Cumhuriyet Savcısının Etkin Soruşturma Yapma Görevi

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş 5
Teşekkür 7
Önsöz 9
Kısaltmalar 19
Özet 21
Giriş 23
Birinci Bölüm
ETKİN SORUŞTURMA İLE İLGİLİ
TEMEL KAVRAMLAR, ETKİN SORUŞTURMA
YAPMA GÖREVİ VE HUKUKİ NİTELİĞİ
I. TEMEL KAVRAMLAR 29
1. Muhakeme 29
2. Soruşturma 30
3. Kovuşturma 31
4. Etkinlik 31
5. Yeterli Şüphe 33
6. Cumhuriyet Başsavcısı 33
7. Cumhuriyet Savcısı 34
8. Ara Muhakeme 35
9. Cumhuriyet Başsavcılığı Fezlekesi 37
10. Kolluk Fezlekesi 37
11. Diğer Fezleke Uygulamaları 38
II. ETKİN SORUŞTURMA YAPMA GÖREVİ, ETKİN SORUŞTURMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ, AMACI VE KURUMSAL YAPISI 39
1. Etkin Soruşturma Görevi 39
2. Etkin Soruşturma Görevinin Hukuki Niteliği ve Amacı 43
3. Etkin Soruşturma Yapma Görevinin Kurumsal Yapısı 44
III. ETKİN SORUŞTURMANIN ADİL YARGILANMA HAKKI VE HAK ARAMA HÜRRİYETİ İLE İLİŞKİSİ 46
1. Adil Yargılanma Hakkı 46
2. Hak Arama Hürriyeti 55
IV. ETKİN SORUŞTURMANIN BAZI KURUMLARLA İLİŞKİSİ 58
1. Adli Kolluk 58
2. Zamanaşımı 61
3. Ayırma Kararı 63
4. Birleştirme Kararı 64
5. Yetkisizlik Kararı 65
6. İddianame Düzenlememede Takdir Yetkisi ve Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi 68
7. Soruşturma ve Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar 71
8. İşlemden Kaldırma Kararı 79
9. Daimi Arama Kararı 82
10. Uzlaştırma 84
11. Önödeme 87
12. Seri Muhakeme Usulü 89
V. ETKİN SORUŞTURMA YAPMA GÖREVİNİN ULUSAL VE ULUSLARARASI HUKUKİ DAYANAKLARI 91
VI. BAZI ÜLKELERDE ETKİN SORUŞTURMAYLA İLGİLİ ÖNEMLİ HÜKÜMLER 96
1. Birleşik Krallık 96
2. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 99
3. Almanya 100
VII. AİHM KARARLARINA GÖRE ETKİN SORUŞTURMANIN ŞARTLARI 104
1. Resmi Bir Soruşturmanın Yapılması 104
2. Soruşturmayı Bağımsız Kişilerin Yürütmesi 105
3. Soruşturmanın Olayları ve Sorumluları Ortaya Çıkaracak Güçte Olması 106
4. Soruşturmanın İvedilikle ve Makul Hızla Yapılması 107
5. Soruşturmanın Denetime Açık Olması 108
6. Araçsal Bir Yükümlülük Olması 109
VIII. ULUSAL ÇALIŞMALAR VE AVRUPA KONSEYİ ÇALIŞMALARI 110
1. Ulusal Çalışmalar 110
2. Avrupa Konseyi Çalışmaları 115
İkinci Bölüm
TÜRK HUKUKUNDA
ETKİN SORUŞTURMA YAPMA GÖREVİNİN,
KORUMA TEDBİRLERİ VE SORUŞTURMA
İŞLEMLERİYLE İLİŞKİSİ
I. CEZA MUHAKEMELERİ USULÜ KANUNU VE CEZA MUHAKEMESİ KANUNU DÖNEMİNDE ETKİN SORUŞTURMA 119
1. Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu Dönemi 119
2. Ceza Muhakemesi Kanunu Dönemi 121
II. ETKİN SORUŞTURMA YAPMA GÖREVİNİN ÖZELLİKLERİ 121
1. Tüm Soruşturmalarda Etkin Soruşturma Görevinin Bulunması 122
2. İvedi Olarak Başlayıp Makul Hızla Devam Etmesi 122
3. Cumhuriyet Savcısında Oluşan Kanaatin Hukuka Uygun Delillere Dayanması 124
4. Kanun Yolu Aşamasında Etkin Soruşturmanın Dikkate Alınması 126
5. Maddi Gerçeğin Ortaya Çıkarılması İçin Gerekli Usul İşlemlerinin Tam ve Zamanında Yapılması 126
6. Araçsal Bir Yükümlülük Olması 127
7. Taraflar ve Taraflar Dışında Kurumsal Bazı Denetim Mekanizmaları Bulunması 127
8. Etkin Soruşturma Şartlarının Sınırlı Olmaması 130
III. CUMHURİYET SAVCISININ CEZA MUHAKEMESİNDE ROLÜ VE DİĞER KURUMLARLA İLİŞKİSİ 131
1. Cumhuriyet Savcısı 131
2. Cumhuriyet Savcısı–Cumhuriyet Başsavcısı İlişkisi 138
3. Cumhuriyet Savcısı–Sulh Ceza Hakimi İlişkisi 142
4. Cumhuriyet Savcısı–Adli Kolluk İlişkisi 144
A. Kolluğun Suçu Öğrendiği An Yapması Gereken İşlemler 150
B. Cumhuriyet Savcısının Vermiş Olduğu Talimat Sonrası Yapılması Gereken İşlemler 152
5. Cumhuriyet Savcısı–Bilirkişi İlişkisi 153
6. Cumhuriyet Başsavcılıkları Arasındaki İlişki 155
7. Cumhuriyet Savcısının Savcılık Personeli ile İlişkisi 155
8. Savcının Basınla Olan İlişkisi 156
9. Kolluğun Kendi İç İlişkisi 158
IV. SORUŞTURMANIN BAŞLAMASI 159
1. Re’sen Başlatılması 161
2. Şikâyet Üzerine Başlatılması 162
3. İhbar Üzerine Başlatılması 163
V. SORUŞTURMA SÜRECİNİN ÖZELLİKLERİ 164
1. Dağınıklık 164
2. Yazılılık 167
3. Gizlilik 168
4. Kamusallık 170
5. Mecburilik 170
VI. KORUMA TEDBİRLERİ VE SORUŞTURMA İŞLEMLERİNİN ETKİN SORUŞTURMA İLE İLİŞKİSİ 171
1. Yakalama 172
2. Gözaltı 176
3. Tutuklama 179
4. Adli Kontrol 183
5. Fizik Kimliğin Tespiti 183
6. Kan, İdrar ve Benzeri Biyolojik Madde Alma, Moleküler Genetik İnceleme 185
7. İç ve Dış Beden Muayenesi 189
8. Olay Yeri İnceleme 191
A. Olay Yerine İlk Giden Adli Kolluk Görevlisinin Yapması Gereken İşlemler 194
B. Olay Yeri İnceleme Ekibinin Yapması Gereken İşlemler 195
C. Olay Yerine Giden Cumhuriyet Savcısının Yapması Gereken İşlemler 195
Ç. Olay Yerinden Ayrılırken Cumhuriyet Savcısının Yapması Gereken İşlemler 196
D. Olay Yeri İnceleme Tutanağında Belirtilmesi Gereken Hususlar 197
E. Bazı Suçlarda Olay Yeri İncelemede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 197
9. Yer Gösterme 201
10. Keşif 202
11. Otopsi ve Ölü Muayene İşlemi 204
12. Arama 207
13. Elkoyma ve Muhafaza Altına Alma 211
14. Avukat Bürolarında Elkoyma 213
15. Postada Elkoyma 213
16. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara Elkoyma 214
17. Kayyım Atanması 215
18. Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve Kütüklerinde Arama, Kopyalama ve Elkoyma 216
19. Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Tespiti, Dinlemesi, Kayda Alınması ve Mobil Telefonun Yerinin Tespiti 219
A. Genel Olarak 219
B. Örgütlü Suçlarda 226
20. Teknik Araçlarla İzleme 227
A. Genel Olarak 227
B. Örgütlü Suçlarda 230
21. Gizli Soruşturmacı Görevlendirme 230
22. İnternet Ortamında Erişimin Engellenmesi 232
23. Tanığın Korunması 233
Üçüncü Bölüm
ETKİN SORUŞTURMANIN
HUKUKA AYKIRI DELİLLERLE İLİŞKİSİ,
ETKİN SORUŞTURMAYA İLİŞKİN
YARGI UYGULAMASINDAKİ SORUNLAR,
ETKİN SORUŞTURMANIN SONUÇLARI
I. ETKİN SORUŞTURMANIN HUKUKA AYKIRI DELİLLERLE İLİŞKİSİ VE İSPAT KÜLFETİ 235
II. İFADE ALMANIN ETKİN SORUŞTURMA İLE İLİŞKİSİ 241
1. Müşteki/Mağdur İfadesi Alma 243
2. Şüpheli İfadesi Alma 246
3. Tanık İfadesi Alma 252
4. Cinsiyet ve Yaşın Alınan İfadede Önemi 258
A. Kadın İfadesi Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 258
B. Çocuk İfadesi Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 259
C. Yaşlı İfadesi Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 261
5. Suçlu Profilinin İfade Alma Üzerindeki Etkisi 261
A. İlk Defa Suç İşleyenler 261
B. İtiyadi Suçlular 262
C. Mükerrer Suçlular 263
Ç. Tasarlamadan Suç İşleyenler 264
D. Tasarlayarak Suç İşleyenler 265
6. Etkin Soruşturmanın Suçlu Psikolojisi Üzerindeki Etkisi 266
III. ETKİN SORUŞTURMAYA İLİŞKİN YARGI UYGULAMASINDAKİ SORUNLAR 268
1. Soruşturmada Karşılaşılan Genel Sorunlar 268
A. Fiilin Tespitinde Hata 268
B. Hukuki Nitelemede Hata 269
C. Hukuka Aykırı Delillerle Soruşturma Yapma ve Hukuka Aykırı Delilin Dosyada Bulunması 270
Ç. Zincirleme Suçlarda Karşılaşılan Sorunlar 273
D. Fikri İçtima ve Gerçek İçtimada Karşılaşılan Sorunlar 274
D. Cumhuriyet Savcısınca Yapılması Gereken Soruşturma İşlemlerinde Hata 275
E. Kamu Görevlileri İçin Soruşturma İzni Alınmaması 275
F. Soruşturmanın Gizliliği İle İlgili Bazı Sorunlar 278
a. Delillerin Müşteki ve Şüpheliye Verilmesi, Gösterilmesi ile Delillerin İncelenmesi 278
b. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Karar Verilmesi Üzerine İletişimin Dinlenmesi ve Kayda Alınması Tedbirinin İlgilisine Bildirilmesi 279
c. CİMER’e Yapılan Başvuruların Şüpheli veya İlgili Kuruma Bildirilmesi Sorunu 280
ç. Çok Failli Suçların Soruşturulması 281
2. Soruşturmada Karşılaşılan Özel Sorunlar 281
3. Etkin Soruşturmayı Etkileyen Yapısal Sorunlar 283
A. Cumhuriyet Savcısı ve Savcılık Personeli Yetersizliği 283
B. Farklı Yer Cumhuriyet Başsavcılıklarının ve Ayrı Cumhuriyet Savcılarının Soruşturma Dosyasına Bakması 284
C. İfade Alma Odalarının Yetersizliği 284
Ç. Adli Tıp ve Kriminal Kurum Binalarının Yetersizliği 285
D. Cumhuriyet Savcısının Meslek Öncesi Eğitim Eksikliği 286
E. Cumhuriyet Savcısının Meslek İçi Eğitim Eksikliği ile Terfi ve Tayin Sistemi Sorunu 286
F. Adli Kolluğun Eğitim Eksikliği 287
G. Mesleki Uzmanlaşma ve Özel Büroların Bulunmaması 288
IV. ETKİN SORUŞTURMA YAPMANIN SONUÇLARI 289
1. Taraflar ve Kamuoyu Bakımından 289
2. Soruşturma Süreci Bakımından 290
A. Soruşturma ve Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararın Sulh Ceza Hakimince Kaldırılması 290
B. Yetkisizlik Kararının Ağır Ceza Mahkemesince Kaldırılması 293
C. Cumhuriyet Başsavcısının İddianame ve Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Üzerindeki Yetkisi 293
Ç. İddianamenin İadesi 295
D. Anayasa Mahkemesi Tarafından Bireysel Başvuruda İhlal Kararı Verilmesi 302
E. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince İhlal Kararı Verilmesi 307
F. CMK’nın 141’inci Maddesi Uyarınca Tazminat Sorumluluğu 308
G. CMK’nın 141’inci Maddesi Kapsamı Dışında Kalan Hususların İdari Yargı Tarafından Denetimi 308
3. Kovuşturma Süreci Bakımından Sonuçları 309
A. İlk Derece Mahkemesi Aşamasında 309
B. Bölge Adliye Mahkemesi Aşamasında 309
C. Yargıtay Aşamasında 310
SONUÇ 315
Kaynakça 321
Kavramlar Dizini 349