. Yakın Kavramı 261
a’. Genel Olarak 261
b’. Derecelendirme Teorisi 264
ccc. Ölüm ve Ağır Bedensel Bütünlüğün İhlali 266
a’. Ölüm 266
b’. Ağır Bedensel Zarar 266
ddd. Ölümün/Ağır Bedensel İhlalin Yakın Üzerinde Sürekli ve Ağır Şekilde Etkili Olması 267
eee. Tazmini Gereken Manevi Zarar: Şok Zarar 267
cc. Tazminatın Şekli: Nakden Tazmin 268
d. Sözleşmeye Aykırılıkta Manevi Tazminat 269
C. Haksız Rekabet 270
III. ZARARIN DENKLEŞTİRİLMESİ 271
A. Genel Olarak 271
B. Şartları 272
1. Tazmini Gereken Bir Zarar Bulunmalı 272
2. Zararla Denkleştirilebilecek Bir Yarar Bulunmalı 272
a. Üçüncü Kişiler Tarafından Yapılan Yardım ve Ödemeler 272
b. Sigorta Ödemeleri 273
c. Zarar Görenden Kaynaklanan Yararlar 273
d. Diğer Yararlar 274
3. Elde Edilen Yararla Zarar Verici Davranış Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalı 274
4. Tarafların İradesi veya İşin Niteliği Zararın Denkleştirilmesine Engel Olmamalı 274
IV. ZARARIN İSPATI 275
V. AYIRT ETME GÜCÜNÜN GEÇİCİ KAYBI 276
§ 27. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI
I. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMI 277
II. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMININ DEĞİŞİK ANLAMLARI 278
III. UYGUN NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMI 279
A. Şart Teorisi 279
B. Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağı Teorisi 280
1. Genel Olarak 280
2. Uygun Nedensellik Bağının Zorunlu Şartlar İçinden Belirlenmesi 283
a. Genel Olarak 283
b. Uygun Nedenlerin Objektifleştirilmesi 285
c. Uygun Nedenlerin Genelleştirilmesi 285
d. Uygun Nedenlerin İhtimaller Teorisine Göre Belirlenmesi 287
e. Uygun Nedenlerin Çokluk (Frekantalist) Olasılık Teorisine Göre Belirlenmesi 287
f. Uygun Nedenlerin Objektif Sonradan Tahmin Görüşüne Göre Belirlenmesi 288
IV. UYGUN NEDENSELLİK BAĞI İLE HUKUKA AYKIRILIK BAĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ 289
V. NEDENLERİN TOPLANMASI 293
A. Ortak Nedensellik 293
1. Kusurlu Ortak Nedensellik 294
2. Yalın Ortak Nedensellik (Neden Ortaklığı) 294
B. Yarışan Nedensellik 295
C. Seçimlik (Alternatif) Nedensellik 296
VI. BİRDEN ÇOK SEBEPTEN YALNIZ BİRİNİN ZARARI DOĞURMASI 297
A. Farazi Nedensellik 298
B. Nedensellik Bağının Kesilmesi 299
1. Kavram 299
2. Kesilme Sebepleri 301
a. Mücbir Sebep 301
aa. Kavram 301
bb. Mücbir Sebep Teşkil Eden Olayın Unsurları 302
aaa. Olağanüstü Bir Olay Olması 302
bbb. Harici Bir Olay Olmalı 303
ccc. Kaçınılmaz Bir Olay Olmalı 303
ddd. Olayın Sonuçları Öngörülemez Olmalı 303
cc. Beklenmeyen Halden Farkı 303
b. Zarar Görenin Ağır Kusurlu Fiili 305
c. Üçüncü Kişinin Ağır Kusurlu Fiili 306
§ 28. KUSURSUZ SORUMLULUK
I. GENEL OLARAK KUSURSUZ SORUMLUĞUN ORTAK NOKTALARI 309
II. KUSURSUZ SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ 310
III. KUSURSUZ SORUMLULUKTA EK (MUNZAM) KUSURUN ROLÜ 310
IV. İSPAT YÜKÜ 311
§ 29. HAKKANİYET SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAĞI 315
II. YASAL DÜZENLEME VE HAKKANİYET SORUMLULUĞUNUN GENEL KURAL OLARAK DÜZENLENMESİNİN GEREKLİLİĞİ 316
III. HUKUKİ NİTELİĞİ 317
IV. SORUMLULUĞU DOĞURAN HUKUKİ OLGULAR 318
A. Zarar Veren Ayırt Etme Gücünden Yoksun Olmalı 318
B. Kusur Hariç Haksız Fiil Sorumluluğunun Unsurları Gerçekleşmeli 319
C. Somut Olayın Özellikli Koşulları Hakkaniyet Gereği Tazminatı Gerekli Kılmalı 320
1. Tarafların Ekonomik Durumları 320
2. Somut Olayın Diğer Özellikli Koşulları 320
V. HAKKANİYET SORUMLULUĞUNUN SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK DURUMUNA UYGULANMASI 321
§ 30. SEBEP (ÖZEN) SORUMLULUĞU
SEBEP (ÖZEN) SORUMLULUĞU 323
§ 31. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 329
II. SORUMLU KİŞİ: ADAM ÇALIŞTIRAN 330
A. Terim 330
B. Kavram 330
III. TBK. M. 66’DAKİ (ÇALIŞANIN VERDİĞİ ZARARDAN) SORUMLULUK İLE
TBK M. 116’DAKİ (YARDIMCI KİŞİNİN FİİLİNDEN) SORUMLULUĞUN KARŞILAŞTIRILMASI 332
IV. NİTELİĞİ 335
V. ÇEŞİTLERİ 338
A. Adam Çalıştıranın Çalışandan Genel Sorumluluğu 339
B. Adam Çalıştıranın Çalışandan Özel Sorumluluğu 339
VI. SORUMLULUĞU DOĞURAN HUKUKİ OLGULAR 339
A. Adam Çalıştıranın Çalışanın Fiilinden Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Genel Sorumluluğu) 340
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Çalışanın Kendisine Verilen İşin Yapılması Sırasında Zarar Doğması 340
a. Genel Olarak 340
b. Çalışan Kavramı 340
c. Çalışanın Adam Çalıştıranla Bir Çalıştırma İlişkisinin Bulunması 341
aa. Genel Olarak 341
bb. Çalışanın Adam Çalıştırana Bağımlı Olarak İşgörmesi 343
d. Zararın İşin Görülmesi Sırasında Meydana Gelmiş Olması 344
aa. Fonksiyonel Bağın Bulunması 344
bb. Çalışanın Fiili ile Zarar Arasındaki Nedensellik Bağının Kesilmesi 346
2. Adam Çalıştıranın Özenli Davranışına İlişkin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi (Özel Kurtuluş Kanıtı) 348
a. Özene İlişkin (Özel) Kurtuluş Kanıtları 350
aa. Çalışanın Seçiminde Özen (cura in eligendo) 350
bb. Talimat Vermede Özen (cura in instruendo) 351
cc. Denetlemede ve Gözetimde Özen (cura in custodio) 352
b. Çalışanın Fiili ile Zarar Arasındaki Nedenselliğin Kesilmesi (Genel Kurtuluş Kanıtı) 352
B. Adam Çalıştıranın Çalışanın İşletme Faaliyetlerinden Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Özel Sorumluluğu) 356
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular: İşletmenin Faaliyetinden Zarar Doğması 359
2. Adam Çalıştıranın Kurtuluş Kanıtı Getirememesi: Çalışma Düzenine Özen 362
VII. ÇALIŞANA RÜCU HAKKI 364
VIII. DEVLETİN KAMU GÖREVLİLERİNİN VERDİKLERİ ZARARLARDAN DOLAYI SORUMLULUĞU 367
§ 32. HAYVAN BULUNDURANIN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 369
II. SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 370
III. SORUMLU KİŞİ: HAYVAN BULUNDURAN 371
A. Terim 371
B. Kavram 371
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 373
A. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Hayvanın Zarar Vermesi Olgusu 373
1. Hayvanı Bulundurma İlişkisi 374
a. Hayvan Kavramı 374
b. Hayvan Bulundurma İlişkisi 375
2. Hayvanın İçgüdüsel Fiili 376
3. Hayvanın Üçüncü Kişiye Zarar Vermesi 377
4. Hayvanın Fiili ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı Bulunması 377
B. Kurtuluş Kanıtı Getirememe: Zararın Doğmasını Engellemek İçin Gerekli Özen 377
V. RÜCU HAKKI 379
A. Zarara Neden Olan Hayvanın Başka Bir Hayvan Tarafından Ürkütülme Hali 379
B. Zarara Neden Olan Hayvanın Bir Başkası Tarafından Ürkütülme Hali 380
VI. TAŞINMAZ ZİLYEDİNİN HAYVANI ALIKOYMA HAKKI 380
A. Genel Olarak 380
B. Alıkoyma Hakkı Sahibi 380
C. Alıkoyma Hakkının Şartları 380
D. Taşınmazın Zilyedinin Hakları 381
1. Hayvanı Yakalama Hakkı 381
2. Hayvanı Alıkoyma Hakkı 381
3. Hayvanı Etkisiz Hale Getirebilme Hakkı 381
E. Taşınmazın Zilyedinin Hayvan Sahibine Bilgi Verme Yükümlülüğü 382
§ 33. HAYVANI SAHİPLENENİN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 383
II. SORUMLU KİŞİ: HAYVANI SAHİPLENEN 383
III. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 384
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 384
A. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Sahipli Hayvanın Çevre Kirliliğine veya İnsana Zarar ve Rahatsızlık Vermesi 384
1. Sahipli Hayvanın Fiili 384
a. Sahipli Hayvan 384
b. Sahipli Hayvanın Fiili 385
2. Hayvanın Zarar (veya Rahatsızlık) Vermesi 386
3. Hayvanın Fiili ile Zarar (veya Rahatsızlık) Arasında Nedensellik Bağı Bulunması 386
B. Kurtuluş Kanıtı: Hayvan Sahibinin Zamanında Yeterli Önleyici Tedbirleri Alması 386
V. SORUMLULUĞUN YAPTIRIMI 387
A. Önleyici Tedbirlerin Alınmasını Hakimden İsteme 387
B. Zararın Tazmini 387
§ 34. YAPI VE ESER MALİKİNİN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 389
II. TAŞINMAZ MALİKİNİN SORUMLULUĞU İLE İLİŞKİSİ 390
III. NİTELİĞİ 391
IV. SORUMLU KİŞİLER 395
A. Yapı veya Diğer Eser “Maliki” 395
1. Genel Olarak 395
2. Malikin Belirlenmesi 398
B. İntifa ve Oturma Hakkı Sahipleri 402
1. Genel Olarak 402
a. İntifa Hakkı Sahibi 404
b. Oturma Hakkı Sahibi 404
c. Yapı Eserini Diğer Kullananlar 404
2. Sorumluluk Olgusunun Bakım Eksikliği ile Sınırlı Olması 406
3. Müteselsil Sorumluluk 406
V. SORUMLULUK OLGUSU: YAPI (BİNANIN VEYA DİĞER YAPI) ESERLERİNİN YAPIMINDAKİ BOZUKLUKLARDAN VEYA BAKIMINDAKİ EKSİKLİKLERDEN ZARAR DOĞMASI 406
A. Yapı Eserlerinin Yapımında Bozukluk veya Bakımda Eksiklik Olması 406
1. Genel Olarak 406
2. Yapı Eseri 406
a. Kavram 407
b. Unsurları 407
aa. Sabitlik Unsuru 408
bb. Yapaylık Unsuru 408
cc. Tamamlanma 409
c. Yapı Eseri Çeşitleri 410
aa. Bina 410
bb. Diğer Yapı Eseri 412
3. Yapımdaki Bozukluk veya Bakımdaki Eksiklik 414
a. Yapımdaki Bozukluk 416
b. Bakımdaki Eksiklik 417
B. Yapımında Bozukluk veya Bakımdaki Eksiklikten Doğan Zarar 418
C. Uygun Nedensellik Bağı 418
VI. YAPI MALİKİNİN RÜCU HAKKI 419
VII. ZARAR TEHLİKESİNİN ÖNLENMESİ İSTEMİ 421
§ 35. 4708 SAYILI YAPI DENETİMİ HAKKINDA KANUN AÇISINDAN
YAPI DENETİM ŞİRKETİ VE İLGİLİLERİNİN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 425
II. SORUMLU KİŞİLER 425
III. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 426
IV. SORUMLULUĞUN HUKUKİ OLGULARI 427
§ 36. 4703 SAYILI KANUN’A GÖRE ÜRETİCİNİN GÜVENLİ OLMAYAN
ÜRÜNÜ PİYASAYA ARZINDAN SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK 431
II. HUKUKİ NİTELİĞİ 431
III. ÜRETİCİNİN GÜVENLİ OLMAYAN ÜRÜNÜN PİYASAYA ARZINDAN SORUMLULUĞU 433
A. Sorumlu Kişi: Üretici 433
B. Sorumluluğun Şartları 434
1. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Güvenli Olmayan Ürünün Piyasaya Arzı 434
a. Güvenli Olmayan Ürün 434
aa. Ürün Kavramı 434
bb. Güvenli Olmayan Ürün Kavramı 435
aaa. Ürün Risk Taşımamalı 435
bbb. Ürünün Yeterli Koruma Sağlamalı 435
b. Ürünün Piyasaya Arzı Kavramı 435
c. Üreticinin Piyasaya Arz Edilen Ürünün Güvenli Ürün Olmaması 436
aa. Genel Olarak 436
bb. Piyasaya Arz Edilen Ürünün Güvenli Olmadığının Belirlenmesi 437
aaa. Teknik Düzenlemeye Uygunluğun Yeterli Olmaması 437
bbb. Ulusal veya Uluslararası Teknik Standartlar 437
ccc. Tüketicinin Güvenliğe İlişkin Makul Beklentisi 438
d. Üreticinin Piyasaya Arz Ettiği Ürünün Güvenli Ürün Olmamasının Özel Görünüm Şekilleri 438
aa. Üreticinin Güvenlik Önlemleri Almaması 438
bb. Uygunluk İşaretini ve Belgeleri Değiştirmemesi 438
2. Zarar ve Uygun İlliyet Bağı 439
IV. DAĞITICININ GÜVENLİ OLMAYAN ÜRÜNÜ PİYASAYA ARZINDAN SORUMLULUĞU 439
§ 37. 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNU’NA GÖRE NOTERİN ÇALIŞANININ NOTERLİK BELGELEME İŞLEM VE
EYLEMİNDEN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 441
II. SORUMLU KİŞİ: NOTER 441
III. NİTELİĞİ 441
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 442
A. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Zararın Noterin Görevi Kapsamında Belgelenen İşlemden veya Noterlik İşinden Doğması 443
1. Noter Çalışanı 443
2. Noter Çalışanının Noterin Görevine Giren İşlemi Belgelemesi ve İşi Yapması 443
3. Noter Çalışanının Noterlik Şekil, Usul ve Esaslarına Aykırı Kusurlu Davranışı 444
4. Noter Çalışanının Belgelemesinden Zarar Doğması 446
5. Noter Çalışanının Belgelemesi ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı Bulunması 446
B. Noterin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi: Özene İlişkin Genel Kurtuluş Kanıtı Getirememesi 448
V. NOTERİN ÇALIŞANINA RÜCU HAKKI 448
§ 38. TEHLİKE SORUMLULUĞU
I. TEHLİKE SORUMLULUĞU KAVRAMI 449
II. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN DAYANDIĞI ESASLAR 451
A. Yarar Görüşü 451
B. Tehlikeye Hakimiyet Görüşü 452
III. TEHLİKE SORUMLULUĞUNDA NEDENSELLİK BAĞI UNSURU 452
IV. GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞU 452
A. Yasal Dayanağı 452
B. TBK’da Tehlike Sorumluluğunun İstisna Olmaktan Çıkarılması 452
C. Temel Özellikleri 454
D. Sorumlu Kişi (Tehlike Sorumlusu) 455
1. İşletme Sahibi 455
2. İşleten 455
3. Müteselsil Sorumluluk 455
E. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular 455
1. Önemli Ölçüde Tehlike Yaratan Bir İşletme Olması 455
a. Objektif Unsur 457
b. Subjektif Unsur 457
2. İşletmenin Faaliyetinden Zarar Doğması 458
F. Denkleştirme 459
1. Genel Olarak 459
2. Şartları 459
G. Özel Tehlike Sorumluluğu 459
§ 39. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI
OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK 461
II. YASAL DAYANAK 462
III. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU 464
A. Motorlu Araç Sürücüsün Sorumluluğu 464
B. İşletilme Halindeki Motorlu Aracın Sebep Olduğu Trafik Kazasından Sorumluluk 464
1. Genel Olarak 464
2. Sorumluluğun Niteliği 464
3. Sorumlu Kişiler 465
a. Motorlu Araç İşleteni 465
aa. İşleten Kavramı 465
aaa. Tasarruf Edebilme Unsuru 466
bbb. Ekonomik Unsur 466
bb. İşletenin Belirlenmesine İlişkin Kriterler 467
aaa. Şekli Kriter 467
bbb. Maddi Kriter 468
cc. İşleten Çeşitleri 470
aaa. Gerçek İşleten: Araç Sahibi 470
bbb. Varsayılan İşleten 470
a’. Aracı Rehin Alan veya Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla Satışta Alıcı Sıfatıyla Kayıtlı Görünen Kişi 471
b’. Aracı Uzun Süre Kullanan Kişiler (Kiracı ve Ariyet Alan) 472
dd. İşletenin Sorumluluk Alanına Giren Kişiler 472
aaa. Aracın Sürücüsü 472
bbb. İşletmeye Katılan Yardımcı Kişiler 473
ccc. Motorlu Araca Binmesine Müsaade Edilen Kişiler 474
ee. İşleten Olarak Sorumlu Tutulan Diğer Kişiler 474
b. Motorlu Araç İşletenin Bağlı Bulunduğu Teşebbüs 475
c. Sorumlu Kişilerin Birden Fazla Olması 475
4. Sorumluluğun Hukuki Olguları 476
a. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: İşletme Halindeki Motorlu Aracın Trafik Kazası Sebebiyle Zarara Sebebiyet Vermesi 476
aa. İşletme Halindeki Motorlu Aracın Trafik Kazasına Sebep Olması 476
aaa. İşletme Halindeki Motorlu Araç 476
a’. Motorlu Araç 476
aa’. Makina Gücü ile Hareket Unsuru 476
bb’. Kara Parçası Üzerinde Hareket 477
b’. Motorlu Aracın İşletilmesi 480
aa’. İktisadi İşletme Görüşü 481
bb’. Hareket Halinde Olma Görüşü 481
cc’. Trafiğe Çıkma Kıstası 481
dd’. Makina Tekniği Kıstası 481
bbb. Motorlu Aracın Karayolunda Trafik Kazasına Sebep Olması 483
a’. Karayolu Üzerindeki Trafik 483
b’. Kaza 483
aa’. Dışarılık 484
bb’. Anilik 484
c’. Karayolu Üzerinde Trafik Kazası 484
bb. Trafik Kazasından Zarar Doğması 485
cc. Trafik Kazası ile Zarar Arasında Uygun Nedensellik Bağının Bulunması 486
b. İşletenin veya Araç İşleticisinin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahibinin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi 487
5. Kazaya Yardım Edenin Zararlarından Sorumluluk 489
a. Yasal Dayanak 489
b. Hukuki Niteliği 490
c. Sorumlu Kişi 491
d. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular 491
aa. Zararın Kaza Sonrası Yardım Faaliyetinden Doğmuş Olması 491
bb. Hakimin Hal ve Şartları Dikkate Alarak Yardım Edenin Uğradığı Zararları Tazmine Karar Vermesi 492
C. İşletilme Halinde Olmayan Aracın Sebep Olduğu Trafik Kazasından Sorumluluk 492
1. Yasal Dayanak ve Hukuki Niteliği 492
2. Sorumlu Kişi 493
3. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu 494
a. İşletilme Halinde Olmayan Bir Motorlu Araç Kazaya Sebebiyet Vermiş Olmalı 494
b. Meydana Gelen Kaza Sonucunda Zarar Doğmuş Olmalı 494
c. Kazanın Meydana Gelmesinde İşleten veya Eylemlerinden Sorumlu Olduğu Kişilerin Kusuru Bulunmalı veya Kazaya Araçtaki Bozukluk Sebep Olmalı 494
d. Nedensellik Bağı 495
D. Yardımcı Kişinin Kusurundan Sorumluluk 495
IV. GENEL HÜKÜMLERİN UYGULANACAĞI HALLER 495
A. Hatır İçin Karşılıksız Taşımadan ve Hatır İçin Karşılıksız Verilmiş Araçtan Sorumluluk 496
B. Motorsuz Taşıtlar ve Motorlu Bisiklet Sürücüsünün Sorumluluğu 496
C. İşletenler veya Araç İşleticisinin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahipleri Arasında Zararın Tazmini 496
V. ÖZEL DURUMLAR 497
A. Motorlu Araç Römork Çekicisinin Sorumluluğu 497
B. Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu 497
C. Yarış Düzenleyenin Sorumluluğu 498
D. Devlete ve Kamu Kuruluşlarına Ait Araçlardan Sorumluluk 499
E. Aracı Çalan veya Gasbedenin Sorumluluğu 499
VI. TAZMİNATIN KAPSAMI, ŞEKLİ VE BELİRLENMESİ 500
VII. SİGORTACININ MALİ SORUMLULUK SİGORTASI SÖZLEŞMESİNDEN SORUMLULUĞU 500
A. Mali Sorumluluk Sigortasının Zorunluluğu 500
1. İşletenin Mali Sigorta Yaptırma Zorunluluğu 500
2. Sigorta Şirketinin Sigorta Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu 501
B. Sigorta Şirketinin Zorunlu Mali Sorumluluk Sözleşmesindeki Sigorta Tutarı Kadar Sorumlu Olması 502
1. Sigorta Sözleşmesindeki Sigorta Tutarı Kadar Sorumlu Olması 502
a. Genel Olarak 502
b. Sigorta Sözleşmesinde Tutarın Asgari Sigorta Tutarından Az Olmaması 502
c. Zarar Görenin Doğrudan Doğruya Sigorta Şirketinden Talep ve Dava Hakkı 502
d. Sigorta Şirketinin Zararı Ödemesi 502
aa. Genel Olarak 502
bb. Sigorta Şirketinin Tedavi Giderlerini Ödemesi 503
cc. Zarar Görenlerin Çokluğu 503
2. Tazminatın Azaltılması veya Kaldırılması Sonucunu Doğuran Haller 503
VIII. SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI 504
IX. ZAMANAŞIMI 504
A. Kısa Zamanaşımı Süresi 504
B. Uzun Zamanaşımı Süresi 504
C. Ceza Zamanaşımı Süresi 504
D. Zamanaşımının Kesilmesi ve Durması 504
E. Rücu Talebinde Zamanaşımı 505
X. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 505
§ 40. ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK 507
II. ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU 508
A. Yasal Dayanak 508
1. Kirletenin Kusursuz Sorumluluğu 508
2. Kirletenin Genel Hükümlere Göre Sorumluluğu 508
B. Sorumluluğun Niteliği 510
C. Sorumlu Kişiler: Çevreyi Kirletenler/Çevreye Zarar Verenler 514
D. Sorumluluğun Hukuki Olguları 515
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Çevreyi Kirletme (veya Çevreyi Bozma) 515
a. Çevre Kirliği Kavramı 515
b. Çevreyi Kirletme Yasağı 516
aa. Genel Olarak 516
bb. Çevrenin Kirlenmesi İhtimalinde İlgilinin Tedbir Alma Yükümlülüğü 517
2. Çevreyi Kirletme veya Bozmadan Zarar Doğması (Çevre Zararı) 518
3. Çevreyi Kirletme (veya Bozma) ile Zarar Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 521
E. Çevre Kanununda Özel Olarak Düzenlenen Çevre Kirlenmesi veya Çevrenin Bozulmasına İlişkin Olgular 523
1. Atıkların Arıtılmamasının veya Bertaraf Edilmemesinin Çevreyi Kirletmesi 523
a. Atık Kavramı ve Çeşitleri 523
b. Atıklarla Çevrenin Kirletilmesinden Sorumluluk 523
aa. Atıklarla Çevreyi Kirletme Yasağı 523
bb. Atıklarla Çevrenin Kirletilmesinden Sorumluluk 523
2. Tesis, İşletme ve Yerleşim Yerlerinin Arıtma ve Bertaraf Edilmemesinden Sorumluluk 524
3. Üreticinin Tehlikeli Atığı Bertaraf Etmemesinden Sorumluluk 524
4. Gürültülü Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu 524
a. Gürültü Yasağı 524
b. Faaliyette Bulunanların Tedbir Alma Yükümlülüğü 525
c. Gürültülü Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu 525
III. TEHLİKELİ KİMYASAL VEYA TEHLİKELİ ATIK FAALİYETİNDE BULUNANLARIN SORUMLULUĞU 525
A. Yasal Dayanak 525
B. Sorumlu Kişiler 525
1. Tehlikeli Kimyasal Faaliyette Bulunanlar 525
2. Tehlikeli Atık Faaliyetinde Bulunanlar 526
C. Sorumluluğun Niteliği 526
D. Sorumluluğun Hukuki Olguları 526
1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu 526
a. Tehlikeli Kimyasalların Üretimi, Satışı, Depolanması, Kullanılması ve Taşınması Faaliyetlerinde Bulunma 526
b. Tehlikeli Atıkların Toplanması, Taşınması, Geçici ve Ara Depolanması, Geri Kazanımı, Yeniden Kullanılması ve Bertarafı Faaliyetlerinde Bulunma 526
2. Tehlikeli Kimyasal/Atık Faaliyetinden Çevre Zararı Doğması 526
3. Faaliyet ile Zarar Arasında Nedensellik Bağının Bulunması 526
E. Tehlikeli Kimyasal ve Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırılması Zorunluluğu 527
F. İdarenin Tehlikeli Kimyasalları Toplama ve İmha Yetkisi 527
IV. TEHLİKELİ ATIK (MADDE) VEYA TEHLİKELİ KİMYASAL İTHAL EDENİN SORUMLULUĞU (GENEL HÜKÜMLERE GÖRE SORUMLULUĞU) 528
A. Tehlikeli Atıkların veya Maddelerin (Kimyasalların) İthalat Yasağı 528
B. İthalatçının Sorumluluğu 528
V. ZAMANAŞIMI 528
§ 41. “GDO’LU ÜRÜNLER“ İLE İLGİLİ FAALİYETTE BULUNANIN,
“GDO” FAALİYETİNDE BULUNANIN VE “GDO’LU ÜRÜNLERİ”
PİYASAYA SÜRENLERİN SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK 531
II. GDO’LU ÜRÜNLER İLE İLGİLİ FAALİYETTEN SORUMLULUK 531
A. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyette Bulunma 531
1. GDO’lu Ürünleri Kavramı 531
2. GDO Kavramı 532
a. Canlı Organizma 532
b. Canlı Organizmanın Nitelikleri 532
aa. Modern Biyolojik Yöntemlerle Gen Aktarılarak Elde Edilmiş Olmalı 532
bb. İnsan Dışı Olmalı 532
3. GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyetler ve Bu Faaliyetlerden Sorumlu Kişiler 532
a. GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyetler 532
b. Yasak Faaliyetler 534
B. Zarar 534
C. Uygun Nedensellik Bağı 535
III. GDO FAALİYETLERDEN SORUMLULUK 535
A. Genel Olarak 535
B. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO Faaliyetinden Sorumluluk 535
1. GDO Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerden Sorumlu Kişiler 535
2. Zarar ve Nedensellik Bağı 536
IV. GDO’LU ÜRÜNLERİNİN PİYASAYA SÜRÜLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 536
A. Genel Olarak 536
B. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesi 536
1. GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesi 536
2. GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesinden Sorumlu Kişiler 537
C. Zarar 537
D. Uygun Nedensellik Bağı 537
V. ZAMANAŞIMI 537
§ 42. SİVİL AMAÇLI NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN VE NÜKLEER
MADDE TAŞIYANIN SORUMLULUĞU
I. YASAL DAYANAK 539
II. NÜKLEER İŞLETMEDEN VE NÜKLEER MADDE TAŞINMASINDAN DOĞAN SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ 541
III. SORUMLU KİŞİ 542
A. Nükleer Santrali İşleten 542
B. Nükleer Madde Taşıyan 543
IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 544
A. Sorumluluğu Doğuran Olay: Sivil Amaçlı Nükleer Tesiste veya Nükleer Maddenin Taşınması Sırasında Meydana Gelen Nükleer Kaza 544
1. Sivil Amaçlı Nükleer Tesisten Meydana Gelen Nükleer Kaza 545
a. Nükleer Tesis Kavramı 545
b. Nükleer Kazaya Sebebiyet Veren Nükleer Madde 545
aa. Nükleer Yakıt 546
bb. Radyoaktif Ürünler veya Artık 546
cc. Paris Sözleşmesi’ne Göre Sorumluluk Doğurmayan Nükleer Maddeler 546
c. Sivil Amaçlı Nükleer Tesis 546
2. Nükleer Tesiste Meydana Gelen Nükleer Kaza 547
a. Yüksek Risk Olgusu 547
b. Işıma Kaynaklı Risk Olgusu 547
B. Nükleer Zarar 548
C. Nükleer Zarar ile Nükleer Kaza Arasında Uygun Nedensellik Bağının Bulunması 551
1. Genel Olarak 551
2. Uygun Nedensellik Bağının Kesilmemesi 551
V. ZAMANAŞIMI 552
VI. TAZMİNATIN MİKTARININ SINIRLANDIRILMASI 552
§ 43. TAZMİNAT
I. GENEL OLARAK 555
II. TAZMİNATIN KAPSAMI 556
A. Genel Olarak 556
B. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi 556
1. Genel Olarak 556
2. Durumun Gereği 557
a. Üçüncü Kişinin Kusuru 557
b. Zarar Verenin Kusuru 558
C. Tazminatın İndirilmesi veya Kaldırılması 560
1. Genel Olarak 560
2. İndirim Sebepleri 560
3. Zarar Sorumlusuna İlişkin İndirim Sebepleri 561
a. Zarar Verenin Hafif Kusuru 562
b. Zarar Verenin Yoksulluğa Düşecek Olması 562
aa. Hakkaniyet Sebebiyle Tazminatın İndirilmesi 562
bb. Şartları 562
aaa. Zarar Verenin Hafif Kusurlu Olması 562
bbb. Zarar Verenin Tazminatı Ödediğinde Yoksulluğa Düşecek Olması 562
ccc. Hakimin Takdiri: Hakkaniyetin Gerektirmesi 563
4. Zarar Görene İlişkin İndirim Sebepleri 564
a. Zarar Görenin Zarar Doğuran Fiile Rızası 564
b. Zarar Görenin Kusuru 567
aa. Zarar Görenin Zararın Doğmasında ya da Artmasında Etkili Olması 571
aaa. Zarara Engel Olacak Tedbiri Almama: Özen Göstermeme 571
bbb. Zarar Tehlikesini Göze Almak 573
bb. Tazminat Yükümlüsünün Durumunu Ağırlaştırma 575
aaa. Zarar Görenin Meslek Değiştirmekten Kaçınması 576
bbb. Zarar Görenin Bir Ameliyat veya Tedaviden Kaçınması 577
c. Zarar Görenin Bedensel Yatkınlığı 578
5. Takdire Bağlı İndirim Sebepleri 579
a. Tarafların Ekonomik Durumu 579
aa. Genel Olarak 579
bb. Zarar Görenin Alışılmamış Yüksek Gelir Elde Etmesi 580
b. Hatır (Yardım) Fiilleri 580
c. Beklenmeyen (Umulmayan) Hal 582
d. Üçüncü Kişinin Kusuru 583
e. Diğer İndirim Sebepleri 584
6. Tazminatın İndirilmesi veya Kaldırılması 585
a. Tazminatın İndirilmesi 585
b. Tazminatın Kaldırılması 587
c. Hesaplanan Tazminat Miktarından Hakkaniyet Sebebiyle Artırma veya İndirme Yapılamaması 588
III. TAZMİNAT ŞEKLİNİN BELİRLENMESİ 589
A. Genel Olarak 589
B. Aynen Tazmin 591
1. Haksız Olarak Alınan Şeyin Semereleri ile İadesi 591
2. Aynı Cinsten Misli Eşya ile Değiştirilmesi 591
3. Masraflar Zarar Verene Ait Olmak Üzere Zarar Görenin Eşyayı Onarması 592
4. Haksız Fiil Kararının Yayınlanması veya Duyurulması 592
C. Nakden Tazmin 592
D. Ödeme Biçiminin Belirlenmesi 594
1. Peşin (Sermaye Şeklinde) Ödeme 595
2. İrat Şeklinde Ödeme 596
a. Genel Olarak 596
b. İrada Güvence Verilmesi 596
c. Sürekli Zararın Sermaye Çevrilmesi (Sermayeleştirilmesi) 598
IV. TAZMİNATA UYGULANACAK FAİZ 601
A. Genel Olarak 601
B. Faiz Oranı 602
C. Faizin İşlemeye Başladığı An 603
§ 44. ZAMANAŞIMI
I. GENEL OLARAK 607
II. ZAMANAŞIMINDAN FERAGAT 608
III. ZAMANAŞIMI SÜRELERİ 611
A. Kısa Zamanaşımı Süresi 612
1. Genel Olarak 612
2. Sürenin Başlangıcı 612
a. Zararın Öğrenildiği Tarih 613
b. Tazminat Yükümlüsünün Öğrenildiği Tarih 616
B. Uzun (Mutlak) Zamanaşımı Süresi 617
1. Genel Olarak 617
2. Sürenin Başlangıcı: Zarar Verici Fiil Tarihi 618
C. Ceza Davası Zamanaşımı Süresi 620
1. Genel Olarak 620
2. Uygulama Şartları 621
a. Fiilin Bir Ceza Kuralında Suç Olarak Belirlenmesi 621
b. Ceza Dava Zamanaşımı Süresinin Hukuk Zamanaşımı Süresinden Uzun Olması 622
3. Ceza Dava Zamanaşımı Süreleri 623
4. Ceza Dava Zamanaşımının Uygulama Alanı 624
5. Ceza Dava Zamanaşımının Durması veya Kesilmesi 624
D. Borcu İfadan Kaçınma Defi 625
§ 45. YARGILAMA
I. CEZA HUKUKU İLE İLİŞKİSİ 627
A. Bağımsızlık İlkesi 627
1. Genel Olarak 627
2. Ayırt Etme Gücünün Varlığı Bakımından 628
3. Kusurun Varlığı Bakımından 628
4. Zarar Sorumlusunun Belirlenmesi Bakımından 630
5. Kusurun Ağırlığı Bakımından 630
6. Zararın Belirlenmesi Bakımından 630
B. Bağımsızlık İlkesinin İstisnaları 630
1. Maddi Olayların Varlığı Bakımından 631
2. Hukuka Aykırılık Bakımından 632
3. Tazminat Kararı Bakımından 633
II. TAZMİNAT HÜKMÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ 633
III. GEÇİCİ ÖDEMELER 633
A. Genel Olarak 633
B. Tanım 634
C. Hukuki Niteliği 634
1. Geçici Ödemeleri İhtiyati Tedbirin Özel Bir Türü Sayan Görüş 634
2. Ön (Geçici) Tazminat Görüşü 636
3. Ön Ödeme Görüşü 636
D. Şartları 637
1. Zarar Görenin Davada Geçici Ödeme İsteminde Bulunması 637
2. Dava Tarafları Arasında (Haksız Fiilden Kaynaklanan) Borç İlişkisinin Bulunması 638
3. Zarar Görenin İddiasının Haklılığını Ortaya Koyan İnandırıcı Delilleri Mahkemeye Sunması 639
4. Zarar Görenin Ekonomik Durumunun Geçici Ödemeyi Gerekli Kılması 639
E. Geçici Ödeme Şekli ve Miktarı 640
F. Ön Ödemenin Hükme Etkisi 641
1. Hükmedilen Tazminata Ön Ödemenin Mahsubu 641
2. Davanın Reddi Halinde Ön Ödemelerin İadesi 642
§ 46. SORUMLULUK SEBEPLERİNİN ÇOKLUĞU
I. SORUMLULUK SEBEPLERİNİN YARIŞMASI 645
II. ZARARDAN BİRDEN ÇOK KİŞİNİN SORUMLULUĞU: BİRLİKTE SORUMLULUK (TESELSÜL) 646
A. Genel Olarak 646
B. Teselsül Halleri 648
1. Birden Çok Kişinin Birlikte Bir Zarara Sebebiyet Vermeleri (Tam Teselsül) 648
a. Kavram 648
b. Haksız Fiile Katılma Şekli 649
c. Birden Çok Kişinin Birlikte Bir Zarardan Sorumlu Olması 650
aa. Genel Olarak 650
bb. Birlikte Sebebiyet 650
cc. Birlikte Kusur: Kusur Ortaklığı 650
aaa. Kavram 651
a’. Ortak İlliyet 651
b’. Ortak Kusur 651
c’. Tek Zarar Şartı 652
bbb. Görünüm Şekilleri 652
a’. Kasıt Ortaklığı 652
b’. İhmal Ortaklığı 653
c’. Yoğun Birlikte Sorumluluk 653
2. Birden Çok Kişinin Aynı Zarardan Çeşitli Sebeplerden Dolayı Sorumlu Olmaları (Eksik Teselsül) 655
3. Diğer Teselsül Halleri 656
a. TBK. m. 61 Kapsamındaki Diğer Durumlar 656
b. Özel Hükümler 656
C. Dış İlişkinin Hukuki Sonuçları 657
1. Müteselsil Sorumluluk 657
2. Dış İlişkide Kusur Dağılımı Yapılmaması 660
a. Genel Olarak 660
b. Birlikte Sorumlu Olanların Tazminattan İndirim Sebepleri Dikkate Alınarak Tazminatın Belirlenmesi 661
aa. Borçtan Kurtulma 661
bb. Borçluların Savunması 662
aaa. Ortak Def’iler 662
bbb. Kişisel Defiler 662
cc. Zamanaşımının Kesilmesi 665
D. İç İlişkideki Hukuki Sonuçları 667
1. Kendisinden Tazminat İstenen Kişinin Durumu Bildirim Yükümü 667
2. Müteselsil Sorumluların Birbirlerine Rücu Hakkı ve Yasal Halefiyet 667
a. Genel Olarak 667
b. Rücu Hakkı 668
c. Yasal Halefiyet 669
d. Rücu İsteminde Zamanaşımı 670
aa. Genel Olarak 670
bb. Zamanaşımı Süreleri 670
aaa. Kısa Zamanaşımı Süresi 670
a’. Genel Olarak 670
b’. Sürenin Başlangıcı 671
bbb. Uzun Zamanaşımı Süresi 671
a’. Genel Olarak 671
b’. Sürenin Başlangıcı 671
3. Tazminatın Müteselsil Borçlular Arasında Paylaşımı 671
a. Genel Olarak 671
b. Paylaşmada Göz Önünde Tutulacak Hususlar 675
aa. Tarafların Kusurlarının Ağırlığı 675
bb. Tarafların Yarattıkları Tehlikenin Yoğunluğu 676
cc. Diğer Durum ve Koşullar 677
III. KARŞILIKLI SORUMLULUK 678
Üçüncü Ayırım
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
§ 47. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ
I. TERİM 681
II. AMACI 681
III. KOŞULLARI 682
A. Genel Olarak 682
B. Edimle veya Başka Yolla Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme 684
1. Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme 684
a. Zenginleşme Kavramı 684
aa. Malvarlığından Zenginleşme 684
bb. Emekten Zenginleşme 684
b. Zenginleşme Biçimleri 684
c. Zenginleşmenin Belirlenmesi 685
d. Zenginleşmenin Esnek ve Soyut Malvarlığı Değeri Olması 686
2. Başkasından Zenginleşme 686
a. Yetki İçeriği Görüşü 688
b. Hukuk Alanının İhlali Görüşü 688
c. Hukuka Aykırılık Görüşü 689
3. Edimle veya Başka Yolla Zenginleşme 689
C. Haklı Bir Sebebin Bulunmaması 690
D. Nedensellik Bağı 690
IV. ÖZELLİKLERİ 691
A. Nisbi Bir Hak Olması 691
B. Nisbi İkinci Nitelik Taşıması 692
1. Bağımsızlık Görüşü 692
2. İkincillik (Talilik) Görüşü 692
a. Mutlak İkincillik Görüşü 692
b. Nisbi İkincillik Görüşü 692
3. Değerlendirme 693
V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN DİĞER TALEPLERLE İLİŞKİSİ 693
A. İstihkak Talebi ile 693
B. Zilyedlikten Doğan Taleplerle 695
1. Zilyedlik Davaları 695
2. Haksız Zilyedlikte 695
C. Sözleşmeden Doğan Taleplerle 696
D. Haksız Fiilden Doğan Taleplerle 697
E. Vekaletsiz İşgörmeden Doğan Taleplerle 697
VI. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME ÇEŞİTLERİ 699
A. Edim Dolayısıyla Zenginleşme 699
1. Kavram 699
a. İcra Hukukunda 699
b. İflas Hukukunda 700
2. Sebebe Bağlılık İlkesinin Edim Yoluyla Zenginleşmeyi Engellemesi 700
3. Görünüm Şekilleri 701
a. Zenginleşmenin Geçerli Olmayan Bir Sebebe Dayanması 701
aa. Genel Olarak 701
bb. Borçlanılmamış Edimin İfası 702
aaa. Genel Olarak 702
bbb. Unsurları 703
a’. Borcun Geçerli Olmaması 703
b’. Borcun Yerine Getirilmesi 703
c’. Kendisini Borçlu Sanarak İfa 704
d’. Kendi İsteğiyle İfa 704
b. Zenginleşmenin Gerçekleşmemiş Bir Sebebe Dayanması 705
c. Zenginleşmenin Sonradan Sona Ermiş Bir Sebebe Dayanması 706
B. Edim Dışı Zenginleşme 707
1. Kavram 707
2. Müdahaleden Doğan Zenginleşme 708
a. Zenginleşenin Davranışından Kaynaklananlar 710
b. Üçüncü Kişinin Davranışından Kaynaklananlar 711
c. Fakirleşenin Davranışından Kaynaklananlar 711
3. Harcamadan Doğan Zenginleşme 711
4. Rücu Hakkı Veren Edim Dışı Zenginleşmeler 712
5. Kazadan Kaynaklanan Edim Dışı Zenginleşmeler 712
C. Kanunun Zenginleşme Hükümlerine Tabi Tuttuğu Kurumlar 713
1. Kusursuz İfa İmkansızlığında Geri İstem 713
2. Elden Çıkarılan Nişan Hediyesinin Geri İstemi 713
3. Özel Kanunların Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerine Tabi Tuttuğu Kurumlar 713
VII. GERİ VERME 713
A. Genel Olarak 713
B. Fakirleşenin Geri İsteme Hakkı (Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü) 714
1. Genel Olarak 714
2. İyiniyetli Sebepsiz Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü 716
a. Zenginleşmenin Ortadan Kalktığı Savunması 716
b. Zenginleşme Sebebiyle Zenginleşenin Malvarlığının Azalması 718
aa. Fark Teorisi 718
bb. Fark Teorisinin Sınırlandırılması 719
3. Kötüniyetli Sebepsiz Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü 720
C. Geri İstenememenin Sınırlandırılması 721
1. Kendi İsteğiyle Borç Olmayan Şeyin İfası 721
2. Geri İstenememe 722
a. Hukuka ve Ahlaka Aykırı Amaçla Yapılan Kazandırmalar 722
aa. Genel Olarak 722
bb. TBK. m.27/I ile Olan İlişkisi 722
cc. Uygulama Alanı 723
dd. Yaptırımı 724
b. Ahlaki Ödevin İfası 725
c. Zamanaşımına Uğramış Borcun İfası 725
d. Diğer Eksik Borçların İfası 726
D. Zenginleşenin Giderleri İsteme Hakkı 726
1. Genel Olarak 726
2. Giderleri İsteme Hakkı 726
a. İstenebilecek Giderler 726
aa. Zorunlu Giderler 726
bb. Yararlı Giderler 727
b. Fakirleşenin Sorumluluğu 727
aa. Zenginleşen İyiniyetli İse 727
bb. Zenginleşen Kötüniyetli İse 727
3. Ayırıp Alabilme Hakkı 727
VIII. ZAMANAŞIMI 728
A. Genel Olarak 728
B. Zamanaşımı Süreleri 728
1. Kısa Zamanaşımı Süresi 728
a. Genel Olarak 728
b. Sürenin Başlangıcı 729
2. Uzun Zamanaşımı Süresi 729
a. Genel Olarak 729
b. Sürenin Başlangıcı 729
3. Borcu İfadan Kaçınma 729
Kaynakça 731
Kavramlar Dizini 757