Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Yasama, Yürütme ve Yargı

Dr. Öğr. Üyesi Ferhat USLU

İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ.. 9

İÇİNDEKİLER.. 11

KISALTMALAR.. 27

TABLOLAR LİSTESİ 35

GİRİŞ.37

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI

ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ

VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ UYGULAMALARI

GENEL OLARAK.. 43
KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜKÛ-MET SİSTEMLERİ 65
Parlamenter Hükûmet Sistemi 72
Başkanlık Hükûmet Sistemi 92
Yarı Başkanlık Hükûmet Sistemi 102
Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi 124
Genel Olarak. 125
Anayasa Değişikliği Sürecine İlişkin Bazı Tespit-ler..128
Anayasa Değişikliğinden Önceki Süreç ve Bazı Tes-pitler 134

İKİNCİ BÖLÜM

YASAMA ORGANI:

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

GENEL OLARAK.. 157
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÜYE TAM SAYISI 158
III. YASAMA DÖNEMİ 164

MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ. 174
Milletvekili Seçilme Yeterliliği 174
Seçim Barajı ve Seçim İttifakları 180
Seçim Barajının Anayasaya Aykırılığı Sorunu. 187
Seçmen Olma Şartları 193
Yurtdışı Seçmenlerle İlgili Kimi Esaslar 201
Seçim İlkeleri 205
Seçimlerin Serbestliği 206
Genel Oy. 209
Eşit Oy. 209
Tek Dereceli Seçim.. 209
Gizli Oy. 210
Açık Sayım ve Döküm.. 210
Yargı Organlarının Yönetimi ve Denetimi 210
Seçim Çevreleri 211
Adaylık. 215
Seçim Sistemi 217
Seçimlerin Başlangıcı 218
İ. Ara Seçimler 221

Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi 221
Yüksek Seçim Kurulu. 222
a) Kuruluşu ve Örgütlenmesi .223
b) Görev ve Yetkileri 226
(1) 1982 Anayasası’nda Yer Alan Görev ve Yetki-ler 227

(2) 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler 227

(a) Md. 14’te Sayılan Görev ve Yetkiler. 227

(b) Md. 14 Dışındaki Maddelerde Sayılan Bazı Görev ve Yetkiler 230

(3) 7062 Sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler 239

(a) Md. 6’da Sayılan Görev ve Yetkiler. 239

(4) 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda Yer Alan Görev ve Yetkiler 240

(5) 2972 Sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muh-tarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler. 243

(6) 3376 Sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halko-yuna Sunulması Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler 244

(7) 6271 Sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’n-da Yer Alan Görev ve Yetkiler 245

(8) 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nda Yer Alan Görev ve Yetkiler 248

(9) 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler 248

(10) Diğer Kanunlardaki Yetkili Hâkimin veya İlçe Seçim Kurulunun Belirlenmesi Görev ve Yetkileri 248

İl Seçim Kurulları 250
a) Görev ve Yetkileri .252
İlçe Seçim Kurulları ve Geçici İlçe Seçim Kurulla-rı253
a) Görev ve Yetkileri 255
Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu. 256
a) Görev ve Yetkileri 256
Sandık Kurulları 257
MİLLETVEKİLLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ.. 259
Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 260
Milletvekillerinin Göreve Başlaması 260
Milletvekilliği Sıfatının Sona Ermesi 262
Milletvekilliği Sıfatının Düşmesi 263
İstifa Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi 263
Kesin Hüküm Giyme veya Kısıtlanma Durumlarında Milletvekilliğinin Düşmesi 266
Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmetin Sürdürülmesinde Israr Edilmesi Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi 273
a) Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler (Yasama Bağdaşmazlığı-Teşrîî İmtizaçsızlık) 274
Meclis Çalışmalarına Özürsüz veya İzinsiz Olarak Bir Ay İçerisinde Toplam Beş Birleşim Günü Katılmama Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi 279
Üyesi Olduğu Siyasi Partinin Kapatılmasının Milletve-killiğine Etkisi 281
Yasama Bağışıklıkları (Parlamenter Muafiyetler-Teşrîî Muafiyetler) 284
Yasama Sorumsuzluğu (Teşrîî Mes’ûliyetsizlik) 285
Yasama Dokunulmazlığı (Teşrîî Masûniyet) 288
MİLLETVEKİLLERİNİN MÂLÎ STATÜSÜ.. 295
VII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN İÇ YAPI-SI..297

Başkanlık Divanı 297
Danışma Kurulu.. 300
İhtisas Komisyonları 300
Siyasi Parti Grupları 304
VIII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÇALIŞMA DÜZENİ 305

Genel Olarak.. 305
Oylama Yöntemleri 307
Toplantı Yeter Sayısı 311
Karar Yeter Sayıları 311
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN GÖREV VE YETKİLERİ 313
Kanun Koymak, Değiştirmek, Kaldırmak. 317
Torba ya da Temel Kanunlar. 323
Kanunların Veto Edilmesi 326
Kanunların Yürürlüğe Girmesi 328
Bilgi Edinmek ve Denetlemek. 331
Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları 331
a) Yazılı Soru ..334
b) Kanun Tekliflerinin Görüşülmesi Sırasında Soru ve Cevap İşlemi .337
c) Genel Görüşme ..338
d) Meclis Araştırması ...342
e) Meclis Soruşturması .345
Olağanüstü Hal ile İlgili Kararlar. 348
Olağanüstü Hallerde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Ka-rarnamelerini Görüşmek ve Kabul Etmek 350
Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerini Görüşmek ve Kabul Etmek 350
Uluslararası Antlaşmaların Onaylanmasını Uygun Bul-mak 352

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANI:

CUMHURBAŞKANI

GENEL OLARAK.. 355
SEÇİMİ. 359
III. GÖREVE BAŞLAMASI VE GÖREVİNİN SONA ERME-Sİ. 370

GÖREV VE YETKİLERİ. 374
SİYASİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU.. 379
DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ 383
Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 384
Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri 400
Cumhurbaşkanlığı Kararları 402
Adsız Düzenleyici İşlemler 406
VII. KABİNENİN DİĞER ÜYELERİ: CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR 407

Cumhurbaşkanı Yardımcıları 409
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 411
Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve Yetkile-ri412
Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu.. 412
Bakanlar. 414
Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 419
Bakanların Görev ve Yetkileri 419
Bakanların Sorumlulukları 420
Bakan Yardımcıları 422
Bakanlıklar. 423
VIII. POLİTİKA KURULLARI 425

CUMHURBAŞKANLIĞI OFİSLERİ. 428
BAĞLI KURUM VE KURULUŞLAR.. 429
YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER VE KİMİ ETKİLEŞİM ARAÇLARI 429
Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 431
Cumhurbaşkanı’nın “Kanunları Veto Yetkisi”. 434
Cumhurbaşkanı’nın “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” 438
Cumhurbaşkanı’nın Cezai Sorumluluğu. 447
Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai Sorumlulukları ve Yargılanmaları 455
Cumhurbaşkanı Seçimi ile Milletvekili Genel Seçimi-nin Aynı Tarihte Yapılması 460
XII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİ İLE PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN TÜRKİYE CUMHURİYETİ UYGULAMASININ KARŞILAŞTIRIL-MASI. 464

XIII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNİN, BAŞKANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN AMERİKA BİR-LEŞİK DEVLETLERİ UYGULAMASI VE YARI BAŞ-KANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN FRANSIZ CUMHU-RİYETİ UYGULAMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI. 466

XIV. DEĞERLENDİRME. 473

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

YARGI ORGANI

GENEL OLARAK.. 493
YARGI ERKİNE İLİŞKİN TEMEL İLKELER.. 504
Tabiî Hâkim İlkesi 505
Hâkimlerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 509
Hâkimlik Güvencesi 511
III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU.. 512

Görevleri 514
Organlar ve Birimleri 515
Başkanlık. 515
Genel Kurul 516
Daireler. 517
Genel Sekreterlik. 520
Tetkik Hâkimleri 521
YÜKSEK MAHKEMELER.. 521
Anayasa Mahkemesi 521
Yargıtay. 522
Karar Organları 522
a) Daireler ...522
b) Hukuk ve Ceza Genel Kurulları .523
c) Büyük Genel Kurul ...524
d) Başkanlar Kurulları. .524
e) Birinci Başkanlık Kurulu .525
f) Yüksek Disiplin Kurulu ...525
g) Yönetim Kurulu 525
Yargıtay Daire ve Kurullarının Görevleri 525
a) Yargıtay’ın Görevleri ...525
b) Dairelerin Görevleri .526
c) Hukuk ve Ceza Genel Kurullarının Görevleri .528
d) Büyük Genel Kurul’un Görevleri ..528
e) Başkanlar Kurullarının Görevleri ...529
f) Yüksek Disiplin Kurulu’nun Görevleri ..531
g) Yönetim Kurulu’nun Görevleri ..531
Danıştay. 531
Karar Organları 531
a) Daireler ...532
b) Genel Kurul... 532
c) İdari işler Kurulu ...533
d) İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları 533
e) İçtihatları Birleştirme Kurulu ..534
f) Başkanlar Kurulu ...534
g) Başkanlık Kurulu ..534
h) Yüksek Disiplin Kurulu ..535
i) Disiplin Kurulu .535
Genel Sekreterlik. 536
İdari Hizmetler. 536
Danıştay Üyelerinin Nitelikleri 536
a) Üye Seçimi .537
b) Danıştay Başkanı, Başsavcısı, Başkanvekilleri ve Daire Başkanlarının Nitelikleri, Seçimleri ve Gö-rev Süreleri... ..538
c) Danıştay Tetkik Hâkimi ve Savcılarının Atanmala-rı ve Dairelere Verilmeleri ...538
d) Memurların Nitelikleri, Atanmaları, İstihdamı, Nakilleri ve Görevlendirilmeleri... 539
Görevleri 539
a) Dava Dairelerinin Görevleri 541
b) İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının Görev-leri ..542
c) İçtihatları Birleştirme Kurulunun Görevleri .542
d) Danıştay Genel Kurulu’nun Görevleri ..543
e) İdari İşler Kurulu’nun Görevleri 543
f) Başkanlar Kurulu’nun Görevleri 544
g) Başkanlık Kurulu’nun Görevleri 544
h) Yüksek Disiplin Kurulu’nun Görevleri .545
i) Disiplin Kurulunun Görevleri .545
j) Danıştay Başkanının Görevleri 545
k) Danıştay Başkanvekillerinin Görevleri ..545
l) Daire Başkanlarının Görevleri .546
m) Üyelerin Görevleri ..546
n) Genel Sekreterin Görevleri. 546
o) Danıştay Başsavcısının Görevleri ..546
p) Savcıların Görevleri .547
q) Tetkik Hâkimlerinin Görevleri ...547
Göreve İlişkin Kimi Konular 548
Uyuşmazlık Mahkemesi 549
Kuruluşu. 549
Yönetim ve Temsili 550
İşleyişi 550
Raportörlük. 553
ASKERİ YARGI 553
ANAYASA MAHKEMESİ VE ANAYASA YARGISI. 555
Anayasa Mahkemesi 556
Kuruluşu. 556
Görev ve Yetkileri 560
a) Başkan’ın Görev ve Yetkileri ..561
b) Genel Kurul’un Görev ve Yetkileri 562
c) Bölümlerin Görev ve Yetkileri 564
d) Komisyonlar ve Komisyonların Görev ve Yetkileri .564
(1) Komisyonlar Raportörlüğü. 565

Denetlenebilen İşlemler. 566
Denetimin Kapsamı 567
Şekil Bakımından Denetim... 567
Esas Bakımından Denetim... 567
Denetimin Biçimleri ve Özellikleri 569
Soyut Norm Denetimi-İptal Davası 569
Somut Norm Denetimi-İtiraz Yolu. 572
Bireylerin Doğrudan Başvurusu-Anayasa Şikâye-ti574
Denetimin Etki ve Sonuçları 577
Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin ve Anayasa Yargı-sının İşlevleri 579

BEŞİNCİ BÖLÜM

ANAYASANIN YAPILMASI VE

DEĞİŞTİRİLMESİ

GENEL OLARAK.. 583
ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ SÜ-RECİ.. 583
Teklif 583
Görüşmeler ve Oylamalar 583
Karar. 585
Onay. 585
III. YENİ ANAYASANIN VE ANAYASA DEĞİŞİKLİKLE-RİNİN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ 591

ALTINCI BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET

SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME

ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

İLE BAZI TARTIŞMALAR

GENEL OLARAK.. 599
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YA-SAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞ-MALAR.. 601
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın Zayıflatılması Tartışmaları 602
“Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 625
“Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası 636
“Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Arasındaki Denge(sizlik) 643
Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve Cumhurbaş-kanlığı Kararnameleri 651
Cumhurbaşkanı’nın Atama Yetkileri 662
“Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu” Tartışmaları 674
Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları 679
İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri 696

“Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kurumu707
Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi 710
III. NELER YAPILABİLİR?. 712

Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenleriy-le Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabi-lir 717
Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenlemeler Yapılabilir 721
Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve Kuru-mun Etkinliği Artırılabilir 724
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili Kimi Değişiklikler Yapılabilir 731
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim Mekaniz-maları Güçlendirilebilir 737
Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında Etkile-şim Sağlanabilir 740
Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halk Oylaması Usulü Benimsenebilir 741
“Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir 745
Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verilebi-lir 747
Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir. 748
E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme Yaygın-laştırılabilir 752
Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir. 755
İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir. 762

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tereddütler Giderilebilir 772
Cumhurbaşkanı Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı Yardımcısı Seçimi de Yapılabilir 782

YEDİNCİ BÖLÜM

21/01/2017 TARİHLİ VE 6771 SAYILI KANUN’LA YAPILAN ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ

GENEL OLARAK.. 791
6771 SAYILI KANUN METNİ 794
III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞI’NA SUNUŞ YAZISI 812

ANAYASA DEĞİŞİKLĞİ TEKLİFİNİN GENEL GEREK ÇESİ. 819
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİNİN MADDE GE-REKÇELERİ 822
ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİNİN ANAYASA KOMİSYONU RAPORU 829
Anayasa Komisyonu Raporu Muhalefet Şerhi I 874
Anayasa Komisyonu Raporu Muhalefet Şerhi II. 904
VII. ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ İLE ANAYASA KOMİSYONU’NUN KABUL ETTİĞİ METNİN KARŞI-LAŞTIRMALI MADDELERİ 946

VIII. 6771 SAYILI KANUN’LA YAPILAN DEĞİŞİKLİK ÖN-CESİ VE SONRASINDAKİ ANAYASA HÜKÜMLERİ-NİN KARŞILAŞTIRILMASI. 970

6771 SAYILI KANUN’UN TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ GENEL KURULU’NDAKİ İKİNCİ GÖRÜŞ-MESİNİN GİZLİ OYLAMA SONUÇLARI 1071

SONUÇ YERİNE. 1073

KAYNAKLAR.. 1105

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI LİSTESİ 1217

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI. 1221

KAVRAMLAR DİZİNİ. 1263