Çekte Düzenleyenin Hukuki Sorumluluğu

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar Listesi 15
Giriş 17
Birinci Bölüm
DÜZENLEYEN KAVRAMI VE ÇEK DÜZENLENMESİ
I. ÇEKTE DÜZENLEYEN 19
A. Terminolojide Çek Düzenlemek ve Düzenleyen 19
1. Keşide Etmek ve Düzenlemek Terimleri 19
2. Düzenleyen Terimi 21
B. Hukuki Anlamda Düzenleyen 23
1. Çekin Hukuki Niteliği 23
2. Çek Düzenlemenin Temelindeki Üçlü İlişkide Düzenleyenin Yeri 25
C. Çek Düzenleme Ehliyeti 29
1. Genel Olarak 29
2. Gerçek Kişiler Bakımından 30
a. Tam Ehliyetsizler 30
b. Sınırlı Ehliyetsizler 31
c. Sınırlı Ehliyetliler 34
3. Tüzel Kişiler Bakımından 34
4. Adi Ortaklık Bakımından 35
5. Ehliyetin Arandığı An 37
6. Defiler Bakımından Ehliyetsizlik 38
7. Çekin Tedavüle Çıkmasından Sonra Düzenleyenin Fiil Ehliyetinde Meydana Gelen Değişiklikler 39
a. Ölüm 40
b. Fiil Ehliyetinin Kaybı 40
c. İflâs 41
D. Hesap Sahibi Sıfatıyla Düzenleyen 42
1. Hesap Sahibi Olabilecek Kimseler 42
2. Hesap Sahibinde Aranacak Şartlar 44
a. Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağının Bulunmaması 45
b. Ekonomik ve Sosyal Durumla İlgili Bir Engelin Bulunmaması 46
c. Bankaya Verilecek Bilgiler ve Beyanname 48
d. Çek Hesap Sahibinin, Vekilinin Ya Da Yasal Temsilcisinin İmzası 49
e. Hamiline Çek Defteri Alacaklar İçin Ayrı Özel Hesap Açılması 49
3. Hesap Sahipliğinde Karartılmış ve Gizlenmiş İşlemler 51
4. Hesap Sahibi ile Muhatap Arasındaki İlişki 54
a. Çek Anlaşması 54
aa. Tarafları 54
aaa. Muhatap 54
aab. Hesap Sahibi 55
ab. Şekli 55
ac. Hukuki Niteliği 56
ad. Düzenleyenin Çek Anlaşmasından Doğan Sorumluluğu 60
b. Karşılık 61
II. GERÇEK VE TÜZEL KİŞİ AD VE HESABINA ÇEK DÜZENLENMESİ 64
A. Gerçek Kişi Ad ve Hesabına Çek Düzenlenmesi 64
1. Gerçek Kişinin Kendi Ad ve Hesabına Çek Düzenlemesi 64
2. Gerçek Kişilerden Oluşan Ancak Tüzel Kişiliği Haiz Olmayan Toplulukların Kendi Ad ve Hesabına Çek Düzenlemesi 66
3. Gerçek Kişinin Temsilci veya Vekil Vasıtasıyla Çek Düzenlemesi 68
B. Tüzel Kişi Ad ve Hesabına Çek Düzenlenmesi 70
1. Organsal Temsil 70
2. Tüzel Kişinin Temsilcisi veya İmza Yetkilisi Kişiler 70
3. Tüzel Kişiyi Temsilen Çek Düzenlenmesinde Şekil 74
4. Ticaret Şirketleri Ad ve Hesabına Çek Düzenlenmesi 75
a. Anonim Şirketlerde 75
b. Limited Şirketlerde 77
c. Kollektif Şirketlerde 78
d. Komandit Şirketlerde 78
e. Kooperatif Şirketlerde 79
5. Vakıf ve Dernekler Ad ve Hesabına Çek Düzenlenmesi 80
C. Yetkisiz Temsilcinin Düzenlediği Çekte Düzenleyen ve Yetkisiz Temsilcinin Sorumluluğu 81
III. ÇEK DÜZENLENMESİNDE DÜZENLEYENİN SORUMLULUĞU BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR 87
A. Matbu Çek Yaprakları Kullanmadan Çek Düzenlemenin Çekin Geçerliliğine ve Düzenleyenin Sorumluluğuna Etkisi 87
1. Genel Olarak 87
2. Tacir Çeki 89
3. Hamiline Yazılı Çek 91
B. Düzenleyenin Sorumsuzluk Kaydının Yazılmamış Sayılması 93
C. Düzenleyenin Ciro Yasağı 93
İkinci Bölüm
KARŞILIKSIZ ÇEK SEBEBİYLE DÜZENLEYENİN
HUKUKİ SORUMLULUĞU
I. KARŞILIKSIZ ÇEK KAVRAMI 97
A. Karşılıksız Çekin Tanımı ve Özel Hukuktaki Anlamı 97
B. Karşılıksız Çeke İlişkin Yaptırımların Kanuni Gelişimi 98
C. Karşılıksız Çekin Şartları 102
1. Kanuna Uygun Bir Çekin Düzenlenmiş Olması 102
2. Çek Üzerinde Yazılı Düzenleme Tarihine Göre Kanuni İbraz Süresi İçinde İbraz Edilmiş Olması 103
a. İbraz Süresinin Önemi 103
b. İbraz Süresinin Hukuki Niteliği 105
c. İbraz Sürelerinin Belirlenmesi 105
d. İbraz Sürelerinin Uzaması 109
e. İleri Düzenleme Tarihli Çeklerde İbraz Süresi 113
f. İbraz Süresinin Geçirilmesinin Hukuki Sonuçları 114
g. İbraz 115
3. Çeki İbraz Edenin Yetkili Hamil Olması 117
4. İbraz Edilen Çekin Ödenmemesi 119
a. Çekle İşleyen Hesapta Yeterli Karşılığın Bulunmaması Sebebiyle Ödenmeme 119
b. Çekle İşleyen Hesap Üzerinde Rehin veya Haciz Bulunması Sebebiyle Ödenmeme 121
c. Çekle İşleyen Hesap Üzerinde İhtiyati Tedbir Bulunması veya Muhatap Bankaya Ödemeden Men Kararı Verilmesi Sebebiyle Ödenmeme 123
d. Diğer Sebeplerle Ödenmeme 126
5. Ödenmemenin Tespiti 127
D. Karşılıksız Çekin Ödenmesi 131
1. Muhatap Bankanın Karşılıksız Çeki Ödemesi 131
2. Muhatap Bankanın Karşılıksız Çeki Ödemesi Durumunda Düzenleyen İle Arasındaki Rücu İlişkisi 133
3. Karşılıksız Çeki Ödeyen Muhatap Banka Düzenleyene Cezai Şart Talebi İleri Sürebilir mi? 135
4. Karşılıksız Çeki Ödeyen Muhatap Bankanın Ödemeyi Hamilden Talep Edememesi 136
II. KARŞILIKSIZ ÇEKİN DÜZENLEYENİN HUKUKİ SORUMLULUĞU BAKIMINDAN SONUÇLARI 138
A. Başvuru Hakkının Kullanılması 138
1. Başvuru Hakkının Tanımı 138
2. Başvuru Borçluları 138
a. Nihai Başvuru Borçlusu Olan Düzenleyen 138
b. Başvuru Borçlusu Düzenleyen Bakımından Özellik Arz Eden Durumlar 139
aa. Düzenleyenin Tüketici Olduğu Çeklerde Kendisine Başvuru Hakkının Kullanılması 139
ab. Faktoring Şirketine Ciro Edilen Çeklerde Düzenleyene Başvuru Hakkının Kullanılması 141
c. Diğer Başvuru Borçluları 144
3. Başvuru Hakkının Kullanılmasından Doğan Sorumluluğun Niteliği 146
4. Başvuru Hakkının Şartları 146
5. Başvuru Hakkının Kapsamı 148
a. Hamilin Başvurusu Bakımından 148
aa. TTK m. 810’a Dayalı Talepler 148
aaa. Ödenmemiş Çek Bedeli 148
aab. Faiz 150
aac. Yapılan Masraflar 150
aad. Komisyon Ücreti 151
ab. TTK 783/3’e Dayalı Talepler (Çek Tazminatı) 151
b. Ödeme Yapan Diğer Başvuru Borçluları Bakımından 155
6. Başvuru Hakkına İlişkin Zamanaşımı Süresi 156
a. Zamanaşımının Kesilmesi 157
b. Zamanaşımının Durması 159
c. Zamanaşımı Definin İleri Sürülmesi 159
d. Çekin Zamanaşımına Uğramasının Sonuçları 160
F. Başvuru Hakkının Kaybedilmesinin Düzenleyenin Sorumluluğuna Etkisi 161
1. Sebepsiz Zenginleşme Davası 162
a. Hukuki Niteliği 162
b. Tarafları 163
c. Şartları 165
d. Talebin Kapsamı 167
e. Hukuki Sonuçları 169
2. Temel İlişkiye Dayanılması 169
a. Hukuki Niteliği 169
b. Tarafları 171
c. Şartları 171
d. Hukuki Sonuçları 172
3. Karşılığın Devri 172
a. Hukuki Niteliği 172
b. Tarafları 173
c. Şartları 174
d. Hukuki Sonuçları 174
Üçüncü Bölüm
DÜZENLEYENİN DİĞER SORUMLULUK SEBEPLERİ VE
ÇEKİN İBRAZ EDİLMEMESİ SEBEBİYLE SORUMLULUKTAN
KURTULDUĞU HALLER
I. SAHTE VEYA TAHRİF EDİLMİŞ ÇEK SEBEBİYLE DÜZENLEYENİN SORUMLULUĞU 177
A. Sahte veya Tahrif Edilmiş Çeke Dayalı Olarak Zarar Kıstası 177
B. Sahte Çek 178
1. Düzenleyene İzafe Edilen İmzanın Sahte Olması 178
a. Düzenleyenin İmzasındaki Sahtelik 178
b. Düzenleyenin Vekil veya Temsilcisinin İmzasındaki Sahtelik 180
2. Sahte Bir Çek Defteri Yaprağı Düzenlenmesi 182
C. Tahrif Edilmiş Çek 184
1. Çek Bedelinde Tahrifat 185
2. Çekte Yer Alan İsimde Tahrifat Yapılması 186
3. Çekte Yer Alan Tarihlerde Tahrifat Yapılması 186
D. Sahte veya Tahrif Edilmiş Çekin Ödenmesinde Sorumlu Kişi 187
1. Muhatap Bankanın Sorumluluğu 187
2. Düzenleyenin Sorumluluğu 190
3. Sahte veya Tahrif Edilmiş Çekte Muhatabın Sorumluluğu Düzenleyene Kaydırmasına İlişkin Akdi Kayıtlar 194
II. ÇEKİN ZIYAI VE İPTALİNDE DÜZENLEYENİN SORUMLULUĞU 195
A. Zayi Kavramı ve İptal Kurumu 195
B. Çekin Zayi Olması 199
1. Düzenleyenin Elinde İken Çekin Zayi Olması 199
2. Lehtarın Elinde İken Çekin Zayi Olması 201
C. Önleyici Önlemler ve İptal Davası 202
1. Önleyici Önlemler 202
2. İptal Davası 204
a. Şartları 204
aa. Çekin Zayi Olması 204
ab. Çekin İçerdiği Hakkın Varlığının Devam Ediyor Olması 204
ac. İptal İsteminde Bulunabilecek Kimseler 205
aaa. Hamil 205
aab. Düzenleyenin İptal Davası Açma Hakkı Yoktur 206
b. İptal Usulü 206
D. İptal Kararının Sonuçları ve Düzenleyenin Sorumluluğuna Etkisi 208
1. Genel Olarak 208
2. İptal Kararı Alan Hamilin Düzenleyen ve Diğer Başvuru Borçlularından Talepte Bulunabilmesi 210
III. ÇEKİN İBRAZ EDİLMEMESİ SEBEBİYLE DÜZENLEYENİN SORUMLULUKTAN KURTULDUĞU HALLER 212
A. İbraz Süresinin Geçirilmesi 212
B. Cayma 214
1. Tanımı 214
2. Şartları 214
a. İbraz Süresinin Geçmiş Olması 214
b. Çekin Ödenmek Üzere İbraz Edilmemiş Olması 216
c. Düzenleyenin Cayma Beyanında Bulunması 217
aa. Genel Olarak 217
ab. İbraz Süresi Geçmeden Yapılan Cayma Beyanı 218
ac. İbraz Süresi Geçtikten Sonra Yapılan Cayma Beyanı 220
3. Cayma Beyanının Düzenleyen Bakımından Hukuki Sonuçları 221
Sonuç 223
Kaynakça 229
Kavramlar Dizini 243