Çok Uluslu Şirketler, Türkiye'de Sorumluluk Davalarına Uygulanacak Hukuk ve Uyuşmazlık Çözümü

Av. Gökalp ÖZKAN

İÇİNDEKİLER 

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER TABLOSU 9

KISALTMALAR LİSTESİ 13

BÖLÜM 1: 

YABANCI YATIRIM KAVRAMI, YABANCI YATIRIMCI OLARAK ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER VE TÜRKİYE’DEKİ YANSIMALARI

1.1.  Giriş 15

1.2.  Kavramlar 18

1.2.1.  Yatırım 18

1.2.2.  Yabancı Yatırım 23

1.2.3.  Doğrudan Yabancı Yatırım 26

1.2.4.  Yabancı Yatırımcı 28

1.2.4.1.  Yabancı Yatırımcı Olarak Çok Uluslu Şirketlerin Hukuki Çerçevesi 28

1.2.4.2.  Çok Uluslu Şirket Terminolojisi 29

1.2.4.3.  Tanımı 30

1.2.4.4.  Tarihsel Gelişimi 33

1.2.4.5.  Çok Uluslu Şirketlerin Ülkelere Giriş Yolları 36

1.3.  Türkiye’de Çok Uluslu Şirketler 37

1.3.1.  Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’nda Yer Alan 

Yatırım Giriş Yöntemleri ve Hâkim Ortak-Bağlı Şirket Açısından Değerlendirilmesi 38

1.3.2.  Yabancı Yatırıma İlişkin Olarak Sektörlere Göre Getirilen Türkiye’deki Özel Düzenlemeler 42

1.3.2.1.  Taşımacılık Sektörü 43

1.3.2.2.  Sigortacılık Sektörü 46

1.3.2.3.  Bankacılık Sektörü 47

1.3.2.4.  Madencilik ve Petrol Sektörü 48

1.3.2.5.  Medya Sektörü 50

1.3.3.  Çok Uluslu Şirketlerin Ulusal Mevzuat Bakımından Değerlendirilmesi 51

1.3.3.1.  Genel Olarak 51

1.3.3.2.  Karşılaştırmalı Hukukta Şirketler Topluluğu 

Kavramı 52

1.3.3.3.  TTK ’da Şirketler Topluluğu ve Kavramlar 57

1.3.3.3.1.  Hâkimiyet Türleri ve Araçları 62

1.3.3.3.1.1.  Sözleşmesel Araçlar 66

1.3.3.3.1.2.  Korporatif Araçlar 73

1.3.3.3.3.3.  Fiili Araçlar-Diğer Türlü Hâkimiyet 75

BÖLÜM 2: 

ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDAKİ İLİŞKİLERDEN 

DOĞAN SORUMLULUK VE BU SORUMLULUĞA UYGULANACAK HUKUKUN TESPİTİ

2.1.  Şirketler Topluluğundaki İlişkilerden Doğan Sorumluluk 77

2.1.1.  Genel Olarak 77

2.1.2.  Önceki Dönemde Sorumluluk Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklarda Başvurulan Kurumlar 78

2.1.3.  Sorumluluğun Şartları 80

2.1.3.1.  Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması 82

2.1.3.2.  Bağlı Şirketin Kayba Uğraması 83

2.1.3.3.  Denkleştirme Yapılmamış Olması 84

2.1.3.4.  Neden-Sonuç İlişkisi (İlliyet Bağı) 85

2.1.4.  Sorumluluğun Doğumuna Yol Açabilecek Müdahale 

Şekilleri 86

2.1.4.1.  Bağlı Şirketin Yönetimine Yapılan Müdahalelerden Sorumluluk 86

2.1.4.2.  Bağlı Şirketin Genel Kuruluna Müdahaleden Sorumluluk 87

2.1.5.  Sorumluluğun Hukuki Niteliği 87

2.1.6.  Topluluk Hukuku Kapsamında Açılabilecek Davalar 92

2.2.  Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılmasından Doğan 

Sorumluluğa Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi 95

2.2.1.  Genel Olarak 95

2.2.2.  Sözleşme Statüsünün Tespiti 97

2.2.3.  Haksız Fiil Statüsünün Tespiti 102

2.2.4.  Şirket Statüsünün Tespiti 108

2.2.4.1.  Şirket Statüsünün Uygulanma Alanı 108

2.2.4.2.  Şirket Statüsünün Belirlenmesinde Başvurulan Bağlama Kuralları 109

2.2.4.2.1.  İdare Merkezi Teorisi 110

2.2.4.2.2.  Kuruluş Yeri Teorisi 113

2.2.4.3.  Türk Hukukunda Şirket Statüsü 115

2.2.5.  Hâkim Ortak-Bağlı Şirket İlişkisinde Sorumluluğa Uygulanacak Hukuk 118

2.2.6.  Topluluk Hukuku Hükümlerinin Niteliği 122

2.2.6.1.  Genel Olarak 122

2.2.6.2.  TTK’nın Yabancılık Unsuru İçeren Şirketler Topluluğu Hükümleri Özel Nitelikli Kanunlar 

İhtilafı Kuralı Mıdır? 124

BÖLÜM 3: 

HÂKİMİYETİN HUKUKA AYKIRI KULLANILMASINDAN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ

3.1.  Uyuşmazlığın Mahkeme Yargılaması Yoluyla Çözülmesi 129

3.1.1.  Türk Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisinin Tayini 129

3.1.2.  Genel Yetki Kuralı ve Genel Yetkili Mahkemeler 130

3.1.3.  Kesin Yetki Kuralları ve Kesin Yetkili Mahkemeler 132

3.1.4.  Şirketler Hukukundan Kaynaklı Uyuşmazlıklar 

Bakımından Yetki 135

3.1.5.  Topluluk Hukukundan Kaynaklanan Sorumluluk 

Davaları Açısından Yetki 136

3.1.6.  Yetki Sözleşmesi-Yetki Şartı 139

3.2.  Uyuşmazlığın Tahkim Yargılaması Yoluyla Çözülmesi 142

3.2.1.  Tahkime Elverişlilik 142

3.2.2.  Sorumluluk Davalarında Şirket İçi Uyuşmazlıklar 

Bakımından Tahkime Elverişlilik 144

3.2.3.  Tahkimin Üçüncü Kişilere Teşmili 149

SONUÇ 155

KAYNAKÇA 165