CISG Kapsamında Sözleşmenin Esaslı İhlaliMilletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması
Murat Sarıkaya
TAKDİM VE TEŞEKKÜR .............................................................................. v
İÇİNDEKİLER .............................................................................................. vii
KISALTMALAR .............................................................................................xi
GİRİŞ ................................................................................................................ 1
I. BÖLÜM
ESASLI İHLAL KAVRAMININ ANTLAŞMA'DAKİ
YERİ VE ÖNEMİ
A. Antlaşma'nın İfa Engelleri Sisteminin Temel Özellikleri............................ 5
1. Genel Açıklamalar ................................................................................... 5
2. Sözleşme İhlali Hâlinde Alacaklıya Sunulan Hukukî İmkânların
Genel Görünümü ..................................................................................... 5
3. Yeknesak Bir Kavram Olarak "Sözleşme İhlali" ..................................... 9
4. Kusurdan Bağımsız Sorumluluk Sistemi ve Sorumluluktan
Kurtulmanın Temel Çerçevesi ..............................................................12
B. Esaslı İhlal Kavramının Antlaşma'da Sahip Olduğu Fonksiyon ................ 14
1. Esaslı İhlal Kavramının İfa Engelleri Sistemindeki Merkezî Konumu.. 14
2. Esaslı İhlali Bir Ön Koşul Olarak Aramanın Gerekçesi ........................ 17
C. CISG m. 25 Hükmünün Genel Hatları ......................................................20
1. Hükmün Düzenlenme Şekli ...................................................................20
2. Hükme Yöneltilen Eleştiriler ................................................................. 23
D. CISG m. 25 Hükmü Kapsamında Esaslı İhlal Kavramının Hukuk
Uyumlaştırması Projeleri ve Türk Borçlar Kanunu ile Mukayesesi ......... 26
1. Genel Açıklamalar ................................................................................. 26
2. Hukuk Uyumlaştırması Projelerindeki Muadil Hükümler ..................... 26
3. Türk Borçlar Kanunu'nun Mukayese Edilebilir Düzenlemeleri.............31
E. Esaslı İhlal Değerlendirmesinde Yardımcı Normlar ..................................36
1. Genel Açıklamalar .................................................................................36
2. Taraf İradelerinin Önceliği (CISG m. 6)................................................ 37
3. CISG m. 7 Çerçevesinde CISG m. 25 Hükmünün Yorumu ..................42
4. CISG m. 8 ve m. 9 Kapsamında Akdi İlişkiyi Çevreleyen Koşullar......53
a. Sözleşmenin Yorumu (CISG m. 8)....................................................53
b. Taraflar İçin Bağlayıcı Teamüller ve Alışkanlıklar (CISG m. 9) ...... 56
c. Ticari Terimlerin Yorumu ................................................................. 64
F. Esaslı İhlal Hükmünün Tarihçesi ...............................................................70
1. Genel Açıklamalar .................................................................................70
2. UNCITRAL Öncesi Metinlerdeki Süreç................................................72
a. Erken Dönemdeki İlk Çalışmalar .......................................................72
b. ULIS m. 10 Hükmünün Düzenlemesi ................................................75
3. UNCITRAL'in Yönlendirdiği Hazırlık Çalışmaları ve Viyana
Konferansı'nda CISG m. 25 Hükmünün Kabulü....................................76
a. Genel Açıklamalar .............................................................................76
b. Viyana Konferansı Öncesi Gelişmeler...............................................77
c. Viyana Konferansı'nda Esaslı İhlal Hükmünün Tartışılması .............83
(1) Birinci Komite’de Gerçekleşen Müzakereler ...............................83
(2) Ad hoc Çalışma Grubu Tarafından Sunulan Düzenleme ..............88
(3) Tasarı Komitesi'nin Sunduğu Düzenleme ve Genel Kurul'da
Kabulü .........................................................................................89
4. Hazırlık Tarihçesine İlişkin Genel Değerlendirme ................................90
II. BÖLÜM
CISG m. 25 HÜKMÜ ÇERÇEVESİNDE ESASLI İHLALİN
GENEL DOKTRİNİ
A. Esaslı İhlalin Kıstasları..............................................................................93
1. Genel Açıklamalar .................................................................................93
2. Sözleşme İhlali.......................................................................................93
a. "Sözleşme İhlali" Kıstasının Kapsamı ...............................................93
b. "Sözleşme İhlali" Kıstasının İşlevi...................................................107
c. İspat Yükü ........................................................................................110
3. Sözleşme İhlalinin Önemli Bir Olumsuzluğa Yol Açması ..................110
a. Genel Açıklamalar ...........................................................................110
b. Geniş Anlamda Olumsuzluk ............................................................112
(1) Olumsuzluk Kıstasının Kapsamı................................................112
(2) Olumsuzluk Kıstasının İşlevi.....................................................117
c. Sözleşme Uyarınca Beklenmekte Haklı Olunan Menfaatler ............121
(1) Sözleşme Uyarınca Beklenmekte Haklı Olunan Menfaatlerin
Kapsamı .....................................................................................121
(2) Sözleşme Uyarınca Beklenmekte Haklı Olunan Menfaatlerin
Saptanmasının Önemi ve İşlevi .................................................125
d. Meşru Menfaatlerden Önemli Ölçüde Yoksunluk ........................... 127
e. İspat Yükü........................................................................................ 138
4. Öngörülebilirlik ................................................................................... 139
a. Genel Açıklamalar ........................................................................... 139
b. Öngörülebilirlik Kıstasının Kapsamı ............................................... 141
(1) Sübjektif Değerlendirme............................................................ 141
(2) Objektif Değerlendirme ............................................................. 143
c. Öngörülebilirlik Kıstasının Sözleşme İçeriği ile Bağlantısı ............. 145
d. Öngörülebilirlik Kıstasının İşlevi .................................................... 150
e. Öngörülebilirliğin Aranacağı Zaman Dilimi.................................... 154
f. İspat Yükü ........................................................................................ 167
B. Kullanılmak İstenen Hakka Bağlı Olarak Esaslı İhlal
Değerlendirmesinin Çerçevesi ................................................................. 169
C. Esaslı İhlal Değerlendirmesinde Sözleşme Hükümlerinin Sahip
Olduğu Etkinin Sınırı............................................................................... 174
D. Borçlunun Kusurlu İhlalinin ve Sözleşmenin İfa Edileceğine
Duyulan Güvenin Yitirilmesinin Esaslı İhlal Üzerindeki Etkisi.............. 178
E. Ek Süre Tanıma İmkânının Esaslı İhlal Üzerindeki Etkisi ...................... 182
F. Esaslı İhlal Kıstaslarının Yorumlanmasına İlişkin Genel Değerlendirme 188
III. BÖLÜM
SÖZLEŞMEYE AYKIRILIĞIN GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ
ÖZELİNDE ESASLI İHLAL İNCELEMESİ
A. Genel Açıklamalar................................................................................... 192
B. Satıcının Borçlarına İlişkin Olarak Görülen Tipik Sözleşme İhlalleri..... 193
1. Sözleşme Konusu Malların Teslim Edilmemesi .................................. 193
2. Malların Geç Teslimi ........................................................................... 202
a. Malların Geç Teslimi Hâlinde Esaslı İhlal Değerlendirmesinin
Genel Özellikleri .............................................................................. 202
b. Sözleşmede Incoterms'e Yer Verilmesinin Etkisi ............................ 211
3. Malların Erken Teslimi........................................................................ 214
4. Teslim Edilen Malların Sözleşmeye Aykırı Olması ............................ 215
a. Genel Açıklamalar ........................................................................... 215
b. Alıcının Mallardan Makul Şekilde Yararlanma Olanağı ................. 225
c. Satıcının Sözleşmeye Aykırılığı Giderme Hakkının Etkisi.............. 240
d. Aliud İfa........................................................................................... 266
e. Malların Kararlaştırılan Miktarda Teslim Edilmemesi .................... 268
5. Teslim Edilen Mallarda Hukukî Ayıp Bulunması ............................... 270
6. Belgelere İlişkin Yükümlülüklerin İhlali ............................................. 274
a. Genel Açıklamalar ...........................................................................274
b. Belgeye Dayalı Emtia Satımlarında Esaslı İhlal Değerlendirmesi ...278
C. Alıcının Borçlarına İlişkin Olarak Görülen Tipik Sözleşme İhlalleri ......284
1. Bedelin Ödenmemesi ...........................................................................284
2. Bedelin Geç Ödenmesi ........................................................................286
3. Malları Teslim Alma Borcunun İhlali..................................................291
D. Alıcının ve Satıcının Yan Edim Yükümlülüklerinin İhlali ......................295
SONUÇ ........................................................................................................305
KAYNAKÇA ...............................................................................................315
