Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Çalışma ve Sosyal Güvenlik Hakları

Büşra ÖÇAL

İÇİNDEKİLER

ÖZET 7

ABSTRACT 9

ÖN SÖZ 11

İÇİNDEKİLER 13

KISALTMALAR 19

GİRİŞ 21

BİRİNCİ BÖLÜM

ULUSLARARASI HUKUKTA VE TÜRK HUKUKUNDA

GEÇİCİ KORUMA STATÜSÜ

I. ULUSLARARASI HUKUKTA GEÇİCİ KORUMA STATÜSÜ 23

A. Geçici Koruma Statüsünün Tarihsel Gelişimi 23

B. Geçici Korumanın Tanımı ve Unsurları 28

1. Geçici Korumanın Tanımı 28

2. Geçici Korumanın Unsurları 30

a) Kitlesel Akın 30

b) Kitlesel Akının Ani Gelişmesi 31

c) Devlet Kapasitesi 32

d) Bireysel Usullerin Yetersiz Kalması 32

C. Geri Göndermeme İlkesi 34

D. Geçici Koruma Statüsünde Sağlanacak Asgari Muamele

Standardı 38

II. TÜRK HUKUKUNDA GEÇİCİ KORUMA STATÜSÜ 41

A. Geçici Koruma Statüsünün Hukuki Süreci 41

B. Geçici Koruma 44

1. Geçici Korumanın Tanımı ve Kapsamı 44

2. Geçici Korumanın Kişi Bakımından Kapsamı 46

a) Geçici Koruma Kapsamındaki Kişiler 46

b) Geçici Koruma Kapsamında Olmayan Kişiler 46

3. Geçici Koruma Kararının Alınması ve Usul İşlemleri 47

4. Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancılara Sağlanacak

Hizmetler 48

a) Sağlık Hizmetleri 49

b) Eğitim Hizmetleri 49

c) Sosyal Hizmet ve Yardımlar 49

d) Tercümanlık Hizmetleri 50

5. Geçici Korumanın Sona Ermesi 50

a) Geçici Koruma Kararının Sona Erme Nedenleri 50

(1) Cumhurbaşkanı Kararıyla Sona Ermesi 50

(2) Geçici Koruma Altındaki Kişilere Bağlı Sebeplerle

Sona Ermesi 51

(3) Geçici Korumanın İptali 51

b) Geçici Koruma Statüsü Sona Erenler Hakkında

Yapılacak İşlemler 52

(1) Türkiye’den Çıkış İşlemleri 52

(2) Türkiye’ye Girişlerinin Yasaklanması 52

(3) Türkiye’ye Tekrar Girişleri 53

6. Geçici Koruma Statüsünün Sona Ermesi Halinde Kalıcı

Çözümler 53

a) Gönüllü Geri Dönüş 54

b) Üçüncü Ülkeye Yerleştirme 57

c) Yerel Entegrasyon 58

İKİNCİ BÖLÜM

GEÇİCİ KORUMA KAPSAMINDAKİ

YABANCILARIN ÇALIŞMA HAKKI

I. TÜRK HUKUKUNDA YABANCILARIN ÇALIŞMA HAKKI 61

A. Yabancıların Çalışma Hak ve Özgürlükleri 61

B. Türk Hukukunda Yabancıların Çalışmasına İlişkin

Mevzuatımızdaki Gelişmeler 66

1. 1982 Anayasası 66

2. 4817 Sayılı Yabancıların Çalışması İzinleri Hakkında

Kanun 67

3. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Uygulama

Yönetmeliği 67

4. Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine

Dair Yönetmelik 67

5. Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi ve Uluslar arası

Koruma Statüsü Sahibi Kişilerin Çalışmasına Dair

Yönetmelik 68

6. Turkuaz Kart Yönetmeliği 69

7. Uluslararası İş Gücü Kanunu 69

8. Geçici Koruma Yönetmeliği 71

C. Türkiye’de Yabancıların Çalışma Şartları 72

1. Ön izin ve Çalışma İzni Alma 72

a) Ön İzin Başvuruları 72

b) Çalışma İzni Başvuruları 73

(1) Çalışma İzni Başvurusunun Yurt İçinden Yapılması 73

(2) Çalışma İzni Başvurusunun Yurt Dışından Yapılması 74

2. Çalışma İzni Başvurularının Değerlendirilmesi ve Reddi 74

a) Usulden Değerlendirilmesi 74

b) Esastan Değerlendirilmesi 75

c) Çalışma İzni Başvurusunun Reddi 78

3. Çalışma İzni Türleri 78

a) Süreli Çalışma İzni 79

b) Süresiz Çalışma İzni 79

c) Bağımsız Çalışma İzni 80

d) Turkuaz Kart 81

e) İstisnai Çalışma İzni 86

4. Çalışma İzninden Muafiyet 87

a) Muafiyet Kapsamında Olan Yabancılar 87

b) Muafiyet Başvurusu 90

5. Çalışma İzni ile Muafiyetinin Geçerliliği ve İptali 91

6. Çalışma İzninin Sınırlandırılması 92

7. Çalışma İzni Kararlarına Karşı Yargı Yolu 93

D. Yabancılara Yasaklanan Meslek ve Sanatlar 95

1. İş Hukukunda Yabancılara Yasaklanan Meslek ve Sanatlar 96

2. Sektör ve Mesleğe Göre Getirilen Sınırlamalar 98

a) Eğitim Alanı 98

b) Sağlık Alanı 99

c) Basın Yayın Alanı 100

d) Adalet Alanı 101

e) Denizcilik Alanı 102

f) Devlet Memurluğu Alanı 103

g) Diğer Alanlar 103

E. Türkiye’de Yabancıların Çalışmasına İlişkin Politikalar 104

II. GEÇİCİ KORUMA KAPSAMINDAKİ YABANCILARIN

ÇALIŞMA HAKKI 108

A. Hukuki Süreci 108

B. Geçici Koruma Kapsamında Çalışma Hakkı 109

1. Çalışma İzni ve Çalışma İzni Muafiyeti Başvuruları 109

2. Çalışma İzni ve Çalışma İzni Muafiyeti Başvurularının

Değerlendirilmesi 112

3. Çalışma İzni Verilmesi ve Hükümleri 113

4. Çalışma İzni Süresi ve Ücret 114

5. Çalışma İzninin İptali ve Sona Ermesi 115

6. Verilen Çalışma İzninin Denetimi 116

C. Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların İş Gücü

Piyasasındaki Durumu 116

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

GEÇİCİ KORUMA KAPSAMINDAKİ YABANCILARIN

SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI

I. SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI VE TANIMI 123

II. TÜRK HUKUKUNDA YABANCILARIN SOSYAL

GÜVENLİK HAKKINA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER 125

A. 1982 Anayasası 125

B. 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 126

C. 6735 Sayılı Uluslararası İş Gücü Kanunu 128

D. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası

Kanunu 129

III. YABANCILARIN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI 130

A. İç Hukuk Kuralları 130

1. Zorunlu Sosyal Sigortalar 130

2. İsteğe Bağlı Sigortalar 132

B. Yabancıların Sosyal Sigortalardan Yararlanması 133

1. Yabancıların Tabi Olduğu Sigortalar 133

2. Sigortalı Sayılmayan Yabancılar 135

3. Sigortalardan Yararlanma Bakımından Farklı Yabancılar 137

C. İşsizlik Sigortası 139

D. Sosyal Güvenlik Antlaşmaları 139

1. İkili Sosyal Güvenlik Antlaşmaları 140

2. Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Çalışma Örgütü

Antlaşmaları 142

IV. GEÇİCİ KORUMA KAPSAMINDAKİ YABANCILARIN

SOSYAL GÜVENLİK HAKKI 145

A. Sosyal Güvenlik Hakkı 145

B. Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Sağlık Hizmetleri 151

1. Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Sağlık Hakkı 151

2. Sağlık Hizmetleri Hakkında Yasal Düzenlemeler 153

3. Sağlık Hizmeti Sunumunda Koordinasyon, Yetki ve

Sorumluluk 156

4. Sağlık Hizmetlerinde Alınması Gereken Tedbirler 157

5. Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Şartları ve Kapsamı 158

6. Sağlık Hizmeti ve İlaç Bedeli 160

C. Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Sigortalılığı 161

SONUÇ 165

KAYNAKLAR 169