İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 ÖZET 9 ABSTRACT 11 İÇİNDEKİLER 13 KISALTMALAR 19 GİRİŞ 21 BİRİNCİ BÖLÜM HATA KAVRAMI VE HATANIN SINIFLANDIRILMASININ TARİHSEL GELİŞİMİ I. HATA KAVRAMI 25 II. HATANIN SINIFLANDIRILMASI 34 A. ALMAN HUKUKUNDA HATANIN SINIFLANDIRILMASI VE HATAYA BAĞLANAN SONUÇLAR 35 1. Alman İmparatorluk Ceza Kanunu (RStGB) Dönemi. 35 a. Alman İmparatorluk Mahkemesinin hata ayrımı ve buna bağladığı sonuçlar. 36 b. Alman İmparatorluk Mahkemesi’ne yöneltilen eleştiriler ve yorumlar 39 c. Alman İmparatorluk Ceza Kanunu (RStGB) zamanında doktrinin hata öğretisi 41 2. Alman Ceza Kanunu (StGB) Dönemi 46 a. Alman Federal Mahkemesi’nin hata ayrımı 46 i. Haksızlık hatasının kabülü 47 ii. İmparatorluk Mahkemesi’nin fiili-hukuki hata ayrımı ile Alman Federal Mahkemesi’nin suç tipi (tipiklik)- haksızlık hatası ayrımı arasındaki ortak noktalar 48 b. Modern hata doktrininin hata ayrımı 48 B. TÜRK HUKUKUNDA HATANIN SINIFLANDIRILMASI VE HATAYA BAĞLANAN SONUÇLAR 51
1. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi 51 2. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Dönemi 56 İKİNCİ BÖLÜM KASTI ENGELLEYEN HATANIN YAPISI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR: SUÇ TİPİ VE KAST I. GENEL OLARAK 65 II. SUÇ TİPİ 66 A. SUÇ TİPİ KAVRAMININ ANLAMI VE ELE ALINIŞ ŞEKLİ 66 B. SUÇ TİPİ VE NİTELİKLİ UNSURLAR 71 C. SUÇ TİPİNİN YAPISI 77 1. Genel olarak 77 2. Suç tipine hâkim olan ilkeler ve istisnaları 78 a. Kanunilik ilkesi 78 b. Belirlilik ilkesi (Belirsizlik yasağı) 80 c. Örf ve âdet hukukuyla suç ihdas etme ve cezayı ağırlaştırma yasağı 82 d. Kıyas yasağı 84 e. İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza ihdası yasağı 86 3. Suç tipinin sınırları 88 D. SUÇ TİPİ VE HUKUKA AYKIRILIK 91 1. Suçun tipinin olumsuz unsurları öğretisi 91 2. Açık suç tipi 96 3. Fiilin genelini değerlendirici unsur teorisi 98 4. Hukuka aykırılığın suç tipinde gösterilmesi-Hukuka Özel Aykırılık Hali 101 E. SUÇ TİPİNİN UNSURLARI 107 1. Yazılı olan ve yazılı olmayan unsurlar 108 2. Objektif (maddi) ve sübjektif (manevi) unsurlar 109 3. Deskriptif ve normatif unsurlar 112 4. Özel kusur unsurları 117 5. Çerçeve normun eksik unsuru 119 III. SUÇ TİPİ İLE KAST ARASINDAKİ İLİŞKİ 121 A. KASTIN SUÇUN YAPISINDAKİ YERİ 121
B. KASTIN TANIMI 126 C. KASTIN KAPSAMI. 129 1. Suçun maddi unsurlarının bilinmesi ve bilinmemesi 134 a. Deskriptif unsurlarda kastın kapsamı 135 b. Normatif unsurlarda kastın kapsamı 137 2. Bilmenin ve bilmemenin doğası 141 3. Failin unsurlara ilişkin bilgisinin kapsamı ve zamanı 144 D. KASTIN ÇEŞİTLERİ VE ÖZEL GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ 147 1. Kastın çeşitleri 147 2. Kastın özel görünüm şekilleri 150 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KASTI ENGELLEYEN HATA TÜRLERİ, TERSİNE HATA, ÇİFTE HATA VE DİĞER HATA TÜRLERİ I. KASTI ENGELLEYEN HATA TÜRLERİ 155 A. GENEL OLARAK 155 B. SUÇ TİPİNİN MADDİ UNSURLARINDA HATA 157 1. Genel olarak 157 2. Suçun konusunda hata 161 a. Genel olarak 161 b. Konuda hataya ilişkin özel durumlar 169 i. Fail ile mağdurun yüz yüze olmadığı durumlar 169 ii. Türk hukukunda çocuklara karşı işlenen cinsel suçlar 174 3. Mağdurun kimliğinde hata 179 a. Genel olarak 179 b. Mağdurun kimliğinde düşülen hataya ilişkin özel durumlar 182 i. Tasarlayarak öldürme ile şahısta hatanın bir arada bulunması 182 ii. Kan gütme saikiyle öldürme ve şahısta hatanın bir arada bulunması 185 iii. Failin mağdurun kimliğinde hatasının şeriklere sirayeti 188 4. Nedensellik bağında hata 197 a. Sübjektif isnadiyet (hata) sorunu olarak nedensellik bağında sapma 198
b. Objektif isnadiyet sorunu olarak nedensellik bağında sapma 204 c. Nedensellik bağında sapma konusunda özel sorunlar ve çözümleri 208 i. Failin neticeyi tasavvur ettiğinden erken gerçekleştirmesi 208 ii. Failin neticeyi tasavvur ettiğinden geç gerçekleştirmesi 209 iii. Serbest hareketli suçlar 214 5. Seçimlik unsurlarda hata 214 a. Genel olarak 214 b. Seçimlik unsurlarda hataya ilişkin özel durumlar 219 i. Seçimlik unsurların denk olması ve kastın seçimlik olarak belirlenmesi 219 ii. Haksızlığı nicelik olarak derecelendiren seçimlik unsurlarda hata 223 iii. Haksızlığı nitelik olarak derecelendiren seçimlik unsurlarda hata 224 iv. Genelleme yapan toplama seçimlik unsurlarda hata 225 6. Çerçeve normun eksik unsurunda hata 226 C. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİNDE HATA 234 1. Genel olarak 234 a. Daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halde hata 238 b. Daha az cezayı gerektiren nitelikli halde hata 240 2. Nitelikli hallerde hataya ilişkin özel sorunlar 245 D. HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİNİN MADDİ ŞARTLARINDA HATA 248 1. Alman Hukukunda hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartlarında hata 249 a. Genel olarak 249 b. Teorilere göre hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartlarında hata 250 i. Kast teorisi 251 ii. Suçun olumsuz unsurları öğretisi 251 iii. Katı kusur teorisi 253 iv. Sınırlı kusur teorisi 253 v. Hukuki sonuçlarında sınırlı kusur teorisi 256
vi. Hukuki sonuçlar bakımından bağımsız kusur teorisi 257 vii. Hukuki nedenlere atıfta bulunan sınırlı kusur teorisi 259 2. Türk Hukukunda hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartlarında hata 260 a. Genel olarak 260 b. Türk Hukukunda hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartlarında hatanın değerlendirilmesi 261 c. Hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartlarında özel durumlar. 268 i. Hukuka uygunluk sebeplerinde hata ve şeriklerin sorumluluğu 268 ii. Hukuka uygunluk sebeplerinin maddi şartları kapsamında şahısta hata ve sapma 270 II. TERSİNE MADDİ UNSUR HATASI-TERSİNE HAKSIZLIK HATASI 272 A. GENEL OLARAK 272 B. TERSİNE MADDİ UNSUR HATASI VE ELVERİŞSİZ TEŞEBBÜS 274 C. TERSİNE HAKSIZLIK HATASI VE MEFRUZ SUÇ 285 D. TERSİNE MADDİ UNSUR HATASI VE TERSİNE HAKSIZLIK HATASINA İLİŞKİN ÖZEL SORUNLAR 290 III. ÇİFTE HATA 292 IV. DİĞER HATA TÜRLERİ 299 A. HUKUKİ YORUM/ DEĞERLENDİRME HATASI 299 B. AMAÇ VEYA SAİK HATASI 300 C. MUHAKEME ŞARTLARINDA HATA 301 D. ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEPLERİNDE HATA 301 E. OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME ŞARTLARINDA HATA 303 SONUÇ 307 KAYNAKÇA 313
