Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Denetimi

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN KURAMSAL DAYANAĞI İLE ŞEKİL VE ESAS BAKIMINDAN DENETİMİ
I. CBK’NIN KURAMSAL DAYANAĞI 25
A. Yürütmenin Düzenleyici İşlem Yetkisinin Kaynağı 25
B. Yürütmenin Düzenleyici İşlem Yetkisinin Mahiyeti (Niteliği) 28
C. Yürütmenin Düzenleyici İşlem Yetkisinin Türleri 30
D. Başkanlık Hükümet Sistemi ve CBK 32
E. CBK’nın Düzenleme Sınırlarının Kuramsal Dayanağı 34
II. CBK’NIN ŞEKİL VE ESAS BAKIMINDAN DENETİMİ 36
A. Olağan Dönem CBK’ları 36
1. Yargısal Denetim Mercii ve Denetimin Niteliği 36
2. Denetimin Kapsamı 43
a. CBK’nın Şekil Bakımından Denetimi 43
b. CBK’nın Esas Bakımından Denetimi 48
aa. Esas Bakımından Denetimin Yöntemi 48
bb. Esas Bakımından Denetiminin Unsurları 50
aaa. Sebep Unsuru 50
bbb. Amaç Unsuru 51
ccc. Konu Unsuru 55
i. Kuralın Düzenlediği Konunun Anayasa’da Düzenlenmiş Olma Hali 56
ii. Kuralın Düzenlediği Konunun Anayasa’da Düzenlenmemiş Olması 63
cc. Esas Bakımından Denetim Unsurlarının Değerlendirilmesi 64
dd. İçerik Denetimi ve Anayasa Mahkemesinin İçerik Denetiminde Ölçü Norm Olarak Kullandığı Anayasa Hükümleri 66
ee. CBK Kurallarının Konu Bakımından Yetki Yönünden Denetimi 69
aaa. Konu Bakımından Yetki Unsuru Denetiminin Niteliği 70
bbb. Konu Yönünden Denetimin Ölçütleri 77
i. On Yedinci Fıkranın Birinci Cümlesi: Yürütme Yetkisine İlişkin Konu Ölçütü 77
ii. On Yedinci Fıkranın İkinci Cümlesi: Kişi Hakları ve Ödevleriyle Siyasi Haklar ve Ödevlerin CBK ile Düzenlenmesi Yasağı / Yasak Alan Ölçütü 85
iii. On Yedinci Fıkranın Üçüncü Cümlesi: Anayasa’da Münhasıran Kanunla Düzenlenmesi Öngörülen Konular Ölçütü 100
iv. On Yedinci Fıkranın Dördüncü Cümlesi: Kanunda Açıkça Düzenlenen Konular Ölçütü 127
ccc. Anayasa’nın Özel Olarak CBK’yla Düzenleneceği Öngördüğü Konularda TBMM’nin Kanun Çıkarma Yetkisine Sahip Olup Olmadığı Sorunu
(CBK’nın Mahfuz veya Saklı Alanı Sorunu) 150
i. Mahfuz Alan Görüşüne Neden İhtiyaç Duyulduğu ve Sorunun Çözümüne İlişkin Öneri 150
ii. Mahfuz Alan Görüşünün Dayanaklarının Değerlendirilmesi 163
B. Olağanüstü Hal (OHAL) CBK’ları 178
1. OHAL CBK’larının TBMM Onayı Öncesi Yargısal Denetimi 180
2. Kanunlaşan OHAL CBK’larının Yargısal Denetimi 181
3. OHAL CBK’sının Yargısal Denetiminin Bir Örnek Üzerinden İncelenmesi 185
4. Kanunlaşan OHAL CBK’larının Anayasa’nın 15. Maddesine Göre Denetlenmesi 185
a. Birinci Aşama: Kuralın Olağan Dönemin İzin Verdiği Sınırların Ötesine Geçip Geçmediği 186
b. İkinci Aşama: Anayasa’nın 15. Maddesindeki Ölçütlerin Uygulanması 187
İkinci Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN
YARGISAL DENETİM SÜRECİ
I. CBK DENETİMİNİN YOLLARI (BAŞVURUNUN TÜRÜNE GÖRE CBK’NIN YARGISAL DENETİMİ) 193
A. Soyut Norm Denetimi (İptal Davası) 193
1. İptal Davası Açma Yetkisi 193
a. Cumhurbaşkanı 194
b. Türkiye Büyük Millet Meclisinin En Fazla Üyeye Sahip İki Siyasi Parti Grubu 196
c. TBMM’nin Üye Tamsayısının En Az Beşte Biri Tutarındaki Üyeler 201
2. Dava Açma Süresi 201
3. Dava Açma Usulü (Yöntem Sorunu) ve Usule Aykırılığın Sonuçları 203
B. Somut Norm Denetimi (İtiraz veya Def’i Yolu) 205
1. Genel Olarak Niteliği ve Soyut Norm Denetiminden Farkı 205
2. Şartları 208
a. Bakılmakta Olan Dava Şartı 209
b. Mahkeme Şartı 211
c. Mahkemenin Görevli ve Yetkili Olması Şartı 213
d. Kuralın Davada Uygulanacak Nitelikte Olması 215
e. Mahkemenin CBK Kuralının Anayasa’ya Aykırı Olduğu Kanısına Ulaşması veya Taraflarca İleri Sürülen İddianın Ciddi Bulunması 222
f. On Yıllık Süre Şartı 224
3. Başvuru Yöntemi ve Yönteme Aykırılığın Sonuçları 232
4. İtiraz Usulünün İşleyişi 235
II. CBK BAĞLAMINDA ANAYASA MAHKEMESİNİN ÇALIŞMA VE YARGILAMA USULÜ 236
A. İlk İnceleme Aşaması 237
1. İptal Davası 237
2. İtiraz Başvurusu 239
B. Esas İnceleme Aşaması 241
1. Dava Dilekçesi ve Eklerinin İlgili Makamlara Gönderilmesi 241
2. Sözlü Açıklama 243
3. Taleple Bağlılık ve Gerekçeyle Bağlı Olmama 244
4. Uygulanma Kabiliyeti Kalmayan Dava ve İtiraz Konusu Olmayan Kuralların İptal Edilebilmesi 245
5. Müzakere 246
6. Oylama ve Karar Nisabı 246
Üçüncü Bölüm
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ BAĞLAMINDA
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
I. KARARLARIN TÜRLERİ 250
A. Ret Kararı 250
1. Usulden Ret Kararları 251
a. Başvuranın Yetkisizliği Nedeniyle Ret Kararı 251
b. Süre Aşımı Nedeniyle Ret Kararı 252
c. Yetkisizlik Nedeniyle Ret Kararı 252
d. Yöntemine Uygunsuzluk Nedeniyle Ret Kararı 252
e. On Yıllık Süreye Uyulmaması Nedeniyle Ret Kararı 253
f. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk Nedeniyle Ret Kararı 253
aa. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk Nedeniyle Ret Kararı Verilmesinin Şartları 254
bb. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk Nedeniyle Ret Kararının Niteliği ve Sonuçları 261
cc. Açıkça Dayanaktan Yoksunluk Nedeniyle Ret Kararının Anayasa Yargısı Bakımından Önemi 262
2. Esastan Ret Kararları 263
a. Konu Bakımından Yetki Yönünden Ret Kararı 264
b. İçerik Yönünden Ret Kararı 265
3. Şekil Bakımından İptal Talebinin Reddi Kararı 266
4. Yorumlu Ret Kararı 266
a. Mahiyeti ve Tipik Bir Örneği 267
b. Yorumlu Ret Kararındaki Gerekçenin Bağlayıcılığı Sorunu 272
c. CBK Bağlamında Yorumlu Ret Kararı Örneklerinin İncelenmesi 278
B. İptal Kararı 290
1. Şekil Bakımından İptal Kararı 290
2. Esastan İptal Kararı 291
a. Konu Bakımından Yetki Yönünden İptal Kararı 291
b. İçerik Yönünden İptal Kararı 292
C. Kısmen Ret Kısmen İptal Kararı 294
D. Karar Verilmesine Yer Olmadığı Kararı (KVYO) 298
1. CBK Kuralının Yürürlükten Kaldırılması veya Değiştirilmesi 298
a. CBK Kuralının Yürürlükten Kaldırılması 298
b. CBK Kuralının Değiştirilmesi 300
2. CBK Kuralı Hakkında Daha Önce İptal Kararı Verilmiş Olması 306
3. CBK Kuralı Hakkında Esastan Ret Kararı Verilmesinden Sonra Yeniden Yapılan Başvuruda KVYO Kararı Verilebilir mi? 307
E. Davanın Açılmamış Sayılması Kararı 310
II. CBK BAĞLAMINDA ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ NİTELİĞİ: KESİNLİK VE BAĞLAYICILIK İLE GERİYE YÜRÜMEZLİK 311
A. Kararların Kesinliği 311
1. Şekli Anlamda Kesin Hüküm 311
2. Maddi Anlamda Kesin Hüküm 312
B. Kararların Bağlayıcılığı 319
C. Kararların Geriye Yürümezliği 326
1. Mahiyeti ve Önemi 326
2. Anayasa Mahkemesi Kararları Üzerinden Bazı Örnekler 327
3. Kuralın Uygulanması ile İlgili Karşılaşılan Sorunlar 329
4. Kuralın Anayasal İstisnaları 329
5. CBK Bağlamında İptal Kararının Geriye Yürütülemeyeceğine İlişkin Bir Örnek İle İstisnaların Uygulanması 333
6. CBK Kuralını Yürürlükten Kaldıran Kuralın İptalinin Sonuçları 336
III. CBK BAĞLAMINDA ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ ETKİSİ 337
IV. CBK BAĞLAMINDA ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ 338
A. Kural Olarak Kararın Yürürlüğe Girişi: Resmi Gazete’de Yayım 338
B. İptal Kararının Yürürlüğe Girmesinin Ertelenmesi 339
C. Yürürlüğün Ertelenmesine İlişkin CBK Bağlamında Ortaya Çıkabilecek Bir Mesele 343
V. ANAYASA MAHKEMESİNİN KARAR VERME SINIRI: POZİTİF NORM KOYUCU OLMA YASAĞI 346
VI. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 352
Sonuç 353
Kaynakça 359
Kavram Dizini 375
Yazar Hakkında 381