Ekonomik Katma Değer ( EVA ) Yaklaşımı
Doç. Dr. Cemal ÇAKICI
- Ekonomik Katma Değer (EVA)
- Piyasa Katma Değeri (MVA)
- Sermaye Maliyetinin Hesaplanması
- Diğer Performans Ölçütleri ve EVA
- Uygulamalar
!Ç!NDEK!LER
ÖNSÖZIII
!Ç!NDEK!LER VII
TABLOLAR.XI
#EK!LLER XV
KISALTMALAR .XVII
1. EKONOM!K KATMA DE"ER (EVA) 1
1.1. Ekonomik Katma De#er Kavramının Tarihi Geli"imi 1
1.2. Eva’nın Tanımı ve Formülleri7
1.3. Pozitif Eva-Negatif Eva Durumu.15
1.4. NOPAT ve Muhasebe Düzeltmeleri 16
1.5. Sermaye Maliyetinin Hesaplanması.18
1.6. Eva’nın Özellikleri22
1.7. Eva’nın Ele"tirisi (Güçlü ve Zayıf Yanları).22
1.8. Eva’nın Kullanım Alanları .31
1.9. Eva’nın Yararları 37
1.10. Eva’yı Artırma Yöntemleri 41
1.11. Eva’nın Uygulanması .46
1.12. Eva’nın Hesaplanması 50
1.13. Uygulama 1: Basit Eva Hesaplaması ve Gelir Tablosunda
Gösterilmesi52
1.14. Uygulama 2: !ki Dönem Kar"ıla"tırmalı Eva Hesaplaması 56
1.15. Uygulama 3: Bilançonun Yeniden Düzenlenmesi ve Negatif Eva.61
2. P!YASA KATMA DE"ER! (MVA) 67
2.1. Piyasa Katma De#erinin Tanımı 67
2.2. Stern Stewart Performans 1000 Sıralaması .71
2.3. Eva ile Piyasa Katma De#eri (MVA) !li"kisi 76
2.4. EVA-MVA Hesaplama Örne#i 84
3. EVA’DA YAPILMASI GEREKEN MUHASEBE DÜZELTMELER!93
3.1. Ba"arılı Çabalar Muhasebesi94
3.2. Eva ve GAAP Arasındaki Yakınla"ma99
3.3. Ara"tırma ve Geli"tirme Giderleri. 105
3.4. Ertelenmi" Vergiler 114
3.5. Kar"ılık Giderleri . 121
3.6. Stok De#erleme Yöntemlerinin Düzeltilmesi ve LIFO Yedekleri 126
VIII
3.7. Stratejik Yatırımlar 128
3.8. Giderlerin Tanınması. 129
3.9. Amortisman Giderleri 129
3.10. $irket Satınalmaları ve $erefiye 139
3.11. Faaliyet Kiralamaları . 148
3.12. Yeniden Yapılanma Harcamaları 154
3.13. Bilanço Düzeltmeleri. 155
3.14. Muhasebe Esaslı Eva’nın Alternatifi: REVA. 156
4. SERMAYE MAL!YET!N!N HESAPLANMASI 159
4.1. Sermaye Maliyetinin Tanımı. 159
4.2. A#ırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti (WACC) . 163
4.3. Borçların Maliyeti 165
4.4. Özkaynakların Maliyeti . 165
4.5. Risk ve Getiri Arasındaki !li"ki. 166
4.6. Sermaye Varlıkları Fiyatlama Modeli (CAPM) . 169
4.7. Beta Katsayısı 171
4.8. Özkaynak Maliyetinin Hesaplanması . 175
4.9. A#ırlıklı Ortalama Sermaye Maliyetinin Hesaplanması 177
5. D!"ER PERFORMANS ÖLÇÜTLER! VE EVA. 181
5.1. Finansal Ölçütler 181
5.2. Finansal Olmayan Ölçütler 189
5.3. Yatırım Kârlılık Oranı (ROI) 190
5.4. Artık Kâr (RI) 197
5.5. Nakit Yatırım Kârlılı#ı (CFROI) 203
5.6. Özkaynakların Kârlılı#ı (ROE) . 213
5.7. Hisse Ba"ına Kâr (EPS). 215
5.8. Nakit Katma De#er (CVA) 217
5.9. Uygulama: Performans Ölçütlerinin Kar"ıla"tırılması. 220
6. EVA’YA GÖRE YÖNET!M TE#V!K S!STEM! . 239
6.1. Geleneksel Te"vik Sistemi 239
6.2. Eva Te"vik Sistemi 243
6.3. Modern Eva Te"vik Sistemi 258
6.4. Uygulama: Hastane !"letmelerinde Eva Te"vik Sistemi 262
7. EVA !LE FAAL!YET TABANLI MAL!YETLEME (FTM) !L!#K!S! 271
7.1. Genel Üretim Giderlerinin Mamul Maliyetlerine Yüklenmesi 271
7.2. Faaliyet Tabanlı Maliyetleme 275
7.3. Eva ile FTM Yakla"ımlarının Entegrasyonu 284
7.4. Uygulama: !"letme !çi Analizlerde EVA-FTM Sisteminin Kullanımı 300
IX
8. EVA !LE BALANCED SCORECARD !L!#K!S! 305
8.1. Balanced Scorecard Yakla"ımı 305
8.2. Balanced Scorecard Yakla"ımının Özellikleri ve Yararları. 323
8.3. Eva ile BSC Yakla"ımlarının Entegrasyonu. 326
9. UYGULAMALAR. 341
9.1. Uygulama 1: Eva ve Yatırım Analizleri . 341
9.2. Uygulama 2: Varlıkların De#erlenmesi ve Ekonomik Katma De#erin
Hesaplanması (EVA-ROI-MVA) . 343
9.3. Uygulama 3: Firma Performansının De#erlemesinde Eva Kullanımı. 353
SONUÇ 357
YARARLANILAN KAYNAKLAR 361
TABLOLAR
Tablo 2.1 : Stern Stewart Performans 1000 Sıralaması .71
Tablo 2.2 : (Rota) $irketi Konsolide Bilançosu .84
Tablo 2.3 : (Rota) $irketi 2008 Yılı Konsolide Gelir Tablosu 85
Tablo 2.4 : (Rota) $irketi 2008 Yılı Net Faaliyet Kârı Tahmini85
Tablo 2.5 : (Rota) $irketi 31 Aralık 2008 Tarihi !tibariyle Kullanılan
Sermaye ve Piyasa De#eri87
Tablo 2.6 : (Rota) $irketi A#ırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti.91
Tablo 3.1 : Bir Petrol $irketinde Ba"arılı Çabalar Muhasebesi Yakla"ımı .95
Tablo 3.2 : Ba"arısız Petrol Kuyularının Giderle"tirilmesi97
Tablo 3.3 : Ba"arısız Petrol Kuyularının Aktifle"tirilmesi.98
Tablo 3.4 : !tfa Fonu Yöntemi.99
Tablo 3.5 : Ar-Ge Giderlerinin Aktifle"tirilmesinin Potansiyel Yararları 109
Tablo 3.6 : Geleneksel Ar-Ge Muhasebesine Göre Yatırım Tutarı veya
Sermaye Üzerinden Kârlılık 110
Tablo 3.7 : Ar-Ge Giderlerinin Aktifle"tirilmesi ve Do#rusal Amortisman
Yöntemine Göre Amorti Edilmesi Durumunda NOPAT Artı"ı 110
Tablo 3.8 : Ar-Ge Giderlerinin Aktifle"tirilmesi ve Do#rusal Amortisman
Yöntemine Göre Amorti Edilmesi Durumunda Sermaye
Üzerinden Kârlılık Oranı. 111
Tablo 3.9 : !tfa Fonu Yöntemiyle Amortisman . 112
Tablo 3.10: Do#rusal Amortisman Yöntemine Göre Sermaye Kârlılık Oranı 113
Tablo 3.11: !tfa Fonu Yöntemine Göre Sermaye Kârlılık Oranı. 114
Tablo 3.12: GAAP. Yakla"ımına Göre Ertelenmi" Vergiler . 119
Tablo 3.13: Bugünkü De#er Esasına Göre Ertelenmi" Vergi Gideri. 120
Tablo 3.14: Sermaye Üzerinden Muhasebe Kârlılı#ı. 125
Tablo 3.15: Faaliyet Kârları Azalırken !ç Verim Oranı. 131
Tablo 3.16: Faaliyet Kârları Azalırken Do#rusal Amortisman Yöntemi 132
Tablo 3.17: Faaliyet Kârlarının Sabit Olması Halinde !ç Verim Oranı. 132
Tablo 3.18: Faaliyet Kârlarının Sabit Olması Halinde !tfa Fonu Yöntemi . 133
Tablo 3.19: Faaliyet Kârlarının Her Yıl %10 Artması Durumunda !ç Verim
Oranı. 134
Tablo 3.20: Faaliyet Kârlarının Her Yıl %10 Artması Durumunda !tfa Fonu
Yöntemi 135
Tablo 3.21: Faaliyet Kârlarının Her Yıl %25 Artması Durumunda !ç Verim
Oranı. 135
Tablo 3.22: Faaliyet Kârlarının Her Yıl %25 Artması Durumunda !tfa Fonu
Yöntemi ve Negatif Amortisman 136
Tablo 3.23: Sermaye Maliyetinin %10 Olması Halinde !tfa Fonu Yöntemine
Göre Amortisman 138
Tablo 3.24: Faaliyet Performans Tahmini ve De#erleme Analizi. 142
XII
Tablo 3.25: $erefiyenin Özkaynaklara Aktarılarak Yok Edilmesi 143
Tablo 3.26: $erefiyenin NOPAT’a Aktarılarak Yok Edilmesi 144
Tablo 3.27: Elde Etme Sonrası EVA Hesaplaması ile $erefiyenin Do#rusal
Amortismanı 145
Tablo 3.28: $erefiye Amortismanının NOPAT’a ve Sermayeye Eklenerek
Düzeltilmesi veya $erefiyenin Amortismana Tabi Tutulmaması . 146
Tablo 3.29: Yatırımcıların Piyasa De#eri Üzerinden Sermaye Maliyeti
Oranında Getiri Elde Etmelerine Ra#men Negatif Eva . 147
Tablo 3.30: Negatif Ekonomik Amortisman Yoluyla Eva. 148
Tablo 5.1 : Finansal Performans Ölçütlerinin Konusu ve Hesaplanma
Yöntemleri . 183
Tablo 5.2 : Performans Ölçütlerinin Kar"ıla"tırılması 186
Tablo 5.3 : Çok Uluslu $irketlerde Kullanılan Performans Ölçütleri 188
Tablo 5.4 : Konaklama !"letmesinin 2007 Yılı Finansal Verileri. 193
Tablo 5.5 : Planet A.$.’nin Seçilmi" Finansal Verileri . 221
Tablo 5.6 : EBIT, Net Kâr, CFO ve EPS. 222
Tablo 5.7 : NOPAT Hesaplaması 223
Tablo 5.8 : EBITDA ve RONA Hesaplaması 223
Tablo 5.9 : Ekonomik Kâr (RI) Hesaplaması 225
Tablo 5.10: Düzeltilmemi" EVA ve Düzeltilmi" EVA Hesaplaması 225
Tablo 5.11: Nakit Katma De#er (CVA) Hesaplaması 226
Tablo 5.12: Piyasa Katma De#eri (MVA) Hesaplaması 228
Tablo 5.13: Toplam Hissedar Getirisi (TSR) Hesaplaması . 229
Tablo 5.14: A"ırı Getiri (Excess Return) Hesaplaması 231
Tablo 5.15: Gelecek Büyüme De#eri (FGV) Hesaplaması 234
Tablo 5.16: Serbest Nakit Akı"ı ve Nakit Esaslı Yatırılmı" Sermaye
Tutarının Hesaplanması. 235
Tablo 5.17: CFROI Hesaplaması 236
Tablo 6.1 : Eva Prim Bankası. 253
Tablo 6.2 : Modern Eva Prim Sistemi . 260
Tablo 6.3 : Hastane !"letmesi Bilançosu (1.000 YTL.). 265
Tablo 6.4 : Hastane !"letmesi Gelir Tablosu (1.000 YTL.) 265
Tablo 6.5 : Hastane !"letmesinin Dönem Ba"ı Sermayesi (2007) 266
Tablo 6.6 : Hastane !"letmesinin Vergi Sonrası Net Faaliyet Kârı
(NOPAT)-2008 266
Tablo 6.7 : Hastane !"letmesinin Sermaye Maliyeti (WACC) 267
Tablo 7.1 : Bilanço (1.000 YTL.) 290
Tablo 7.2 : Gelir Tablosu (1.000 YTL.) 290
Tablo 7.3 : Faaliyet Kategorileri ve Faaliyetler. 291
Tablo 7.4 : Faaliyet Giderlerinin Hesaplanması (1.000 YTL.). 291
Tablo 7.5 : Faaliyetler !tibariyle Maliyetler (1.000 YTL.) . 292
Tablo 7.6 : $irket Sermayesinin Hesaplanması (1.000 YTL.) 293
Tablo 7.7 : Faaliyet-Sermaye Ba#ımlılık Analizi (ACD) . 294
Tablo 7.8 : Faaliyet-Sermaye Ba#ımlılık Analizi (ACD) (1.000 YTL.) 295
XIII
Tablo 7.9 : Faaliyetler !tibariyle Faaliyet Maliyetleri ve Sermaye
Maliyetleri (1.000 YTL.). 296
Tablo 7.10: FTM Yöntemi Kullanılarak Mamul Maliyetlerinin
Hesaplanması (1.000 YTL.) 297
Tablo 7.11: FTM-EVA Entegre Maliyet Sistemi Kullanılarak Mamul
Maliyetlerinin Hesaplanması (1.000 YTL.) . 298
Tablo 8.1 : Mü"teri Boyutundaki Temel Ölçütler . 314
Tablo 8.2 : Performans Ölçüm !ndeksi 333
Tablo 8.3 : 1. Üç Aylık Dönem Performans Kar"ıla"tırması 335
Tablo 8.4 : 2. Üç Aylık Dönem Performans Kar"ıla"tırması 336
Tablo 8.5 : 3. Üç Aylık Dönem Performans Kar"ıla"tırması 337
Tablo 8.6 : 4. Üç Aylık Dönem Performans Kar"ıla"tırması . 339
Tablo 9.1 : Standart Net Bugünkü De#er Analizi . 341
Tablo 9.2 : !skontolu Eva Analizi 342
