Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur

Dr. Enes YILMAZ

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR5

İÇİNDEKİLER DİZİNİ9

KISALTMALAR DİZİNİ 17

GİRİŞ 21

BİRİNCİ BÖLÜM

MAĞDUR

MAĞDUR KAVRAMI . 35

Genel Olarak . 35

Dar ve Geniş Anlamda Mağdur . 39

Kavram 39

Kimlerin Mağdur Olabileceği veya Tüzel Kişilerin Mağdur

Olarak Kabul Edilip Edilemeyeceği Tartışması  41

Bir Tüzel Kişi Olarak Devletin Mağdur Statüsü 47

Mağdur Tanımlarına İlişkin Örnekler 49

Kavramın Tanımlanması ve Sınırlarının Belirlenmesi

Zorunluluğu. 53

Suç Biliminde (Kriminolojide) Mağdur. 54

Genel Olarak 54

Mağdur Sınıflandırmaları/Tipolojileri/Türleri/

Kategorileri . 57

Genel Olarak . 57

Somut (Aktüel) Mağdur ile Muhtemel (Potansiyel)

Mağdur 62

Doğrudan Mağdur ile Dolaylı Mağdur 62

Seçilmiş Mağdur ile Tesadüfi Mağdur 63

Diğer Sınıflandırmalar 63

Mağdur Araştırmaları ve Mağdur Bilimi (Viktimoloji) . 66

10 İçindekiler

Genel Olarak . 66

Siyah Sayılar ve Doğru İstatistiki Verilere Olan

İhtiyaç 68

Mağdur Anketleri 72

BENZER KAVRAMLARDAN FARKI.74

Genel Olarak. 74

Şikâyetçi – Şikâyet Eden - Müşteki 80

Suçtan Zarar Gören 83

Kavramın Sınırlarının Belirlenmesi Gerekliliği veya

Zorunluluğu  83

Mağdur ile Arasındaki Farklar 87

Dar ve Geniş Anlamda Suçtan Zarar Gören 88

Dar ve Geniş Anlamda Mağdur Kavramlarının Suçtan

Zarar Gören ile İlişkisi  90

Tüzel Kişilerin Durumu 91

Katılan - Müdahil 92

Malen Sorumlu 97

III. TARİHİ GELİŞİMİ 99

İlkel Topluluklarda 99

Eski Hukuk Düzenlerinde .104

Türk Hukukunda 111

Genel Olarak111

Tanzimat Sonrası 114

Cumhuriyet Dönemi 116

2005 Öncesi 116

Genel Olarak116

Şahsi Hak Davası Çerçevesindeki

Değerlendirmeler120

iii. Şahsi Dava Çerçevesindeki Değerlendirmeler 121

Şahsi Hak Davası ile Şahsi Davaya İlişkin Genel

Değerlendirmemiz122

2005 Sonrası.123

İçindekiler 11

Genel Olarak 123

Bütüncül Bir Kanun İhtiyacı .126

iii. Suç Mağdurlarına Yardım Hakkında Kanun

Tasarısı 129

Mağdur Hakları Kanun Tasarısı ve Teşkilatlanma

İhtiyacı.132

İKİNCİ BÖLÜM

MAĞDUR KAVRAMININ GENEL İLKELERİ VE

ULUSLARARASI BELGELERDE VE BAZI ÜLKELERDE ELE ALINIŞI

MAĞDUR KAVRAMININ GENEL İLKELERİ137

Hukuk Devleti İlkesi137

İnsan Onurunun Dokunulmazlığı - İnsanilik İlkesi 141

Oranlılık İlkesi .143

Ceza Hukukunun İkincilliği İlkesi144

Sosyal Devlet İlkesi147

Ceza Muhakemesinin Kamusallığı-Kovuşturmanın

Mecburiliği İlkesi151

Silahların Eşitliği İlkesi 156

Cezaların Bireyselleştirilmesi İlkesi.164

ULUSLARARASI BELGELERDE VE BAZI ÜLKELERDE ELE

ALINIŞI.165

Uluslararası Belgelerde Ele Alınışı165

Genel Olarak165

29 Kasım 1985 Tarihli Birleşmiş Milletler

Deklarasyonu/Bildirisi.169

17 Temmuz 1998 Tarihli Uluslararası Ceza Mahkemesi

(UCM) Roma Tüzüğü (Roma Statüsü)172

Avrupa Düzlemindeki Bazı Belgeler .177

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) .177

24 Kasım 1983 Tarihli Şiddet Suçu Mağdurlarının

Zararlarının Tazmin Edilmesine İlişkin Avrupa

Sözleşmesi .178

12 İçindekiler

28 Haziran 1985 Tarihli Avrupa Konseyi Bakanlar

Komitesinin Ceza Muhakemesi Hukukunda

Mağdurun Hukuki Durumunun İyileştirilmesine

İlişkin 11 Sayılı Tavsiye Kararı - R(85)11 183

15 Mart 2001 Tarihli Ceza Muhakemesinde

Mağdurun Konumuna İlişkin Avrupa Komisyonunun

2001/220/JHA Sayılı Çerçeve Kararı.186

29 Nisan 2004 Tarihli Suç Mağdurlarının

Tazminatına İlişkin 2004/80/EU Sayılı Avrupa

Konseyi Direktifi .188

Suç Mağdurlarına Yardımla İlgili 14 Haziran 2006 Tarihli

ve R(2006)8 Sayılı Avrupa Konseyi Tavsiye Kararı .189

25 Ekim 2012 Tarihli 2012/29/EU Sayılı Avrupa

Konseyi Direktifi .192

Mağdur Hakları Konusunda Avrupa Birliği Stratejisi

(2020-2025) – EU Strategy on Victims’ Rights (2020-

2025) .202

Bazı Ülkelerde Ele Alınışı204

Genel Olarak204

Anglo-Sakson Hukuk Sisteminde .208

Amerika Birleşik Devletleri208

İngiltere 219

Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde .225

Almanya225

Avusturya.238

Fransa244

İsviçre249

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

CEZA HUKUKUNDA MAĞDUR VE MAĞDURİYETİN GİDERİLMESİ

SUÇUN BİR UNSURU OLARAK MAĞDUR. 253

Genel Olarak.253

Mağdursuz Suç veya Mağduru (Belirli) Olmayan Suç.254

İçindekiler 13

Tüzel Kişiliği Bulunmayan Toplulukların Durumu 257

Aile258

Toplum259

Çeşitli Kişi Grupları261

Çağdaş Suç Genel Teorisi İçerisinde Mağdurun Konumu263

Tipiklik 264

Maddi Unsurlar264

Manevi Unsur .266

Hukuka Aykırılık .269

Zorunluluk Hali ve Meşru Savunma269

İlgilinin - Mağdurun Rızası .269

Haksız Tahrik .272

Hata 273

Zincirleme Suç275

BAZI SUÇ TİPLERİNE İLİŞKİN TARTIŞMALI HUSUSLAR 279

Uluslararası Suçlar.279

Kişilere Karşı Suçlar283

Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar.284

Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar .287

Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar292

Adliyeye Karşı Suçlar293

III. MAĞDURİYETİN GİDERİLMESİ AMACINA YÖNELİK

KURUMLAR 296

Genel Olarak .296

Mağdurun Korunmasının Genel Çerçevesi.296

Mağduriyetin Giderilmesi ile Medeni Hukuk İlişkisi300

Toplum Hizmetinde Çalıştırma – Kamu Yararına

Çalıştırma.305

Mağdurların Beklenti ve İhtiyaçları 306

Ceza Hukukunun Üçüncü İzi/Şeridi Olarak Mağduriyetin

Giderilmesi 311

14 İçindekiler

Konunun Ele Alınış Şekline İlişkin Değerlendirmemiz .321

Mağduriyetin Dar Anlamda, Doğrudan ya da Kısa Sürede

Giderilmesi321

Seri Muhakeme Usulü ile Basit Yargılama Usulü.322

Seri Muhakeme322

Basit Yargılama Usulü.324

Mağduriyetin Doğrudan Devlet Tarafından Giderilmesi326

Genel Olarak .326

Bir Hak Olarak Mağduriyetin Giderilmesi330

Mağduriyetin Giderilmesinin Tarihi ve Felsefi

Temelleri331

Terör Suçu Özelinde Mağduriyetin Doğrudan Devlet

Tarafından Giderilmesi 333

Mağduriyetin Giderilmesinin Kapsamı335

Mağduriyetin Giderilmesine İlişkin Suç

Politikası/Siyaseti 339

Suç Korkusu ve Güven Sorunu 340

Sigorta Sistemi.344

Fon Sistemi347

Sivil Toplumun Rolü – Mağdur Destek Kuruluşları352

Değerlendirme.360

Önödeme 362

Uzlaştırma363

Adli Kontrol.371

Mağduriyetin Geniş Anlamda, Dolaylı ya da Uzun Sürede

Giderilmesi373

Kısa Süreli Hapis Cezalarına Seçenek Yaptırımlar373

Etkin Pişmanlık376

Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi .378

Duruşmanın Ertelenmesi 380

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması - Ertelenmesi 381

Hapis Cezasının Ertelenmesi .387

İçindekiler 15

İnfazın Ertelenmesi391

Koşullu Salıverilme 392

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA MAĞDUR

VE MAĞDURUN HAKLARI

GENEL OLARAK.395

Ceza Muhakemesi Hukukunda Bir Özne (Süje) Olarak

Mağdur .396

Ceza Muhakemesinin Amacı ve Mağdur İlişkisi 399

İkincil Mağduriyet402

Mağdur Beyanı ve Hâkime Düşen Görev 404

Ana Hatlarıyla Mağdurun Hakları ve Kolluk ile Savcıya Düşen

Görev .408

SORUŞTURMA EVRESİNDE MAĞDURUN HAKLARI.414

Haklarını Öğrenme - Bilgilendirilme – Aydınlanma Hakkı .414

Delillerin Toplanılmasını İsteme Hakkı 416

Dosyayı İnceleme ve İnceletme Hakkı.421

Dosyayı İnceleme Hakkı.421

Dosyayı İnceletme Hakkı .423

Avukat Görevlendirilmesini İsteme - Avukat Yardımından

Yararlanma Hakkı 424

Genel Olarak424

İstem Üzerine veya İhtiyari Zorunlu Vekillik425

İstem Aranmaksızın veya Doğrudan Zorunlu Vekillik 429

İtiraz Hakkını Kullanma – Kovuşturma Davası Açma Hakkı434

III. KOVUŞTURMA EVRESİNDE MAĞDURUN HAKLARI 437

Duruşmadan Haberdar Edilme Hakkı .437

Kamu Davasına Katılma Hakkı .438

Tutanak ve Belgelerden Örnek İsteme Hakkı.442

Tanıkların Davetini İsteme Hakkı .443

16 İçindekiler

Avukat Görevlendirilmesini İsteme - Avukat Yardımından

Yararlanma Hakkı 447

Kanun Yollarına Başvurma Hakkı .450

USÛL. 453

Suçun Mağduru ile Şikâyetçinin Çağırılması.453

Mağdur ile Şikâyetçinin Davete Uymamaları .454

Mağdur ile Şikâyetçinin Dinlenmesi.456

Kamu Davasına Katılmada Usûl .464

SONUÇ. 473

KAYNAKLAR . 489