Tıbbi Müdahaleye Rıza
TIBBİ MÜDAHALEYE RIZA
Cüneyt ÇİLİNGİROĞLU
* Sunuş.......................................................................................................................... 5
* Kısaltmalar........................................................................................................................ 11
* Giriş............................................................................................................................ 13
§ 1. TIBBİ MÜDAHALE KAVRAMI ve UNSURLARI
I. KAVRAM............................................................................................................... 15
II. MÜDAHALEYE TIBBİ NİTELİK VEREN UNSURLAR ................................... 15
A.Müdahale resmi ehliyetli kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olmalıdır........... 16
B.Müdahale kişinin yaşamını, sağlığını, cismani bütünlüğünü tehdit eden fiziksel veya ruhsal anomalilerin teşhisi, tedavisi, önlenmesi veya nüfus planlaması amaçlarına yönelik olmalıdır .................................................... 18
1.Genel olarak teşhis, tedavi, önleme ve nüfus planlaması amaçları............. 18
a.Teşhis................................................................................................... 18
b.Tedavi................................................................................................... 18
c.Önleme...................................................................................... 18
ç.Nüfus planlaması.................................................................................. 19
2.Tedavi amacının özellik gösteren bazı müdahaleler açısından incelenmesi 19
a.Estetik ameliyatlar........................................................................... 19
b.Kan, doku ve organ aktarmaları ..................................................... 21
c.Yapay döllemeler.................................................................................. 22
ç.Embriyon aktarmaları........................................................................... 24
d.Sterilizasyon (=Kısırlaştırma) .............................................................. 26
e.Kastrasyon (=Hadımlaştırma) .............................................................. 27
f.Cinsiyete yönelik müdahaleler ............................................................. 28
g.Gebeliğin tıbben sona erdirilmesi .................................................. 29
ğ.Tıbbi denemeler ................................................................................... 30
aa. Bilimsel amaçlı tıbbi denemeler.......................... ..................... 30
bb. Tedavi amaçlı tıbbi denemeler .................................................. 31
C.Müdahale tıp biliminin genellikle kabul edilmiş kurallarına ve teknik gereklerine uygun olmalıdır 33
§ 2. TIBBİ MÜDAHALELERDE HUKUKA AYKIRILIK PROBLEMİ
I. PROBLEMİN ORTAYA KONULUŞU ....................................................................... 35
II. TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA AYKIRILIĞI .............................................. 37
A.İhlal edilen kişilik değerleri: Fiziksel kişilik değerleri ... 37
1.Genel olarak kişilik değerleri kavramı ............................................... 37
2.Yaşam ve sağlık ................................................................................... 39
a.Yaşam ............................................................................. 39
b.Sağlık.................................................................................. - 40
3.Cismani bütünlük ................................................................................ 40
B.Hukuka aykırılığın gerçekleşmesi ............................................................... 42
III. HUKUKA AYKIRILIĞIN ENGELLENMESİ .......................................................... 42
A.Prensip; Hukuka aykırılığın hastanın rızası ile engellenmesi.. 42
1.Genel olarak............................. ............................................................ 42
2.Rızanın hukuki niteliği .......................................................................... 43
B.İstisna: Hukuka aykırılığın hastanın rızasının bulunmadığı
özel durumlarda engellenmesi.......................................................... .................. 45
1. Hastanın rızasının bulunmadığı özel durumlar ............................................. 45
a.Kamu sağlığının korunmasına ilişkin durumlar .............................. 45
aa. Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nda ...................................................... 46
bb. Satmanın İmhası Hakkında Kanun'da ............................................ 46
cc. Türk Ceza Kanunu'nda.................................................................... 46
dd. 61/10786 no'lu Tüzükte ........................................................... 46
b.Tıbbi zorunluluk durumları .................................................................. 47
2. Hukuka aykırılığın engellenmesinin hukuki dayanakları ... 50
a.Kamu sağlığının korunmasına ilişkin durumlarda ... 50
b.Tıbbi zorunluluk durumlarında ...................................................... 50
§ 3. TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA AYKIRILIĞINI ENGELLEYEBİLMESİ İÇİN RIZA AÇIKLAMASINDA BULUNMASI GEREKEN KOŞULLAR
I. RIZA, TIBBİ MÜDAHALEYE YÖNELİK OLARAK AÇIKLANMIŞ
OLMALIDIR........................................................................................................... 52
II. RIZA, TIBBİ MÜDAHALENİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDEN ÖNCE VEYA EN GEÇ GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ SIRADA AÇIKLANMIŞ ve GERİ ALINMAMIŞ OLMALIDIR.............................................................. 53
III.HASTA TEMYİZ KUDRETİNE SAHİP OLMALIDIR ................................... 54
IV. HASTA, HEKİM TARAFINDAN AYDINLATILMIŞ OLMALIDIR ... 57
A.Aydınlatma kavramı ve önemi............................................................................. 57
1.Önemi.................................................................................................... 57
2.Kavram......................................................................................................... 59
B.Aydınlatma külfetinin hukukî dayanakları .................................................... 61
C.Aydınlatma külfetinin konusu ...................................................................... 62
Ç.Aydınlatma külfetinin kapsamı.................................... . ..................................... 63
1.Genel olarak................................................................................................. 63
2.Kapsamın genişlediği ihtimaller.............................................................. 65
3.Kapsamın daraldığı ihtimaller ...................................................................... 67
D.Aydınlatma külfetinin ortadan kalkması ............................................................. 67
E.Aydınlatmanın yapılması .................................................................................... 69
1.Aydınlatacak kişi.................................................................................... 69
2.Aydınlatılacak kişi........................................................ ............................. 70
3.Aydınlatma zamanı....................................................................................... 71
4.Aydınlatma şekli.......................................................................................... 71
V. RIZA, ÖNGÖRÜLEN ŞEKİLDE AÇIKLANMIŞ OLMALIDIR ....................... 72
VI. RIZA, SERBESTÇE AÇIKLANMIŞ OLMALIDIR ... ........................................ 75
VII. RIZA HUKUKA ve AHLAKA AYKIRI OLMAMALIDIR ................................ 76
A.Rızanın hukuka aykırı biçimde açıklanmış olduğu ihtimaller .. 76
B.Rızanın ahlâka aykırı biçimde açıklanmış olduğu ihtimaller .. 77
* SONUÇ............................................................................................................................ 78
*ZUSAMMENFASSUNG......................................................................................... 79
* EKLER................................................................................................................. ... 81
KAYNAKLAR 87
