Türkiye' de Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı

Yrd. Doç. Dr.Bülent YAVUZ

BİRİNCİ BÖLÜM

YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞINA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE

I. -YARGI KAVRAMI-7

II. -YARGI BAĞIMSIZLIĞI-8

A. -Kuvvetler Ayrılığı İlkesi ve Yargı Organının Bağımsızlığı-12

B. -Mahkemelerin Bağımsızlığı-21

C. -Hakimlerin Bağımsızlığı-25

D. -Savcıların Bağımsızlığı-31

III. -YARGI TARAFSIZLIĞI-37

A. -Yargı Tarafsızlığı Kavramı-37

B. -Yargı Tarafsızlığı ile Bağlantılı Kavramlar-43

1. -Yargı Tarafsızlığı ile Yargı Bağımsızlığı İlişkisi-43

2. -Yargı Tarafsızlığı ile Objektiflik İlişkisi-46

İKİNCİ BÖLÜM

YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞININ MUHATAPLARI

I. -YASAMA KARŞISINDA BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK-48

A. -Genel Olarak Yasama-Yargı İlişkisi-48

B. -1982 Anayasası nın Yasama-Yargı İlişkilerine İlişkin Düzenlemesi-51

C. -Yasamanın Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığını Etkileyen Yetkileri-53

1. -Görülmekte Olan Dava ile İlgili Kanun Çıkarmak-53

2. -Yargı Bütçesinin Belirlenmesi-54

3. -Soru, Meclis Araştırması, Meclis Soruşturması ve Gensoru ile İlgili Yetkilerin Kullanılması-55

4. -Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılıp Kaldırılmayacağı Konusunda Karar Verilmesi-56

5. -Anayasa Mahkemesi ne Üye Seçme Yetkisi-56

D. -Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi Açısından Bağımsızlık ve Tarafsızlık-58

II. -YÜRÜTME KARŞISINDA BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK-70

A. -Genel Olarak Yürütme-Yargı İlişkisi-70

B. -1982 Anayasası nın Yürütme-Yargı İlişkilerine İlişkin Düzenlemesi-73

C. -Yürütmenin Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığını Etkileyen Yetkileri-75

1. -Yargının Mali İmkanlarının, Teşkilatının ve Çalışma Şartlarının Belirlenmesi-75

a. -Yargı Bütçesinin, Hakim ve Savcıların Ödeneklerinin Belirlenmesi-75

b. -Yargı Teşkilatı ve Çalışma Şartlarının Belirlenmesi-76

2. -Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri-77

3. -Adli Kolluk Hizmetinin Yürütülmesi-79

4. -Yargı Kararının İcrası-79

5. -Hakim ve Savcıların Özlük İşlerinin Yürütülmesinde Adalet Bakanlığının Sahip Olduğu Yetkiler-81

6. -Hakim ve Savcıların İdari Görev Üstlenmesi-86

7. -Yargıya İlişkin Çeşitli Kadrolara Atama Yapma Yetkisi-87

a. -Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Üyeliğine Yürütme Tarafından Atama Yapılması-87

b. -Anayasa Mahkemesi Üyeliği ne Yürütme Tarafından Atama Yapılması-90

c. -Danıştay Üyeliği ne Yürütme (Cumhurbaşkanı) Tarafından Atama Yapılması-91

8. -Kamu Görevlilerinin Görev Suçları Açısından Soruşturma İzni Verme Yetkisi-92

9. -Bazı Suçlar Bakımından Kamu Davası Açılabilmesi İçin İzin Verme Yetkisi-93

10. -Askeri Mahkemeler ve Üyeleri Üzerinde Kullanılan Yetkiler-93

III. -YARGI KARŞISINDA BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK-96

A. -Aynı Yargı Kolu İçinde Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı-96

1. -İlk Derece Mahkemesi ile Temyiz ya da İtiraz Mercii Arasındaki İlişki Açısından Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı-96

2. -İlk Derece Mahkemeleri Arasındaki İlişki Açısından Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı-101

3. -Aynı Mahkeme Heyeti Üyeleri Arasındaki İlişki Açısından Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı-102

B. -Farklı Yargı Kolları Arasındaki İlişkiler Açısından Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı-102

IV. -SIYASI PARTILER KARŞISINDA BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK-103

V. -MEDYA KARŞISINDA BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK-107

VI. -UYUŞMAZLIĞIN TARAFLARI KARŞISINDA BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK-112

VII. -HAKİMİN KENDI DÜNYA GÖRÜŞÜ KARŞISINDA BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞI-117

VIII. -HAKİMİN AİLESİ, YAKIN ÇEVRESİ VE İÇİNDE YAŞADIĞI TOPLUM KARŞISINDA BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞI-122

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HAKİMİN TARAFSIZLIK VE BAĞIMSIZLIĞINI KORUMAYA YÖNELİK TEDBİRLER

I. -YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞININ ANAYASALAR VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERLE GÜVENCE ALTINA ALINMASI-125

A. -Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Anayasalar Tarafından Güvence Altına Alınması-125

B. -Yargı Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Uluslararası Sözleşmelerle Güvence Altına Alınması-130

II. -YARGILAMAYI ETKILEMENIN SUÇ OLARAK DÜZENLENMESİ VE CEZALANDIRILMASI-131

III. -BAŞKA BIR GÖREV YAPAMAZLIK-134

IV. -YARGI KARARLARININ BAĞLAYICI OLMASI-135

V. -HAKIMİN DAVADAN ÇEKİLMESİ VE REDDİ-135

VI. -DURUŞMANIN ALENI OLMASI, MÜZAKERENIN GIZLI YAPILMASI-139

VII. -KARARLARIN GEREKÇELİ OLMASI-140

VIII. -YÜKSEK MAHKEME ÜYELERININ YARGILAMASININ AYRI YAPILMASI-141

IX. -HAKİMLİK VE SAVCILIK TEMİNATI-142

A. -Genel Olarak Hakimlik ve Savcılık Teminatı-142

B. -Hakimlik ve Savcılık Teminatının Kapsamı-148

1. -Azledilemezlik Teminatı ve Bu Teminatın İşlemediği Durumlar-148

a. -Azledilemezlik Teminatı-148

b. -Azledilemezlik Teminatının İşlemediği Durumlar-153

aa. -Anayasa nın Düzenlemesine Göre Azledilemezlik Teminatının İşlemediği Durumlar-156

aaa. Meslekten Çıkarılmayı Gerektiren Bir Suçdan Dolayı Hüküm Giymek-156

bbb. Görevini Sağlık Bakımından Yerine Getiremez Hale Gelmek-157

ccc. Meslekte Kalmalarının Uygun Olmadığına Karar Veril mek-157

bb. -2802 Sayılı Kanun Düzenlemesine Göre Azledilemezlik Teminatının İşlemediği Durumlar-158

2. -Emekliye Sevkedilemezlik Teminatı-160

3. -Maaş ve Ödenekten Yoksun Bırakılmama Teminatı-163

4. -İstemedikleri Sürece İdari Görevlere Atanmama Teminatı-164

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

YARGI TEŞKİLATI ÜST YÖNETİMİNİN KURULUŞ VE İŞLEYİŞİNDE YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞI

I. -GENEL OLARAK YARGISAL ÜST KURULLAR-171

II. -BATI DEMOKRASİLERİNDEKİ YARGISAL ÜST KURUL ÖRNEKLERİ-173

III. -TÜRKİYE DE YARGISAL ÜST KURULLARIN TARİHİ GELİŞİMİ-178

IV. -1982 ANAYASASI NA GÖRE HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU NUN KURULUŞ VE İŞLEYİŞİ-185

A. -Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun Kuruluşu-187

1. -2010 Değişikliği Öncesi Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun Oluşumu-187

a. -Kurul Üye Dağılımı-188

b. -Üye Seçimi ve Atama Usulü-189

2. -2010 Değişikliği Sonrası Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun Oluşumu-192

a. -Kurul Üye Dağılımı-193

aa. -Kurul Tabii Üyeleri-196

bb. -Yargıtay dan Seçilen Üyeler-200

cc. -Danıştay dan Seçilen Üyeler-201

dd. -Adli Yargı Hakim ve Savcıları Arasından Seçilen Üyeler-202

ee. -İdari Yargı Hakim ve Savcıları Arasından Seçilen Üyeler-204

ff. -Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulu Üyeleri Arasından Seçilen Üye-204

gg. -Öğretim Üyeleri ve Avukatlar Arasından Atanan Üyeler-204

b. -Üye Seçimi ve Atama Usulü-207

B. -Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Teşkilatı ve Çalışma Usulü-210

1. -Kurul Teşkilatı-210

a. -Kurul Başkanlığı-211

b. -Genel Kurul-212

c. -Daireler-212

d. -Hizmet Birimleri-213

aa. -Genel Sekreterlik-213

bb. -Teftiş Kurulu-214

2. -Çalışma Usulü-215

a. -Toplantı ve Karar Alma Usulü-215

aa. -Genel Kurul un Toplantı ve Karar Alma Usulü-215

bb. -Dairelerin Toplantı ve Karar Alma Usulü-217

b. -Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kararlarına Karşı Yargı Yolunun Kapatılmış Olması-218

c. -Kurul Üyelerinin İşe Bakamaması, Çekilmesi ve Reddi-221

BEŞİNCİ BÖLÜM

HAKİM VE SAVCILARIN ÖZLÜK İŞLERİNİN YÜRÜTÜLMESİNDE YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE TARAFSIZLIĞI

I. -HAKİMLERİN SEÇİLMESİ VE ATANMASI-223

A. -Genel Olarak Hakimlerin Atanmasında Uygulanan Usuller-225

1. -Hakimlerin Halk Tarafından Seçilmesi-225

2. -Hakimlerin Yasama Organı Tarafından Seçilmesi-227

3. -Hakimlerin Yürütme Organı Tarafından Atanması-229

4. -Hakimlerin Hakimler Tarafından Seçilmesi-234

5. -Hakimlerin Özel Kurullar Tarafından Atanması-235

B. -Türkiye de Hakim ve Savcıların Seçilmesi Ya da Atanması-237

1. -İlk Derece Mahkemesi Hakim ve Savcılarının Atanması-237

a. -Hakim ve Savcı Adaylığına Atama-237

b. -Hakim ve Savcı Adaylarının Eğitimi-241

c. -Adayların Hakim ve Savcılık Mesleğine Atanması-243

2. -Yüksek Mahkeme Üyelerinin Seçilmesi-243

a. -Anayasa Mahkemesi Üyelerinin Seçimi-243

aa. -Anayasa Mahkemesinin Üye Sayısı-244

bb. -Üye Seçilebilme Şartları-245

cc. -Üye Dağılımı ve Üyelerin Seçilme Usulü-246

aaa. 2010 Değişikliği Öncesi Durum-246

bbb. 2010 Değişikliği Sonrası Durum-249

b. -Danıştay Üyelerinin Seçimi-254

c. -Yargıtay Üyelerinin Seçimi-256

3. -Askeri Yüksek Mahkeme Üyelerinin Seçimi-258

a. -Genel Olarak Askeri Yargının Yargı Sistemi İçindeki Konumu-258

b. -Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Üyelerinin Seçimi-261

c. -Askeri Yargıtay Üyelerinin Seçimi-262

II. -HAKİM VE SAVCILARIN HESAP VEREBİLİRLİĞİ VE DENETLENMESİ-262

A. -Yargının Hesap Vermesinin ve Denetlenmesinin Gerekliliği-262

B. -Yargının Siyasi Sorumluluğu Var mıdır?-265

C. -Yargının Kanun Yolları ile Denetlenmesi-267

D. -Hakim ve Savcıların İdari Sorumlulukları: Disiplin Sorumlulukları-268

E. -Hakimlerin ve Savcıların Hukuki Sorumlulukları-272

F. -Hakim ve Savcıların Cezai Sorumlulukları-281

III. -HAKİM VE SAVCILARIN TAYİN VE TERFİLERİ-282

A. -Hakim ve Savcıların Tayinleri (Görev Yerlerinin Değiştirilmesi)-282

B. -Hakim ve Savcıların Terfileri (Görevde Yükselmeleri)-289

IV. -HAKİM VE SAVCILARIN MALİ HAKLARI-291

SONUÇ-293

KAYNAKÇA-309

KAVRAM DİZİNİ-321