Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme

Yrd. Doç. Dr. Vedat BUZ ( A. Ü. Siyasal Bilimler Fakültesi Medeni Hukuk Bilim Dalı )

İÇİNDEKİLER

I. BÖLÜM
SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ TARİHİ GELİŞİMİ ve KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ DURUM

§. 1 SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ TARİHİ GELİŞİMİ 45
    I. Roma Hukukunda Sözleşmeden Dönme 45
    II. Pandekt Hukukunda Sözleşmeden Dönme 48
    III.1881 Tarihli Eski İsviçre Borçlar Kanununda Sözleşmeden Dönme 49
IV. 1911 Tarihli Yeni İsviçre Borçlar Kanununun Sözleşmeden Dönmeye İlişkin Hükümlerinin Oluşumu 51

§. 2 KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SÖZLEŞMEDEN DÖNME 53
    I. Fransız Hukukunda 53
    II. Avusturya Hukukunda 55
    III. Alman Hukukunda 57

II. BÖLÜM
SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN UNSURLARI, FONKSİYONLARI ve POZİTİF HUKUKTA DÜZENLENİŞİ

§. 3 SÖZLEŞMEDEN DÖNME KAVRAMI 65
    I. Genel Olarak 65
    II. Sözleşmeden Dönmenin Fonksiyonları 65
    III. Sözleşmeden Dönme Beyanının Hukuki Niteliği 71
        A) Hukuki İşlem Benzeri İrade Beyanı 71
        B) Yenilik Doğuran Bir Hak Olarak Sözleşmeden Dönme Beyanı 71
    IV. Kanuni Dönme Hakkı- Sözleşmede Saklı Tutulan Dönme Hakkı 77
    V. Sözleşmeden Dönmenin Amacı: Sözleşmenin Kurulmasından Önceki Durumun Yeniden Sağlanması 78

§.4 SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN BENZER KAVRAMLARDAN AYIRD EDİLMESİ 79
    I. Fesihten Ayırd Edilmesi 80
    II. İptal Hakkından Ayırd Edilmesi 86
    III. Geri Almadan Ayırd Edilmesi 89

§.5 BORÇLAR KANUNUNDA DÜZENLENEN BAŞLICA SÖZLEŞMEDEN DÖNME HALLERİ 92
    I. Genel Olarak 92
    II. İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Borçlu Temerrüdü Nedeniyle Sözleşmeden Dönme 96
        A) İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Kavramı 96
            1) Eksik İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler 97
            2) Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler 98
        B) Borçlunun Temerrüdü 100
            1) Genel Olarak Borçlunun Temerrüdünün Şartları ve Sonuçları 100
            2) Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Borçlunun Temerrüdüne Bağlanan Özel Sonuçlar 106
        C) Yan Edim Yükümlülüklerinin ve Yan Yükümlülüklerin İhlali Halinde Sözleşmeden Dönme 111

III. BÖLÜM
SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN HÜKÜM ve SONUÇLARI

§. 6 DÖNMENİN SÖZLEŞMENİN GEÇERLİLİĞİNE ETKİSİ 117
    I. Dönmenin Sözleşmenin Geçerliliğine Etkisi Hakkında İleri Sürülen Görüşler 118
        A) Klâsik Dönme Teorisi 118
        B) Kanuni Borç İlişkisi Teorisi 120
        C) Ayni Etkili Dönme Teorisi 121
        D) Dönüşüm Teorisi 123
    II. Uygulamadaki Durum 126
        A) İsviçre Federal Mahkemesinin Görüşü 126
        B) Yargıtayın Görüşü 129
    III. Görüşlerin Değerlendirilmesi 133

§.7 SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN BORÇTAN KURTARICIETKİSİ 152
     I. Henüz İfa Edilmemiş Asli Edim YükümlülüklerininSona Ermesi 152
    II. Yan Edim Yükümlülüleri ve Yan Yükümlülükler 157
    III. Teminatların Durumu 158

§.8 DAHA ÖNCE YERİNE GETİRİLMİŞ EDİMLERİN İADESİ 161
    I. Genel Olarak 161
    II. İade Talebinin Kapsamı ve Hukuki Niteliği 164
        A) Maddi Edimlerin İadesi 164
            1) Henüz Mevcut Edimlerin İadesi 165
            2) İade Konusu Maddi Edimin İmkânsızlaşması 173
                a) Genel Olarak 173
                b) İade Konusu Maddi Edimin Dönme Hakkınının Kullanılmasından Önce İmkânsızlaşması 176
                    aa) Zenginleşmenin Kalktığı Def'inin Dönmenin Özelliği ile Bağdaşmaması 176
                    bb) İade Borçlusunu İade Konusu Edimi Eline Geçirdiği Andan İtibaren Sorumlu Tutma Çabaları 178
                        aaa) Alman Hukukundaki Durum 178
                            i) Kişinin Kendisine Karşı Kusuru Görüşü 181
                            ii) Risk Arttırıcı Davranışlardan Sorumluluk Görüşü 182
                            iii) Her Türlü İradi Fiilden Sorumluluk Görüşü: İadesi İmkansızlaşan Edimin Değerinin İadesi (Wertersatz) 183
                        bbb)Türk/İsviçre Hukukundaki Durum: İadesi İmkânsızlaşan Edimin Değerinin İadesi 185
                            i) Doktrindeki Durum 185
                            ii) Yeniden Değerlendirme: Geçmişe Ayni Etkili Dönme Görüşü Çerçevesinde Borçlunun İadesi İmkansızlaşan  Edimin Değeri                                 İle Sorumlu Tutulması 188
                c) İade Konusu Edimin Dönme Hakkının Kullanılmasından Sonra İmkânsızlaşması 210
                    aa) Genel Olarak 210
                    bb) BK.m.117'nin İade Yükümlülüklerinin İmkânsızlaşması Halinde Uygulanabilirliği Sorunu 210
                    cc) Casum Sentit Dominus Kuralının Dönme Sonrası Tasfiye İlişkisinde Geçerliliği Sorunu 214
                    dd) İade Borçlusunun Her Türlü İmkânsızlıktan Sorumlu Olması 215
    B) Maddi Varlığı Olmayan Edimlerin İadesi 216
    C) İadesi İmkânsızlaşan Edimin Değerinin Hesaplanması 219
III. Yararlardan ve Harcamalardan Sorumluluk 222
    A) Yararlardan Sorumluluk 223
    B) Harcamalaradan Sorumluluk 230
IV. İadenin Gerçekleşmesi ve İade Talebinin Tabi Olduğu Zamanaşımı 232

IV. BÖLÜM
MENFİ ZARARIN TAZMİNİ

§. 9 MENFİ ZARAR KAVRAMI, KAPSAMI ve İSPAT SORUNU 239
    I. Kavram 239
    II. Menfi Zarar Kalemleri 243
        A) Fiili Zarar 243
        B) Yoksun Kalınan Kâr 246
    III. Menfi Zararın İspatı 252
    IV. Menfi Zararın Tazmini İlkesine Karşı Çıkan Görüşlerin Eleştirisi 258
        A) Menfi Zarar Kavramına Yöneltilen Eleştiriler 258
        B) Eleştirilerin Cevaplandırılması 261
V. Menfi Zararda Denkleştirme 272
    VI. Menfi Zararın Hesaplanacağı An ve Zamanaşımı 275

§.10 TAZMİNİ GEREKEN MENFİ ZARARIN SINIRLANDIRILMASI SORUNU 276
    I. Genel Olarak 276
    II. Tazmini Gereken Menfi Zarar Miktarının Müspet Zararla Sınırlı Olup Olmadığı Sorunu 277
    III. Tazmini Gereken Menfi Zararın Sınırlandırılmasında Başvurulacak Kriterler 280

V. BÖLÜM
DÖNME HAKKININ KULLANILMASINDA ÖZEL DURUMLAR

§.11. DÖNME BEYANINDA BULUNACAK KİŞİ ve DÖNME BEYANININ YORUMU 285
    I. Genel Olarak 285
    II. Üçüncü Şahıs Lehine Sözleşmede 285
    III. Alacaklı veya Borçlu Sıfatının Birden Fazla Olması Halinde 292
    IV. Dönme Beyanının Yorumu 297

§ 12. DÖNME HAKKININ TEMLİKİ 299
    I. Genel Olarak 299
    II. Doktrindeki ve Uygulamadaki Durum 300
    III. Görüşlerin Değerlendirilmesi 302

§. 13 DÖNME BEYANININ GERİ ALINMASI 305
    I. Genel Olarak Bir Defa Kullanılmış Yenilik Doğuran Hakkın Geri Alınması 305
    II. Borçlunun Temerrüdü Halinde Seçimlik Haklarından Birini Daha Önce Kullanmış Alacaklının Bu Beyanını Geri Alması 306

§. 14 BAZI TEMERRÜT HALLERİNDE DÖNME HAKKININ KULLANILMASINA GETİRİLEN SINIRLAMALAR 313
    I. Kısmi Temerrüt Halinde 313
    II. Art Arda Teslimli Sözleşmelerde Borçlunun Temerrüdü Halinde 316
    III. Sürekli Sözleşmelerde Borçlunun Temerrüdü Halinde 319

SONUÇ 325