Devlet Başkanlarının Parlamentoları Fesih Yetkisi

Cansu Büşra ÖLMEZ

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ 5

İÇİNDEKİLER 7

KISALTMALAR 11

GİRİŞ 15

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA HUKUKUNUN SİSTEMATİĞİ İÇİNDE 

FESİH YETKİSİNİN KONUMU

I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 19

A. Fesih Yetkisinin Tanımı 19

B. Fesih İşleminin Konusu 22

C. Fesih Türleri 25

1. Devlet Başkanı Tarafından Fesih (Başkanlık Feshi) 26

2. Başbakan veya Hükümetin Tavsiyesi Üzerine Fesih 

(Hükümet Eliyle Fesih) 29

3. Parlamento Kararı İle Fesih (Kendi Kendini Fesih, Öz Fesih) 34

4. Otomatik Fesih (Zorunlu Fesih, Anayasal Fesih) 37

5. Halk Girişimi İle Fesih (Kolektif Azil) 40

D. Parlamentoların Görev Süresi ve Fesih 43

1. Parlamentoların Görev Süresi ve Toplantı Dönemleri 43

2. Fesihten Sonra Yeni Parlamentonun Seçilmesi ve Toplanması 48

II. KUVVETLER AYRILIĞI TEORİSİ VE FESİH 50

A. Genel Olarak 50

B. Parlamenter Sistemde Fesih Yetkisi 55

1. Parlamenter Sistemin Gelişim Sürecinde Feshin Konumu 60

2. Fesih-Güvenoyu İlişkisi 68

C. Yarı Başkanlık Sisteminde Fesih Yetkisi 71

D. Başkanlık Sistemi ve Fesih Kurumunun Bağdaşabilirliği 76

1. Saf Başkanlık Sistemi Açısından Değerlendirme 76

2. Diğer Başkanlık Sistemleri (Başkancı Sistemler) Açısından Değerlendirme 87

III. FESİH YETKİSİNİN AMACI VE MANTIĞI 94

A. Yürütmeyi Güçlendirmenin Bir Aracı Olarak Fesih 94

B. Hükümetin Oluşum Sürecini Hızlandırma Amacıyla Fesih 96

C. Yasama-Yürütme Organları Arasındaki Tıkanıklıkları Gidermenin Bir Yolu Olarak Fesih 99

D. Hükümetin Popülaritesini, Gücünü Artırmanın Bir Yolu Olarak Fesih 105

E. Halkın Bazı Önemli Konulardaki Görüşlerini Test Etmenin Bir Yolu Olarak Fesih 107

IV. FESİH YETKİSİNİN KULLANILMASININ ETKİLERİ 107

A. Siyasi Etkiler 107

B. Hukuki Etkiler 109

C. Ekonomik Etkiler 112

V. FESHİN YASAK OLDUĞU DÖNEM VE DURUMLAR (FESİH YETKİSİNİN KULLANIMI ÜZERİNDEKİ KISITLAMALAR) 116

A. Aynı Nedenle Feshin Tekrarlanması Yasağı 116

B. Fesih Sıklığı Üzerindeki Kısıtlamalar (Fesih Üzerine Fesih Olmaz İlkesi) 117

C. Devlet Başkanının ya da Parlamentonun Görev Süresinin Başında veya Sona Ermesinin Yakınlığı Hâlinde Fesih Yasağı 118

D. Kurumlar Arası Kontrol ve Dengeleri Korumak İçin Fesih Yasağı 119

E. Olağanüstü Hâl veya Savaş Hâli Esnasında Fesih Yasağı 121

VI. FESİH YETKİSİNİN PARTİ SİSTEMLERİ VE SEÇİM SİSTEMLERİ İLE ARASINDAKİ İLİŞKİ 121

A. Fesih Yetkisi-Parti Sistemleri Arasındaki İlişki 121

B. Fesih Yetkisi-Seçim Sistemleri Arasındaki İlişki 128

VII. FESİH İŞLEMİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE DENETLENMESİ 131

A. Fesih İşleminin Hukuki Niteliği 131

B. Fesih İşleminin Denetlenmesi 134

İKİNCİ BÖLÜM

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA PARLAMENTONUN 

FESHİ KURUMU

I.  PARLAMENTER SİSTEMİ BENİMSEYEN ÜLKELERDE FESİH KURUMU 141

A.  İngiltere 141

B. Almanya 148

C. Belçika 162

D. Kanada 168

E. Avustralya 174

F. Yunanistan 183

G. İtalya 189

H. Çek Cumhuriyeti 194

I. İspanya 201

İ. İsveç 206

J. Sırbistan 210

K. Letonya 213

L. Güney Afrika Cumhuriyeti 221

II. YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİNİ BENİMSEYEN ÜLKELERDE FESİH KURUMU 223

A. Fransa 223

B. Polonya 232

C. Rusya 237

D. Finlandiya 249

E. Litvanya 254

F. Portekiz 257

G. Namibya 261

H. Mozambik 262

III. BAŞKANLIK SİSTEMİNİ BENİMSEYEN ÜLKELERDE FESİH KURUMU 263

A. Peru 263

B. Venezuela 267

C. Uruguay 268

D. Ekvator 271

E. Zambiya 276

F. Kenya 278

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK ANAYASA HUKUKUNDA FESİH KURUMU

I. KÂNÛN-I ESÂSÎ’DE FESİH KURUMU 283

A. Kânûn-ı Esâsî’nin İlk Şeklinde Sınırsız Fesih Yetkisi 287

B. 1909 Anayasa Değişikliği Sonrası Sınırlandırılmış  Fesih Yetkisi 291

II. 1921 ANAYASASINDA FESİH KURUMU 298

III. 1924 ANAYASASINDA FESİH KURUMU 299

IV. 1961 ANAYASASINDA FESİH KURUMU 304

A. Anayasa Koyucunun Fesih Kurumuna Yaklaşımı 304

B. 1961 Anayasasında Fesih İşleminin Koşulları ve Anlamı 306

1. 18 Aylık Süre İçerisinde Üç Defa Hükümet Bunalımının Baş Göstermesi 306

2. Başbakanın Fesih Talebi 308

3. Cumhurbaşkanının Meclis Başkanlarına Danışma Şartı 308

4. Cumhurbaşkanının Feshe Karar Vermesi 309

C. 1961 Anayasası Çerçevesinde Fesih Yetkisinin Değerlendirilmesi 311

V. 1982 ANAYASASINDA FESİH KURUMU 315

A. Genel Olarak 315

B. 1982 Anayasasının İlk Şeklinde TBMM Seçimlerinin Yenilenmesi 317

1. TBMM Tarafından Alınan Seçimlerin Yenilenmesi Kararı 

(Erken Seçim) 317

2. Cumhurbaşkanı Tarafından Alınan Seçimlerin Yenilenmesi Kararı 329

a. Süresi İçinde Yeni Bir Hükümetin Kurulamaması veya Kurulmasına Karşın TBMM’den Güvenoyu Alamaması 329

b. Fesih Usûlü 333

C. 2017 Anayasa Değişikliği Sonrası TBMM Seçimlerinin 

Yenilenmesi 337

1. Genel Olarak 337

2. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Siyasi Krizlere Çözüm Yolu Olarak: Seçimlerin Karşılıklı Yenilenmesi 339

3. Eş Zamanlı Seçimler 350

D. Terim Sorunu ve Genel Değerlendirme 365

SONUÇ 373

KAYNAKÇA 381