Boşanma Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk

Tansu GÜNDOĞDU

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 5

KISALTMALAR DİZİNİ 13

GİRİŞ 17

I. BÖLÜM

BOŞANMA ARABULUCULUYLA İLGİLİ

GELİŞMELER

1. ULUSLARARASI GELİŞMELER 21

1.1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 21 Ocak 1998 tarih ve R (98) 1 Sayılı Kararı 21

1.1.1. Genel Olarak 21

1.1.2. R (98) 1 Sayılı Karar’a Göre Aile Arabuluculuğu İlkeleri 22

1.1.2.1. Arabuluculuğun Uygulama Alanı ve

Konusu 22

1.1.2.2. Arabuluculuğun Düzenlenmesi 23

1.1.2.3. Arabuluculuk Süreci 24

1.1.2.3.1. Tarafsızlık İlkesi 25

1.1.2.3.2. Gizlilik İlkesi 26

1.1.2.3.3. Diğer Hususlar 28

1.1.2.4. Arabuluculuk Sonunda Yapılan Anlaşmaların Durumu 28

1.1.2.5. Mahkemeler veya Yetkili Makamlar Önündeki Davalarla Arabuluculuk Arasındaki İlişki 30

1.1.2.6. Arabuluculuğun Tanıtılması ve Arabuluculuğu Erişim 32

1.1.2.7. Diğer Uyuşmazlık Çözüm Yolları 32

1.1.2.8. Uluslararası Uyuşmazlık 33

1.2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Konusunda R

(2002) 10 Sayılı Tavsiye Kararı 35

1.2.1.Genel Olarak 35

1.2.2. Rehber İlkeler 36

1.2.2.1. Arabuluculuğun Tanımı 36

1.2.2.2. Arabuluculuğun Uygulama Alanı 39

1.2.2.3. Arabuluculuğun Düzenlenmesi 39

1.2.2.4. Arabuluculuk Süreci 42

1.2.2.5. Arabulucuların Eğitimi ve

Sorumluluğu 44

1.2.2.6. Arabuluculuk Sonunda Yapılan

Anlaşmalar 44

1.2.2.7. Arabuluculuk Hakkında Bilgi 45

1.2.2.8. Uluslararası Boyut 46

1.3. Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Medeni Hukukta ve Ticaret Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Alternatif Usuller Üzerine Yeşil Kitap 46

1.3.1. Genel Olarak 46

1.3.2. Aile Hukuku Alanındaki Teşebbüsler 49

1.4. Avrupa Konseyi 1639 Sayılı Aile Arabuluculuğu ve Cinsiyetler Arası Eşitlik Konusundaki Tavsiye

Kararı 52

1.5. Avrupa Adaletin Etkinliği Komisyonu’nun (CEPEJ) Aile Arabuluculuğu ve Hukuki Konularda Arabuluculuğa İlişkin Tavsiye Kararına İlişkin Rehber İlkeler (2007/14) 53

1.5.1. Genel Olarak 53

1.5.2. Mevcudiyet-Erişilebilirlik-Farkındalık İlkeleri 55

1.5.2.1. Mevcudiyet İlkesi 55

1.5.2.2. Erişilebilirlik İlkesi 56

1.5.2.3. Farkındalık İlkesi 56

1.6. Hukuki ve Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuğun

Belirli Yönlerine İlişkin 21 Mayıs 2008 Tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Yönergesi (2008/52/EC) 57

1.7. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa

Sözleşmesi 60

1.8. Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine

İlişkin Lahey Sözleşmesi 63

2. ÜLKEMİZDEKİ GELİŞMELER 64

2.1. 1086 Sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu “Boşanma İşlerinde Sulh Teşebbüsü” Kurumu 64

2.2. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu 66

2.3. 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun 68

2.4. 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu 69

2.5. 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 69

2.6. 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun 71

2.7. Gerçek Kişiler ve Özel Hukuk Tüzel Kişileri ile Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Açılacak Aile Danışma Merkezleri Yönetmeliği 72

II. BÖLÜM

BOŞANMA DAVALARINDA

ARABULUCULUK

1. BOŞANMA HUKUKU UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK 79

1.1. Boşanma Arabuluculuğu 79

1.1.1. Genel Olarak 79

1.1.2. Boşanma Arabuluculuğunun Tarihsel Gelişimi 85

1.1.3. Aile Arabuluculuğu Modelleri 88

1.1.3.1. Genel Olarak 88

1.1.3.2. Kolaylaştırıcı Arabuluculuk (Facilitative Mediation) 89

1.1.3.3. Değerlendirici Arabuluculuk (Evaluative Mediation) 90

1.1.3.4. Yapılandırılmış Arabuluculuk (Structred Mediation) 90

1.1.3.5. Anlatıya (Öyküye) Dayalı Arabuluculuk (Narrative Mediation) 90

1.1.3.6. Dönüştürücü Arabuluculuk (Transformative Mediation) 91

1.1.3.7. Ekosistemik Arabuluculuk (Ecosystemic Mediation) 91

1.1.4. Uyuşmazlığın Arabuluculuğa Elverişlilik Bakımından Değerlendirilmesi 92

1.1.5. Aile İçi Şiddet Konusu 100

2. BOŞANMA UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK SÜRECİ 105

2.1. 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Çerçevesinde Arabuluculuk Sürecinin İşleyişi 105

2.1.1. Arabuluculuğa Başvuru 105

2.1.2. Arabulucunun Seçimi 110

2.1.3. Arabuluculuk Sürecinin Başlaması ve

Sürelere Etkisi 112

2.1.4. Arabuluculuk Faaliyeti 112

2.1.4.1. Arabuluculuğa Hâkim Olan İlkeler 112

2.1.4.1.1. İhtiyarilik (Gönüllülük veya İradilik) İlkesi 112

2.1.4.1.2. Eşitlik İlkesi 116

2.1.4.1.3. Gizlilik İlkesi 118

2.1.4.2. Arabuluculuk Faaliyetinin Yürütülmesi 120

2.1.4.3. Arabuluculuk Faaliyetinin Sona Ermesi 123

2.1.4.4. Arabuluculuk Anlaşma Belgesi 125

2.1.4.4.1. Genel Olarak 125

2.1.4.4.2. Boşanma Davası Açılmadan

Önce Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Düzenlenmesi 126

2.1.4.4.3. Boşanma Davası Açıldıktan Sonra Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Düzenlenmesi 128

2.1.4.4.4. Boşanma Davası Açılmadan Önce veya Açıldıktan Sonra Arabuluculuğa Başvurulduğu Takdirde Uygulanacak

Hükümler 130

2.2. Boşanma Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk 132

III. BÖLÜM

BOŞANMA ARABULUCUSUNUN NİTELİKLERİ VE SORUMLULUKLARI

1. 6325 SAYILI HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK KANUNU’NA GÖRE ARABULUCU 143

1.1. Arabulucunun Nitelikleri 143

1.2. Arabulucunun Görevi 146

1.3. Arabulucunun Hak ve Yükümlülükleri 148

1.4. Arabulucunun Hukuki Sorumluluğu 151

2. ÖZEL UZMANLIK ALANI OLARAK BOŞANMA ARABULUCULUĞU 152

2.1. Boşanma Arabulucusu Hakkında Etik ve Hukuki

Meseleler 152

2.2.Boşanmaya İlişkin Arabuluculuk Sürecinde “Çocuk” 154

2.3. Boşanma Arabuluculuğunda Uygulanabilecek Farklı Usuller 157

2.3.1.Ortak Arabuluculuk (Co-Mediation) 157

2.3.2. Mekik Arabuluculuğu

(Shuttle Mediation) 159

2.3.3. Çevrimiçi Arabuluculuk

(Online Mediation) 160

SONUÇ 162

KAYNAKÇA 167