^{Ceza Muhakemesinde}İspat ve Şüphenin Sanık Lehine Yorumlanması

Dr. Doğan GEDİK ( İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Hakimi )

 

İÇİNDEKİLER

 

TAKDİM 5

BEŞİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ  7

DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ  7

ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ  9

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ  10

BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ 11

İÇİNDEKİLER 13

 

BİRİNCİ BÖLÜM

İSPAT VE İSPAT ARAÇLARI (DELİLLER)

1 İSPAT KAVRAMI, İSPATIN KONUSU VE İSPAT YÜKÜ21

I CEZA MUHAKEMESİNİN AMACI  21

II İSPAT KAVRAMI 23

III İSPATIN KONUSU  28

1 Genel Olarak İspatın Kapsamı  28

2 İspat Kapsamı Dışında Kalan Hususlar 32

IV İSPAT YÜKÜ  33

V İSPATIN NİSPİLİĞİ  37

2 İSPAT İLKELERİ39

I MADDİ GERÇEĞİN ARAŞTIRILMASI İLKESİ 39

II DELİLLERİN RE’SEN ARAŞTIRILMASI İLKESİ 41

III DELİLLERİN KOLEKTİFLİĞİ İLKESİ 43

IV DELİLLERİN DOĞRUDAN DOĞRUYALIĞI İLKESİ 46

V DELİLLERİN SERBESTÇE ELDE EDİLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ İLKESİ 50

VI ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİ 55

VII NEMO TENETUR (KENDİNİ İTHAM ETMEYE ZORLANAMAMA) İLKESİ 56

3 İSPAT ARAÇLARI 58

I DELİL KAVRAMI VE İŞLEVİ  58

II DELİLLERİN ÖZELLİKLERİ 60

1 Deliller Gerçekçi Olmalıdır  61

2 Deliller Akla ve Mantığa Uygun Olmalıdır62

3 Deliller Olayı Temsil Edici Olmalıdır 62

4 Deliller İspat Bakımından Önemli Olmalıdır64

5 Deliller Müşterek Olmalıdır64

6 Deliller Hukuka Uygun Olmalıdır65

III İSPAT ARAÇLARININ TASNİFİ: DELİLLER, DELİL ELDE ETME VE

DEĞERLENDİRME ARAÇLARI66

1 Şüpheli ve Sanık Beyanları 67

A Genel Olarak67

B İkrar71

C Susma Hakkının Kullanılması75

D İnkâra Yönelik Açıklamalar 77

E Şüpheli veya Sanığın Başkasını Suçlaması (Atf-ı Cürüm) 77

F Şüpheli veya Sanığın Gerçeğe Aykırı Olarak Suçu Üstlenmesi78

G Kendiliğinden Yapılan Açıklamalar 78

2 Tanık Beyanları79

A Genel Olarak79

B Yargılamaya Katılan Diğer Kişilerin Tanıklığı82

C Gizli Tanık (Tanığın Korunması)88

D Tanık Beyanının İspat Değeri91

a Genel Olarak91

b Dolaylı Tanık Beyanının İspat Değeri 97

c Gizli Tanık Beyanının İspat Değeri 98

3 Mağdur ve Müşteki Beyanları99

A Genel Olarak99

B Mağdur ve Şikayetçi Beyanlarının İspat Değeri102

4 Belgeler107

A Genel Olarak107

B Belgelerin İspat Değeri 113

a Genel Olarak113

b Ses ve Görüntü Kayıtlarının İspat Değeri115

5 Belirtiler 118

A Kavram 118

B Belirti Çeşitleri120

C Belirtilerin İspat Değeri 121

6 Bilimsel Deliller 126

7 Dijital (Sayısal=Elektronik) Deliller  129

A Dijital Delil Kavramı, Özellikleri, Çeşitleri ve Bulunduğu Yerler  129

B Dijital Delillerin İspat Değeri 132

a Genel Olarak  132

b IP Tespitinin Delil Değeri 135

c Ekran Çıktılarının Delil Değeri  140

8 Bilirkişi Görüşleri  147

A Genel Açıklamalar 147

B Bilirkişi Raporunun Değerlendirilmesi ve Bağlayıcılığı 153

C Uzman Mütalaası 157

9 Keşif 159

10 Yer Gösterme  162

11 Teşhis  165

12 Ölünün Kimliğini Belirleme ve Adli Muayene 172

13 Otopsi 173

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

DELİLLERİN TOPLANMASI, TARTIŞILMASI

VE DEĞERLENDİRİLMESİ

1 DELİLLERİN TOPLANMASI 177

I GENEL OLARAK 177

II SORUŞTURMA EVRESİNDE DELİL TOPLAMA  179

1 Soruşturma Evresi, Fonksiyonu ve Süjeler  179

2 Soruşturma Evresinde Delil Toplama İşlemleri  186

A Genel Olarak 186

B Şüphelinin İfadesini Alma  188

C Mağdur ve Müştekinin Dinlenmesi  190

D Tanıkların Dinlenmesi 193

E Bilgi ve Belgelerin Toplanması 194

F Keşif Yapılması 196

G Yer Gösterme  197

H Teşhis 198

İ Olay Yeri İnceleme 198

J Ölünün Kimliğini Belirleme, Adlî Muayene, Otopsi  203

K Fizik Kimliğin Tespiti 207

L Bilirkişi İncelemesi210

M Dijital Delillerin Toplanması 211

a Adli Bilişimin Önemi, Delillendirme Yöntem ve Süreci211

b Bulut Bilişim Sistemlerinde Adli Bilişime İlişkin Sorunlar217

c Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve Kütüklerinde

Arama, Kopyalama ve Elkoyma (CMK m134) 219

N Koruma Tedbirlerine Başvurmak Suretiyle Delil Toplama226

a Arama 226

b Elkoyma 231

c Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması 233

d İletişimin Denetlenmesi241

e Gizli Soruşturmacı251

f Teknik Araçlarla İzleme 256

III KOVUŞTURMA EVRESİNDE DELİL TOPLAMA260

1 Kovuşturma Evresi 260

2 Kovuşturma Evresinde Delil Toplama 262

2 DELİLLERİN ORTAYA KONULMASI, REDDİ VE TARTIŞILMASI265

I KAMU DAVASININ DURUŞMA DEVRESİ265

II GENEL OLARAK DELİLLERİN ORTAYA KONULMASI 271

III DELİLLERİN ORTAYA KONULMA SIRASI273

1 Sanığın Sorgusunun Yapılması 273

2 Mağdur ve Şikâyetçi Beyanlarının Ortaya Konulması 279

3 Tanık Beyanlarının Ortaya Konulması 282

4 Bilirkişi Mütalaalarının Ortaya Konulması ve Gerek

Görüldüğünde Bilirkişinin Dinlenmesi288

5 Tutanak ve Belgelerin Ortaya Konulması290

6 Belirti Delillerinin Ortaya Konulması296

IV ORTAYA KONULMASI İSTENEN DELİLLERİN REDDİ 296

V DELİLLERİN TARTIŞILMASI299

1 Genel Olarak 299

2 Her Bir Delilin Ortaya Konulmasından Sonra Tartışma 301

3 Yüzleştirmek Suretiyle Tartışma 302

4 Doğrudan Soru Yöneltme Suretiyle Tartışma 303

5 Delillerin Bütünü Üzerinde Tartışma309

3 DELİLLERİN MAHKEMECE DEĞERLENDİRİLMESİ VE SONUÇ ÇIKARMA 315

I GENEL OLARAK DELİLLERİN MAHKEMECE DEĞERLENDİRİLMESİ 315

II DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ YÖNTEMİ  320

1 Genel Olarak 320

2 Delillerin Sağlamlık Bakımından Değerlendirilmesi 321

3 Delillerin Bir Bütün Olarak Değerlendirilmesi  321

4 Boşlukların Doldurulması  325

5 Delilleri Değerlendirilmesinde ve Boşlukların Doldurulmasında

Tamamlayıcı Yöntem Olarak Akıl Yürütme, Tecrübe Kuralları ve

Karineler 327

A Akıl Yürütme (Mantık Kuralları) 329

B Tecrübe Kuralları  334

C Karineler  337

III DELİLLERDEN SONUÇ ÇIKARMA 342

1 Genel Olarak 342

2 Kanaatin Oluşumunda Etkili Faktörler 344

3 Hüküm 347

IV MAHKEMENİN DELİL DEĞERLENDİRMESİNİN YASA YOLUNDA

DENETİMİ  352

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DELİL YASAKLARI

1 DELİL YASAKLARI (İSPAT YASAKLARI-YASAKDELİL-HUKUKA AYKIRI DELİL) 359

I GENEL OLARAK 359

II DELİL YASAKLARININ AMACI 363

III DELİL ELDE ETME YASAKLARI  364

IV DELİL DEĞERLENDİRME YASAKLARI  367

1 Genel Açıklamalar  367

2 Karşılaştırmalı Hukukta Delil Değerlendirme Yasakları  369

3 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Delil

Değerlendirme Yasakları  373

4 Genel Olarak Türk Hukukunda Delil Değerlendirme Yasakları  376

5 Hukuka Aykırı Elde Edilen İkrarın Değerlendirilmesi  383

6 Tanıkların Dinlenmesine İlişkin Düzenlemelere Aykırılık

Hallerinde Yasaklar 385

7 Arama, Elkoyma, Yakalama ve Gözaltına Alma ile İlgili Kuralların

İhlali Nedeniyle Hukuka Aykırı Hale Gelen Delillerin

Değerlendirilmesinde Yasaklar 386

8 İletişimin Denetlenmesine İlişkin Kuralların İhlali Nedeniyle

Hukuka Aykırı Hale Gelen Delillerin Değerlendirilmesinde Yasaklar 391

9 Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Almaya İlişkin Kurallara

Aykırılıkla Elde Edilen Delillerin Değerlendirilmesinde Yasaklar 398

10 Teşhis, Yüzleştirme ve Yer gösterme ile İlgili Kuralların İhlali

Nedeniyle Hukuka Aykırı Hale Gelen Delillerin

Değerlendirilmesinde Yasaklar 400

11 Gizli Soruşturmacının Görevlendirilmesi ile İlgili Kuralların İhlali

Nedeniyle Hukuka Aykırı Hale Gelen Delillerin Değerlendirilmesi400

12 Teknik Araçlarla İzleme ile İlgili Kuralların İhlali Nedeniyle Hukuka

Aykırı Hale Gelen Delillerin Değerlendirilmesinde Yasaklar402

V ÖZEL ŞAHISLARIN ELDE ETTİĞİ YASAK DELİLLERİN

DEĞERLENDİRİLMESİ 403

VI TESADÜFEN EDİLEN DELİLLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ407

VII HUKUKA AYKIRI DELİLLERİN UZAK ETKİSİ (ZEHİRLİ AĞACIN MEYVESİ) 413

1 Genel Olarak 413

2 Karşılaştırmalı Hukukta 414

3 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yaklaşımı 415

4 Türk Hukukunda416

VIIIYASAK DELİLİN DOSYADAN ÇIKARILIP ÇIKARILAMAYACAĞI SORUNU 420

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

 

İSPAT İÇİN ŞÜPHENİN YENİLME ZORUNLULUĞU

VE ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİ

1 İSPAT İÇİN ŞÜPHENİN YENİLME ZORUNLULUĞU423

I GİRİŞ 423

II İSPAT İÇİN ÖLÇÜT: ŞÜPHENİN YENİLMESİ ZORUNLULUĞU VE VİCDANİ

KANAAT 423

1 Genel Olarak İspat Faaliyeti 423

2 İspat İçin Şüphenin Yenilmesi Zorunluluğu, Yenilmesi Gereken

Şüphe ve Vicdani Kanaat430

A İspat İçin Şüphenin Yenilmesi Zorunluluğunun Yasal Temelleri 430

B İspat İçin Yenilmesi Gereken Şüphe 431

a Şüphe Kavramı431

b İspat İçin Yenilmesi Gereken Şüphe Nedir ve Şüphe Ne

Zaman Yenilmiş Sayılır?  432

aa Alman Hukukunda  434

bb Anglo Amerikan Hukukunda  436

cc Türk Hukukunda 437

C Vicdani Kanaat Ölçütü  441

a Genel Olarak  441

b Gerekçe Gösterme Zorunluluğu ve Denetimi  445

2 ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİ 451

I KAVRAM VE İLKENİN ANLAMI 451

II TARİHİ GELİŞİM  455

III ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİNİN KAYNAĞI  457

IV POZİTİF HUKUKTAKİ TEMELLERİ  458

V KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİ 460

VI AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA ŞÜPHEDEN

SANIK YARARLANIR İLKESİ 462

VII ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİNİN KAPSAMI  465

1 Genel Olarak 465

2 Maddi Olaya İlişkin Şüphe 465

A Suçun İspatına İlişkin Şüphe  466

B Manevi Unsura İlişkin Şüphe  473

C Suçun Ağırlatıcı / Nitelikli Sebeplerine İlişkin Şüphe  482

D Suçun İndirim Sebeplerine İlişkin Şüphe  484

E Hukuka Uygunluk Sebeplerinde, Özellikle Meşru Savunma

Halinde Şüphe  486

F Haksız Tahrike İlişkin Şüphe 493

G Suçun Özel Görünüş Hallerinde Şüphe 497

H Objektif Cezalandırılma Şartlarında Şüphe 499

J Sanığın Kişiliğinin Önemli Olduğu Durumlar 499

K Sanığın ve Mağdurun Yaşında Şüphe  501

3 Muhakemenin Şarta Bağlandığı Durumlarda Şüphe  505

VIII İLKENİN GEÇERLİ OLMADIĞI DURUMLAR  509

1 Uygulanacak Hukuk Kuralı Konusunda Şüphe Sanık Lehine

Yorumlanamaz  509

2 Soyut ve Teorik Şüpheler ilkenin Uygulanmasını Gerektirmez  511

3 Eksik Soruşturmanın (Araştırmanın) Bulunduğu Durumlarda

Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesine Sığınılamaz 513

4 Bir Ceza Muhakemesi İşleminin Hukuka Uygun Olup Olmadığı

Konusundaki Şüphe Lehe Yorumlanamaz519

5 Hakaret Suçlarında Cezasızlık Sebebinin İspatında Şüphe Sanık

Lehine Yorumlanamaz 520

6 Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi, Soruşturma Aşamasında

Takipsizlik Kararı Verilmesinin Gerekçesi Olamaz521

IX ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİNİN SANIK YARARINA ORTAYA

ÇIKAN SONUÇLARI 522

YARGITAY İÇTİHATLARI 525

1) ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİNE DAİR İÇTİHATLAR525

2) HUKUKA AYKIRI DELİLLERE İLİŞKİN İÇTİHATLAR 651

3) EKSİK SORUŞTURMAYA İLİŞKİN İÇTİHATLAR740

4) GENEL OLARAK İSPAT FAALİYETİNE İLİŞKİN İÇTİHATLAR 797

KAYNAKÇA 829