Damga Vergisi Kanunu Kapsamında Vergilendirilen Bir Kağıt Olarak Hakem Kararı

Dr. Cem Çağatay ORAK

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR . 7

ÖNSÖZ . 11

GİRİŞ  21

BİRİNCİ BÖLÜM

DAMGA VERGİSİ KANUNU KAPSAMINDA VERGİLENDİRİLEN BİR KAĞIT OLARAK HAKEM KARARI

Genel Olarak 25

Vergilendirilen Bir Kâğıt Olarak Hakem Kararı 26

Tahkim ve Hakem Kararı Kavramları 26

Damga Vergisi Kanunu’ndaki Düzenleme . 29

Tipiklik Ekseninde Sorunun Başlangıcı: Hangi Hakem Kararı? 30

Tarihsel Yorum Metoduyla Hakem Kararını Aydınlığa Kavuşturma Çabası . 33

Genel Olarak . 33

Hakem Kararını Vergilendiren Damga Vergisi Kanunlarının Yaslandığı Adli, İdari ve Bürokratik Arka Plan . 34

19. Yüzyıldaki Adli ve İdari Terminoloji Ekseninde Hakem ve Hakem Kararı Kavramları . 37

Özellikle Ticari İhtilaflara Özgü Olmak Üzere Hakem ve Mahkeme Kavramları Arasındaki Kavramsal Geçişkenlik . 37

Birlikte Okuma Hali: Meclis, Resmi Heyet ve İdari Davalarla İlgili Olmayarak Danıştay’dan Verilen Mazbata, İlam ve Kararlarla Hakem Kararları 40

aba. Meclis ve Resmi Heyet Kavramlarının Oluşturduğu Anakronizmin Hakem Kararı Kavramı Üzerinde Bıraktığı Gölge . 40

abb. İdari Davalarla İlgili Olmayarak Danıştay’dan Verilen Mazbata, İlam ve Kararlar ile Hakem Kararları  44

Vergilendirilmek İstenen Kağıdın Tanım ve Kapsamına İlişkin Belirsizliğin Tarihsel ve Normatif Köklerine İlişkin Tamamlayıcı Değerlendirmeler . 48

III. Anayasa’ya Aykırılık Sorunu ve İddiası  50

Hakem Kararlarının Damga Vergisine Tabi Tutulmasının Hukuk Siyaseti Bakımından Yerindeliği 59

İKİNCİ BÖLÜM

HAKEM KARARLARININ TABİ OLDUĞU HUKUKİ REJİM VE DAMGA VERGİSİ KANUNU BAĞLAMINDA DAMGA VERGİSİ UYGULAMALARI

Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Mükellefi . 68

Hakem Kararlarının Çeşitleri Bağlamında Vergilendirilen Kararlar 72

Nihai Hakem Kararı . 74

Hakem Kararının Tavzihi, Düzeltilmesi ve Tamamlanması . 77

Sulhün Hakem Kararı Olarak Yazılması ve Kayıt Altına Alınması . 78

Tahkim Yargılamasının Nihai Hakem Kararının Verilmesi Haricindeki Sebeplerle Sona Ermesi . 82

Usuli Talimatlar 83

Usuli Ara Kararlar veya Ön Kararlar . 84

İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz . 85

III. Hakem Kararları Özelinde Vergiyi Doğuran Olay ve Verginin Ödenme Zamanı  89

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Kapsamında Verilen Hakem Kararları Bakımından 92

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Kapsamında Verilen Hakem Kararları Bakımından . 98

Milletlerarası Tahkim Kanunu Kapsamında Verilen Hakem Kararları Bakımından . 101

Yabancı Hakem Kararları . 105

Türkiye Dışında Verilen Hakem Kararları . 105

Türkiye’de Yabancı Bir Usul Kanununa Dayanarak Verilen Hakem Kararları 108

4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu Kapsamındaki Özel Durumlar 109

Tahkime Elverişlilik ve Kamu Düzeni Kıskacında Bir Tartışma Alanı: Hakemler Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Kimin Tarafından Ödeneceğine Karar Verebilirler mi? 112

Tahkimdeki Yargılama Giderlerinin Kapsamı ve Damga Vergisinin Konumu 112

Tahkim Teorisi ve Uygulaması Ekseninde Algoritmik Bazı Senaryolar ve Çözümler . 115

Tahkim Anlaşmasında ya da Ana Sözleşme Metninde Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Hangi Tarafça Ödeneceğinin Kararlaştırılmamış, Tahkim Anlaşmasında Hakemlere Açıkça Yetki Verilmemiş ve Taraflarca Tahkim Davasında Talep Edilmemiş Olması 118

Tahkim Anlaşmasında ya da Ana Sözleşme Metninde Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Hangi Tarafça Ödeneceğinin Kararlaştırılmış Olmakla Birlikte, Tahkim Anlaşmasında Hakemlere Açıkça Yetki Verilmemiş ve Taraflarca İlk Tahkim Davasında Talep Edilmemiş Olması 118

Tahkim Anlaşmasında ya da Ana Sözleşme Metninde Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Hangi Tarafça Ödeneceğinin Kararlaştırılmış ve Tahkim Anlaşmasında Hakemlere Açıkça Yetki Verilmiş Olması 122

Milletlerarası Ticari Tahkim ve Yatırım Tahkimi Özelinde Bazı Örnek Kararlar 127

Hakem Kararının İptali Halinde Damga Vergisinin Durumu 130

Hukuki İşlemin İptalinin veya Kağıdın Ortadan Kaldırılmasının Ortaya Çıkardığı Sonuçlara İlişkin Olarak Yargı Kararlarındaki ve Öğretideki Yaklaşım 130

Değerlendirmemiz 135

ÖZET VE SONUÇ . 141

Anayasa’ya Aykırılık İddiası ve Kanun Değişikliği Önerisi 141

Hakem Kararlarının Damga Vergisine Tabi Tutulması Hukuk Siyaseti Bakımından Yerinde Gözükmemektedir 148

III. Damga Vergisi Sistematiği ve Tekniği ile Hakem Kararlarının Tabi Olduğu Kurallar Arasındaki İlişkinin Ortaya Çıkardığı Sonuçlar ve Bir Uyumlaştırma Denemesi  150

Mükellef . 151

İhtiyari Tahkimdeki Hakem Kararlarının Çeşitleri Bağlamında Vergilendirilen Kararlar . 153

Hakem Kararları Özelinde Vergiyi Doğuran Olay ve Verginin Ödenme Zamanı 161

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Kapsamında Verilen Hakem Kararları Bakımından . 162

Milletlerarası Tahkim Kanunu Kapsamında Verilen Hakem Kararları Bakımından . 164

Yabancı Hakem Kararları . 166

Türkiye Dışında Verilen Hakem Kararları . 166

Türkiye’de Yabancı Bir Usul Kanunu’na Dayanarak Verilen Hakem Kararları 166

4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu Kapsamındaki Özel Durumlar 168

Tahkime Elverişlilik ve Kamu Düzeni Kıskacında Bir Tartışma Alanı: Hakemler Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Kimin Tarafından Ödeneceğine Karar Verebilirler mi? 169

Tahkim Şartında ya da Ana Sözleşme Metninde Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Hangi Tarafça Ödeneceğinin Kararlaştırılmamış, Tahkim Şartında Hakemlere Açıkça Yetki Verilmemiş ve Taraflarca Tahkim Davasında Talep Edilmemiş Olması . 171

Tahkim Şartında ya da Ana Sözleşme Metninde Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Hangi Tarafça Ödeneceği Kararlaştırılmış Olmakla Birlikte, Tahkim Şartında Hakemlere Açıkça Yetki Verilmemiş ve Taraflarca İlk Tahkim Davasında Talep Edilmemiş Olması 171

Tahkim Şartında ya da Ana Sözleşme Metninde Hakem Kararından Doğan Damga Vergisinin Hangi Tarafça Ödeneceğinin Kararlaştırılmış ve Tahkim Şartında Hakemlere Yetki Verilmiş Olması . 175

Hakem Kararının İptali Halinde Damga Vergisinin Durumu 179

KAYNAKÇA . 185