2012 YUNUS NADİ SOSYAL BİLİMLER ARAŞTIRMASI ÖDÜLÜ HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU: YAPISAL AÇIDAN KARŞILAŞTIRILMALI BİR İNCELEME Burak ÇELİK ÖNSÖZ.........VII ÇİZELGE LİSTESİ..XI İÇİNDEKİLER.....XIII KISALTMALAR XVII GİRİŞ YİRMİNCİ YÜZYIL ORTASINDAN YİRMİBİRİNCİ YÜZYILA YARGI ALANINDAKİ YÜKSEK KURULLARIN ÜÇ DALGASI I. Çalışmanın Konusu...........1 A. Küresel Bir Gerçek: Yargı Alanındaki Yüksek Kurullar.......1 B. Yüksek Kurulların Üç Dalgası.........................6 II. Çalışmanın Kapsamı ve Sınırları...................... 13 Birinci Bölüm YAPILANMANIN TEMELLERİ I. HUKUKSAL TEMELLER.............. 19 A. Anayasal Temel........... 20 1. Konunun Anayasalarda Düzenlenmesinin Nedenleri........... 22 İÇİNDEKİLER XIV a. Yargı Bağımsızlığına ve Yüksek Kurullara Verilen Önemi Ortaya Koymak...................... 22 b. Yüksek Kurulların Anayasal Düzen İçindeki Varlık ve Konumlarını Güvence Altına Almak................. 24 2. Konunun Anayasalarda Düzenlenmesinin Yöntemleri......... 30 a. Çerçeve Düzenleme............ 30 b. Ayrıntılı Düzenleme............. 31 B. Yasal Temel.................. 41 1. Yasal Düzenlemenin Biçimi.................... 42 a. Düzenlemenin Niteliği Bakımından 42 b. Düzenlenen Alanın Niteliği Bakımından........... 50 2. Yasal Düzenlemenin Kapsamı................ 55 a. Kuruluş ve İşleyişe İlişkin Kurallar... 55 b. Görev ve Yetkilere İlişkin Kurallar.... 60 II. Oluşum Biçimi................. 62 A. Yargı Ağırlıklı Yapılar ve Korporatizm Sorunu.............. 63 1. Avrupa Birliği'ndeki Korporatist Yapılar................ 63 2. Korporatizm Tartışması............. 71 a. Türkiye Bağlamında............... 72 b. Avrupa Kurumlarınca Benimsenen Metinlerde................ 80 B. Karma Nitelikli Yapılar ve Demokratik Meşruluk Sorunu........ 88 1. Karma Nitelikli Kurullara İlişkin Başlıca Gözlemler............. 89 a. Yargıç/Savcı – Yargıç/Savcı Olmayan Üye Dengesi......... 89 b. Yasama Tarafından Kurullara Üye Seçiminde Geçerli Olan Çoğunluklar................100 c. Özgün Koşullar..................................105 d. Türkiye'deki Kurulun Niteliği ve Oluşum Biçimine İlişkin Tartışmalar..............................126 2. Demokratik Meşruluk Tartışması........148 XV İkinci Bölüm YAPILANMANIN KURUMSAL BOYUTU I. Kuruluş........157 A. Üyelik...........157 1. Üyelerin Niteliği..160 a. Doğal Üyeler...160 (1) Yargı Kökenli Üyeler..................160 (a) Yüksek Mahkeme Başkanları...........161 (b) Başsavcı.................................162 (2) Yürütme Kökenli Üyeler...........162 (a) Cumhurbaşkanı...................163 (b) Adalet Bakanı.........176 i) Karşılaştırmalı Hukukta Adalet Bakanının Konumu ....176 ii) Türkiye'de Adalet Bakanının Konumuna İlişkin Başlıca Gözlemler.....188 aa) 1961 ve 1982 Anayasalarındaki Durum......188 bb) Uygulamadan Örnekler.........190 cc) AB İstişarî Ziyaret Raporları ile İlerleme Raporlarında Adalet Bakanı ile İlgili Saptama ve Öneriler...198 dd) Yetkileri Açısından Adalet Bakanının Sitem İçindeki Konumu......206 ee) Adalet Bakanının 2010 Anayasa Değişikliğiyle Yeniden Yapılandırılan HSYK İçindeki Konumu.................216 iii) Adalet Bakanının Kurul Üyeliği Hakkında Genel Değerlendirme..............223 (c) Adalet Bakanlığı Müsteşarı............227 b. Yargı Mensupları.............236 c. Yargıç-Savcı Olmayan Üyeler..........263 2. Üyelerin Hukuksal Konumu..........277 XVI a. Görev Süresi....277 b. Güvenceler......284 c. Bağdaşmazlıklar.................288 B. Başkanlık....................294 1. Belirlenmesi.........294 2. Görev ve Yetkileri298 II. İşleyiş...............................303 A. Çalışma Düzeni........303 1. Toplanma ve Karar Alma Yöntemleri..303 2. Yeter sayılar..........312 B. İşleyişle İlgili Temel İlkeler.............316 1. Özerklik................316 a. Kurumsal Özerklik.............317 b. Malî Özerklik..328 2. Hesap Verebilirlik..............332 a. Kamu Önünde Hesap Verebilirlik..333 b. Yargı Önünde Hesap Verebilirlik....340 SONUÇ YİRMİ BİRİNCİ YÜZYILDA TÜRKİYE İÇİN NASIL BİR YARGI KURULU? I. Dördüncü Dalganın Eşiğinde Yargı Kurulları............355 II. Türkiye'nin İhtiyacı Olan Yapı: Adalet Yüksek Kurulu...........359 A. Adalet Yüksek Kurulunun Görev ve Yetkileri ile Yapılanmasına İlişkin Temel İlkeler..........359 B. Adalet Yüksek Kurulu İçin Bir Model Önerisi............372 KAYNAKÇA.......... 377
