Suç Nedeniyle İnternet İçeriğine Erişimin Engellenmesi ve İfade Özgürlüğü
Dr. Damla ERMEYDAN
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER . 5
KISALTMALAR LİSTESİ 11
GİRİŞ. 13
BİRİNCİ BÖLÜM
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
İFADEÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI, KAPSAMI VE TEMELLERİ 23
1.1. Kavramsal Olarak İfade Özgürlüğü. 23
1.2. İfade Özgürlüğünün Temellendirilmesi . 24
1.2.1. Gerçeklik Kuramı 24
1.2.2. Demokrasi Kuramı. 26
1.2.3. Kendini Gerçekleştirme Kuramı 28
1.3. İfade Özgürlüğünün Kapsamı 29
1.3.1. Siyasi İfadeler. 30
1.3.2. Sanatsal İfadeler . 35
1.3.3. Akademik İfadeler 38
1.3.4. Ticari İfadeler. 44
1.3.5. Dini ve Ahlaki Konulara İlişkin İfadeler. 46
1.3.6. Nefret Söylemi İçeren İfadeler . 51
1.3.7. Şiddete Teşvik Eden İfadeler 55
ULUSLARARASI BELGELERDE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ . 57
2.1. Birleşmiş Milletler Belgeleri 57
2.1.1. Birleşmiş Milletler Evrensel Beyannamesi 57
2.1.2. Uluslararası Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi. 59
2.1.3. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi 60
2.2. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 61
2.3. Afrika İnsan Hakları Sözleşmesi 62
6 İçindekiler
2.4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.63
2.4.1. Sözleşme Kapsamında İfade Özgürlüğü .66
2.4.2. Sözleşme Uyarınca İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılmasına
İlişkin Meşru Nedenler 68
2.4.2.1. Ulusal Güvenliğin, Toprak Bütünlüğünün, Kamu
Düzeninin veya Kamu Güvenliğinin Korunması 69
2.4.2.2. Suç İşlenmesinin Önlenmesi.72
2.4.2.3. Sağlık veya Ahlakın Korunması.73
2.4.2.4. Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması.74
2.4.2.5. Gizli Bilgilerin Yayılmasının Önlenmesi 76
2.4.2.6. Yargı Erkinin Otorite ve Tarafsızlığının Korunması 77
1982 ANAYASASINDA İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ 79
3.1. Genel Olarak İfade Özgürlüğü80
3.1.1. İfade Özgürlüğüne İlişkin Düzenlemeler82
3.1.1.1. Düşünce ve Kanaat Özgürlüğü .83
3.1.1.2. Düşünceyi Açıklama ve Yayma Özgürlüğü .84
3.1.2. İfade Özgürlüğünün İlişkili Olduğu Haklar .85
3.1.2.1. Bilim ve Sanat Özgürlüğü .85
3.1.2.2. Basın Özgürlüğü .87
3.1.2.3. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Özgürlüğü.91
3.1.2.4. Örgütlenme Özgürlüğü92
3.2. Anayasa’da İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılmasına İlişkin Koşullar ve
Güvence Ölçütleri 93
3.2.1. İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılmasına İlişkin Genel Koşullar .93
3.2.1.1. Kanunilik94
3.2.1.2. İlgili Maddede Belirtilen Sebeplere Dayanma 95
3.2.1.3. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk 95
3.2.1.4. Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygunluk .96
3.2.1.5. Hakkın Özüne Dokunmama 97
3.2.1.6. Laik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmama 97
3.2.1.7. Ölçülülük99
3.2.2. İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılmasına İlişkin Meşru Nedenler 99
İçindekiler 7
3.2.2.1. Milli Güvenlik, Kamu Düzeni ve Kamu Güvenliğinin
Korunması, Suç İşlenmesinin Önlenmesi ve Devlet Sırrı
Olarak Usulünce Belirtilmiş Bilgilerin Açıklanmaması100
3.2.2.2. Cumhuriyetin Temel Niteliklerinin Korunması 101
3.2.2.3. Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğünün
Korunması 102
3.2.2.4. Başkalarının Şöhret veya Haklarının, Özel ve Aile
Hayatlarının ya da Kanunun Öngördüğü Meslek
Sırlarının Korunması .103
3.2.2.5. Yargılama Görevinin Gereğine Uygun Olarak Yerine
Getirilmesi.105
BÖLÜME İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞLERİMİZ 106
İKİNCİ BÖLÜM
5651 SAYILI KANUN UYARINCA SUÇ İŞLENMESİNİN
ÖNLENMESİ AMACIYLA İNTERNET İÇERİĞİNE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ
5651 SAYILI KANUN UYARINCA İNTERNET İÇERİĞİNE ERİŞİMİN
ENGELLENMESİ.111
1.1. Genel Olarak 5651 sayılı Kanun.112
1.1.1. 5651 sayılı Kanun’da Yer Alan Süjeler ve Sorumlulukları 113
1.1.1.1. İçerik Sağlayıcı113
1.1.1.2. Yer Sağlayıcı.114
1.1.1.3. Erişim Sağlayıcı115
1.1.1.4. Toplu Kullanım Sağlayıcı .116
1.1.1.5. Sosyal Ağ Sağlayıcı118
1.1.1.5.1. Genel Olarak Sosyal Ağ Sağlayıcı .118
1.1.1.5.2. Sosyal Ağ Sağlayıcının Sorumlulukları ve
7418 sayılı Kanunla Getirilen Yükümlülükler .118
1.1.1.5.3. Elektronik Deliller ve Değerlendirilmesi128
1.1.1.6. Erişim Sağlayıcıları Birliği.132
1.1.1.7. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu133
1.1.2. Erişimin Engellenmesi Yöntemleri 134
1.1.2.1. Genel Olarak Erişimin Engellenmesi Yöntemleri .134
1.1.2.2. Tekniğe Göre Erişim Engelleme .142
1.1.2.2.1. IP Engellemesi 143
8 İçindekiler
1.1.2.2.2. DNS Engellemesi .143
1.1.2.2.3. URL Engellemesi .144
1.1.2.2.4. Proxy Engellemesi145
1.1.3. Erişimin Engellenmesi Kararlarının Hukuki Niteliği.146
1.1.3.1. Koruma Tedbiri Olarak Erişimin Engellenmesi147
1.1.3.2. İdari Tedbir Olarak Erişimin Engellenmesi 149
1.1.3.3. Kişisel Başvuru Nedeniyle Erişimin Engellenmesi150
SUÇ İŞLENMESİNİN ÖNLENMESİ AMACIYLA ERİŞİMİN ENGELLENMESİ151
1. Bazı Kanunlarda Yer Alan Suçlar Nedeniyle Erişimin Engellenmesi.151
2.1.1. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan Suçlar.152
2.1.1.1. İntihara Yönlendirme152
2.1.1.2. Çocukların Cinsel İstismarı.156
2.1.1.3. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanılmasını
Kolaylaştırma 159
2.1.1.4. Sağlık İçin Tehlikeli Madde Temini 161
2.1.1.5. Müstehcenlik.162
2.1.1.6. Fuhuş 168
2.1.1.7. Kumar Oynanması İçin Yer ve İmkan Sağlama .171
2.1.2. 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun .174
2.1.3. 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans
Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun174
2.1.4. 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat
Teşkilatı Kanunu Kapsamında Erişimin Engellenmesi175
2.1.5. 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve
Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun Kapsamında Erişimin
Engellenmesi.176
2.1.6. Erişimin Engellenmesi Kararının Verilmesi 178
2.2. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller Kapsamında Erişimin
Engellenmesi 185
2.2.1. Erişimin Engellenmesi Kararının Verilmesi 187
2.2.2. Erişimin Engellenmesi Kararlarına İtiraz.190
DİĞER NEDENLERLE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ.199
3.1. Kişilik Haklarının İhlali Nedeniyle Erişimin Engellenmesi .199
3.1.1. Uyarı Yöntemi200
İçindekiler 9
3.1.2. Unutulma Hakkı201
3.1.3. Erişimin Engellenmesi Kararının Verilmesi 202
3.2. Özel Hayatın Gizliliğinin İhlali Nedeniyle Erişimin Engellenmesi .204
3.2.1. Erişimin Engellenmesi Kararının Verilmesi 205
BÖLÜME İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞLERİMİZ 208
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ
KARARLARINDA SUÇ İŞLENMESİNİN ÖNLENMESİ AMACIYLA İNTERNET
İÇERİĞİNE ERİŞİMİN ENGELLENMESİ VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ’NİN İNTERNET İÇERİĞİNE
ERİŞİMİN ENGELLENMESİNE İLİŞKİN KARARLARI213
1.1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Esasa İlişkin İnceleme Kriterleri .213
1.1.1. Müdahalenin Varlığı213
1.1.2. Müdahalenin İhlal Niteliği214
1.1.2.1. Yasayla Öngörülme.214
1.1.2.2. Meşru Amaca Uygunluk .217
1.1.2.3. Demokratik Toplum Düzeninin Gereklerine Uygunluk.219
1.1.2.3.1. Ölçülülük.221
1.1.2.3.2. Hakkın Özüne Dokunmama .223
1.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Erişimin Engellenmesi
Nedeniyle İfade Özgürlüğüne İlişkin Kararları.224
1.2.1. Erişimin Engellenmesi Tedbiri Kapsamında İnternet
Kullanıcısının Mağdur Sıfatının Tespitine İlişkin Kararlar 224
1.2.2. Erişimin Engellenmesi Tedbirinin Demokratik Toplum
Düzeninin Gerekleri Yönünden Değerlendirilmesine İlişkin
Kararlar228
1.2.3. Erişimin Engellenmesi Tedbirinin Yasayla Öngörülme Kriteri
Bakımından Değerlendirilmesine İlişkin kararlar.229
1.2.3.1. Rus Federal Kanunu’nun Değerlendirilmesine İlişkin
Kararlar229
1.2.3.2. 5651 sayılı Kanun’un Değerlendirilmesine İlişkin
Kararlar233
10 İçindekiler
ANAYASA MAHKEMESİ’NİN SUÇ İŞLENMESİNİN ÖNLENMESİ AMACIYLA
ERİŞİMİN ENGELLENMESİNE İLİŞKİN KARARLARI237
2.1. Anayasa Mahkemesi’nin Esasa İlişkin İnceleme Kriterleri .238
2.1.1. Müdahalenin Varlığı .240
2.1.2. Müdahalenin İhlal Niteliği240
2.1.2.1. Müdahalenin Kanuniliği.241
2.1.2.1.1. Şekli Anlamda Kanun241
2.1.2.1.2. Maddi Anlamda Kanun.242
2.1.3. Meşru Amaç 244
2.1.4. Demokratik Toplum Düzeninde Gereklilik 245
2.1.5. Ölçülülük246
2.2. Anayasa Mahkemesi’nin Suç İşlenmesinin Önlenmesi Amacıyla
Erişimin Engellenmesi Nedeniyle İfade Özgürlüğüne İlişkin Kararları 247
2.2.1. 5651 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi Kapsamında Suç
İşlenmesinin Önlenmesi Amacıyla Erişimin Engellenmesi
Nedeniyle İfade Özgürlüğüne İlişkin Kararları .247
2.2.2. 5651 sayılı Kanun’un 8/A maddesi Kapsamında Suç
İşlenmesinin Önlenmesi Amacıyla Erişimin Engellenmesi
Nedeniyle İfade Özgürlüğüne İlişkin Kararları .249
2.2.2.1. Kullanıcının Mağdur Sıfatına İlişkin Kararları.249
2.2.2.2. Demokratik Toplumda Gereklilik Bakımından Kararları.252
2.2.2.3. Kanunilik Bakımından Kararları258
BÖLÜME İLİŞKİN GENEL DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞLERİMİZ265
SONUÇ269
KAYNAKLAR 283
