Çatmalarda Kusur Oranlarının Belirlenmesi, Ulusal ve Uluslararası Düzeyde İncelenerek Bir Model Önerilmesi

Dr. Öğr. Üyesi Tamer YALÇIN

Deniz kazalarının araştırılması hakkındaki uluslararası zorunluluklar kapsamında, Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü’nün (DÇÖT) çatma davalarındaki yeri ve önemi açıklanarak çatma analizi ve kusur dağılımının ulusal ve uluslararası düzeyde nasıl yapıldığı, dünyadaki mevcut üç hukuk sisteminde yer alan büyük denizci devletler dikkate alınarak incelenmiştir. Kusur oranları belirlenirken, yüzden fazla uluslararası ve ulusal çatma dava örnekleri sınıflandırılmak suretiyle incelenmiş, kusur oranı ile gemilerin fiziksel özellikleri (geminin boyu, eni, gross tonajı, net ağırlık, makine gücü, baş draft, kıç draft), meteorolojik (çatma zamanı, ay/mevsim, rüzgar kuvveti, rüzgar yönü, akıntı kuvveti, akıntı yönü), ve görüş şartları ile çatma türünün, gemi adamı sayısının ve çatma anındaki hız ile kusur oranı arasında bir ilişki olup olmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, çatma davası örneklerinde, gemiler tarafından ihlal edilen Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü (DÇÖT) kuralları ile yerel trafik düzenlemeleri dikkate alınarak bu kuralların birbirlerine göre kusur oranının belirlenmesinde bir ağırlıklarının olup olmadığı ya da bir üstünlüklerinin bulunup bulunmadığının ortaya konması maksadıyla korelasyon ve regresyon analizleri yapılmış ve sonuçta kusur oranlarının hesaplanmasına yönelik bir model önerilmiştir.

İÇİNDEKİLER

KİTAP HAKKINDA III
ÖNSÖZ VII
KISALTMALAR IX
ÇİZELGE LİSTESİ XV
ŞEKİL LİSTESİ XIX
ÖZET XXV
1. GİRİŞ 1
2. ÇATMANIN TANIMI 3
2.1.Çatmanın Unsurları 5
2.2. Çatmanın Çeşitleri 8
2.2.1. Kusursuz çatma 8
2.2.2. Kusurlu çatma 10
2.2.2.1. Tek taraflı kusurlu çatma 10
2.2.2.2. Müşterek kusurlu çatma 11
2.2.2.3. Kıyasen veya vasıtalı çatma 14
2.2.3. Kılavuzun kusuru ile çatmada sorumluluk 15
2.3. 3. Eski TTK’nun “Çatma” ile İlgili Bölümünde Yer Almayıp 6102 Sayılı TTK ile Getirilen Düzenlemeler 16
2.4. Çatma Hükümlerine İlişkin 6102 Sayılı TTK ve 1910 Brüksel Sözleşmesi Arasındaki Farklar 19
2.5. Çatmalar Hakkındaki Ortak Hükümler 22
2.5.1. Alacağın mahiyeti 22
2.5.2. Zaman aşımı 22
2.6. Çatmada Yargı Organı ve Uygulanacak Kurallar 22
2.6.1. Karasularımızda çatma 23
2.6.2. Uluslararası sularda çatma 24
3. ÇATMA ANALİZİ 25
3.1. Deniz Kazalarının Araştırılması İçin Uluslararası Zorunluluklar 25
3.1.1. Deniz kazalarının incelenmesinin gerekliliği 25
3.1.2. Deniz kazalarının araştırılması konusunda uluslararası sözleşmeler 25
3.1.2.1. Birleşmiş milletler deniz hukuku sözleşmesi (1982) 25
3.1.2.2. Deniz kazalarının araştırılması konusunda SOLAS 74  25
3.1.2.3. Deniz kazalarının araştırılması konusunda LOADLİNE 1966 26
3.1.2.4. Deniz kazalarının araştırılması konusunda STCW-78 26
3.1.2.5. Deniz kazalarının araştırılması konusunda diğer sözleşmeler 26
3.2. Çatmayı Önleme Tedbirleri 27
3.3. Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü 28
3.3.1. Türk denizciliğinde denizde çatışmayı önleme tüzüğünün (DÇÖT) tarihçesi 28
3.4. Çatma Davalarında Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğünün (DÇÖT) Yeri ve Önemi 29
3.5. Çatma Analizi ve Kusur Dağılımı 34
3.5.1. Kaza nedir?  34
3.5.2. Kazaların araştırılması 34
3.5.3. Araştırma süreci 36
3.5.4. Kaza analizi 37
3.6. Çatmada Ulusal Düzeyde Kusur Oranlarının Belirlenmesi 37
3.6.1. Deniz kazaları davalarında kimler bilirkişilik yapabilir? 38
3.6.2. Çatmada bilirkişilik 39
3.6.3. Çatmada genel yaklaşım ve kusurun tanımı 40
3.6.4. Denizde çatışmayı önleme tüzüğü dışındaki diğer kurallar 44
3.7. Gemileri Çatışan Gemi Kaptanlarının Görevleri 45
3.8. Çatma Sonrasındaki Yükümlülükler (Suçlar) 47
3.9. Uluslararası Uygulamalar 47
3.9.1. Anglosakson hukuk sistemindeki uygulamalar 47
3.9.1.1. A.B.D. 47
3.9.1.2. İngiltere 50
3.9.1.3. Kanada 50
3.9.1.4. Avustralya ve Yeni Zelanda 51
3.9.2. Kara Avrupası hukuk sisteminde kusur 51
3.9.2.1. Fransa 52
3.9.3. Japonya 52
3.9.4. Çin Halk Cumhuriyeti 53
4. ULUSLARARASI DÜZEYDE KUSUR ORANLARININ İNCELENMESİ 55
4.1. Amerika Birleşik Devletleri 55
4.2. İngiltere 72
4.3. Kanada 82
4.4.Yeni  Zelanda 85
4.5. Avustralya 96
4.6. Fransa103
4.7. Almanya  108
4.8. Norveç  113
4.9.Danimarka 120
4.10. Japonya  128
4.11. Güney Kore 133
4.12. Çin Halk Cumhuriyeti 137
5. ÇATMALARDA KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİNDE ULUSAL VE ULUSLARARASI MAHKEME KARARI ÖRNEKLERİNİN İNCELENMESİ 143
5.1. Görüş Şarlarının İyi Olduğu Durumlarda Meydana Gelen Çatma Örnekleri 144
5.1.1. Pruva pruvaya gelen gemilere ait çatma örnekleri 144
5.1.2. Rotaları kesişen gemilere ait çatma örnekleri (İST.17.ATM.) 170
5.1.3. Yetişen teknelere ait çatma örnekleri (İST.17.ATM.) 206
5.1.4. Demirli gemilere ait çatma örnekleri (İST.17.ATM.) 217
5.2. Kısıtlı Görüş Şartlarında Meydana Gelen Çatma Örnekleri 229
5.2.1. Pruva pruvaya gelen gemilere ait çatma örnekleri 229
5.2.2. Kesişen rotalarda meydana gelen çatma örnekleri 254
5.2.3. Demirli gemilere ait çatma örnekleri 264
6. KUSUR ORANLARININ BELİRLENMESİNE YÖNELİK ARAŞTIRMA 267
6.1. Araştırmanın Amacı 267
6.2. Ana Kütle ve Örnek Kütlenin (Örneklem) Belirlenmesi 267
6.3. Veri Toplama Araçları 267
6.4. Değişkenler 272
6.5. Hipotezler 273
6.6. Verilere Uygulanan İstatistiksel Analizler 273
6.7. Bulgular ve Yorumlar 275
6.7.1. Demografik özelliklerin frekans dağılımı 275
6.7.2. Gemilerin fiziksel özelliklerine ait istatistiksel değerler 295
6.7.3.1. Örneklem grubunun demografik özelliklerine göre kusur oranları arasındaki farka ilişkin bulgular 312
6.7.3.2. Kurulan regresyon denkleminin sınanması 319
7. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 329
7.1. İstatistiki Bulgular 329
7.2. Sonuçlar ve Öneriler 333
KAYNAKLAR 339