Türkiye'nin Siyasal Hayatı

Davut DURSUN

Sadece sosyal ve siyaset bilimi öğrenimi görenlerin değil siyasete ilgi duyan herkesin Türkiye'de olup bitenler, yaşananlar ve temel sorunlar konusunda asgari düzeyde dahi olsa bilgilenmeye, sorulara cevap aramaya ve siyasal hayatın nasıl işlediğini anlamaya ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacın karşılanmasında mütevazi bir katkı olması amacıyla hazırladığımız Türkiye'nin Siyasal Hayatı'nda on farklı çalışma yer almaktadır. Ağırlıklı olarak darbe süreçlerinin ele alındığı çalışmada Cumhuriyete intikal eden siyasal yapının anlaşılması için Osmanlı Sultanlık rejimi ile modern sisteme geçiş çabaları verildikten sonra çalışmanın ana omurgasını oluşturan ellili, altmışlı ve yetmişli yıllarda siyasal hayatta öne çıkan temel olaylar ve gelişmeler incelenmektedir. Arkasından Türk demokrasisinin muhalefete tahammülsüzlük, merkez ve kenar eksenleri arasındaki çatışma, farklı özelliklere sahip 2007 genel seçimlerinin analizi ile darbelerin siyasal liderlik açısından karşılaştırılması gibi çalışmalar siyasal hayatın temel sorunlarını ve işleyişlerini ortaya koymaktadır.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ . III
1. OSMANLI SULTANLIK REJİMİ ÜZERİNE NOTLAR 1
2. OSMANLI DEVLETİ'NDE GELENEKSEL SİYASAL SİSTEMDEN
MODERN SİSTEME GEÇİŞ ÇABALARI 19
Giriş . 19
Osmanlı Devleti İçin Değişme İhtiyacının Hissedilmesi 22
“Değişim” Hareketinin Hızlanması. 25
Siyasi-İdari Sistemin Merkezileştirilmesi Çabaları 26
Danışma ve Temsil Sisteminin Yerleştirilmesi 30
Siyasi Düşüncelerin Farklılaşması ve Anayasalı Devlete Geçilmesi. 36
Sonsöz 40
Kaynakça . 42
3. TÜRKİYE'DE SİYASAL HAYATIN DÖNÜŞÜM SÜRECİ . 45
Giriş . 45
Dönüşümün Tarihsel Arka Planı . 48
Cumhuriyet Dönüşümü 50
Cumhuriyetin Demokrasi Dönüşümü . 55
Seçimin ve “Genel Oy”un Dönüştürücü Başarısı . 57
Cumhuriyetin Yeniden Tanzimi ve Demokrasi
Dışı Dönüşüm Çabaları 58
Yetmişli Yıllar: Artan Toplumsal Dönüşüm Taleplerinin Yarattığı Kaos. 65
12 Eylül Rejimi: Bastırılan Dönüşüm Talepleri,
Bürokrasinin Tanzim Ettiği Yeni Sistem ve
Marjinalleşen Siyaset. 67
Seksenli Yıllardan Bu Yana Dönüşümün
Temel Yansımaları. 71
Türkiye'nin Avrupa Birliği Dönüşümü 78
Sonuç . 80
Kaynakça . 83
VI | Türkiye'nin Siyasal Hayatı
4. ELLİLİ YILLARDA SİYASAL HAYAT: DEMOKRAT PARTİ
YÖNETİMİ VE 27 MAYIS DARBESİNDE ETKİLİ OLAN SORUNLAR. 85
Giriş . 85
14 Mayıs 1950 Genel Seçimleri. 89
Menderes Hükümetleri. 92
Demokrat Parti'nin Dış Politikası . 98
Muhalefetle İlişkiler . 101
Basınla İlişkiler. 109
Demokrat Parti'nin Ekonomi Politikası. 113
Ordu İle İlişkiler. 116
Darbeye Giden Yol . 122
Sonuç . 136
Kaynakça . 139
5. TÜRKİYE'NİN SİYASAL HAYATINDA ALTMIŞLI YILLAR:
12 MART DARBESİ'NE VARAN SÜREÇ VE 12 MART REJİMİ 141
Giriş . 141
1961 Anayasası ve Kurumsallaşma Sorunu . 143
“Vesayet Demokrasisi”nin Zorlamaları 147
Sivil Demokrasi Önündeki Engeller 149
Hızlı Sosyo-Ekonomik Gelişmenin
Siyasette Yarattığı Sorunlar . 151
Siyasette Yeni Yönelişler ve
Parlamento Dışı Muhalefet . 155
Sol Aydınların İkilemi: Sandık mı, Darbe mi? . 161
Darbe Hazırlıkları 163
9 Mart: Cunta mı, Emir Komuta İçerisinde Müdahale mi? 170
Emir-Komuta Zinciri İçinde Muhtıra ile
Gerçekleşen Darbe . 177
Darbe Muhtırasının Aydınlarda ve
Siyasette Yarattığı Fırtına 182
12 Mart Rejimi ve Sonu 195
Kaynakça . 204
6. TÜRKİYE'NİN YETMİŞLİ YILLARDAKİ SİYASAL HAYATI:
12 EYLÜL 1980 DARBESİNİN ARKA PLANI VE 12 EYLÜL REJİMİ 207
Giriş . 207
Demokrasinin Pekişme Sorunu ve Geri Dönüşler 210
Yükselen Sol ve Bölünen Sağın Yol Açtığı Siyasal İstikrarsızlık ve
İçindekiler | VII
Demokrasinin Çöküşü 213
Derinleşen Siyasal İstikrarsızlık ve Koalisyon Hükümetleri Sorunu 219
Sorun Çözemeyen Siyasal Sistem ve Cumhurbaşkanlığı Seçimleri 237
Sosyo-ekonomik Yapının Çöküşü ve Ortaya Çıkan Yapısal Sorunlar. 239
Bölgesel Güvenlik Sorunlarının Dünya Sisteminde Oluşturduğu Kaygılar 246
Krizlerden Çıkış ve Sistemi İşler Hale Getirmek İçin Darbe Hazırlıkları 255
Cumhurbaşkanı Seçimi Turları 265
Müdahale Tarihinin Kesinleşmesi 266
Krizin Demokratik Yöntemle Aşılabilmesinde Son Adım:
Erken Genel Seçim Önerisi . 269
Ve Darbe… 271
12 Eylül Rejimi: Ordunun Fiilî İktidarı. 273
Yeni Anayasa Yapımı 286
Vesayet Demokrasisine Kontrollü Geçiş 289
12 Eylül Rejiminin Sonu:
6 Kasım 1983 Genel Seçimleri 297
Sonuç . 298
Kaynakça . 302
7. SİYASAL HAYATTA MUHALEFETE KARŞI TAHAMMÜLSÜZLÜK VE
DEMOKRATİKLEŞMEYE ETKİLERİ. 305
Giriş . 305
Muhalefet Olgusunun Osmanlı-İslam Arka Planı . 307
Muhalefet Olgusunun Meşru Bir Faaliyet Olarak Anlam Bulması. 309
İlk Örgütlü Muhalefetin Gelişmesi . 310
Cumhuriyetin İlk Yıllarında ve Tek Parti Yönetiminde Muhalefet. 312
Çok Partili Düzenin Kuruluşunda Muhalefet ve Muhalefetin Meşru ve
Yasal Zemine Oturması. 315
DP Yönetiminde Muhalefet 317
Sonuç . 319
Kaynakça . 320
8. SİYASETTE “MERKEZ” VE “KENAR” EKSENLERİ ARASINDA
SEYREDEN DEĞİŞİM SÜRECİNDE SEÇİMLERİN ROLÜ . 323
Değişim ve Toplumsal Değişme Olgusu 323
Değişim Sürecinde Dinamik Unsurlar. 324
Siyasette Merkez ve Kenar Ekseni. 327
Kenarı Merkeze Karşı Koruyan Yapılar. 328
Geleneksel Sistemin Dönüşmesi 329
“Temsil Sistemi” İle Tanışma ve Kenarın Merkeze Ortak Olma Çabası 333
VIII | Türkiye'nin Siyasal Hayatı
Çok Partili Dönemde Seçimler ve Kenarın Merkeze Yürüyüşü 334
2002 Genel Seçimi ve Merkez-Kenar İlişkilerinde Yeni Tablo 337
9. 22 TEMMUZ 2007 GENEL SEÇİMLERİ ANALİZİ: SEÇİMLERDEN
ÖNCE YAŞANANLAR VE SEÇİM SONUÇLARI 339
Giriş . 339
22 Temmuz Genel Seçiminin Özellikleri 340
Kriz Çözme Aracı Olarak Seçimler . 341
Seçim Sürecinde Yaşananlar 342
367 Krizi ve Anayasa Mahkemesi . 345
27 Nisan e-muhtırası . 347
Seçim Kampanyaları. 350
Seçim Sonuçlarının Ortaya Koyduğu Tablo . 352
Partiler Açısından 22 Temmuz Seçimleri . 355
İktidarını ve Gücünü Pekiştiren Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti). 355
Anamuhalefet Partisi Olarak Büyümeyi Başaramayan CHP 357
Terör ve Güvenlik Politikalarının Güçlendirdiği MHP 358
Yüksek Baraj Engelinin Aşılmasında Bağımsızlar . 359
Meclis Dışında Kalan Partiler . 360
Sonuç . 360
10. TÜRKİYE'NİN DARBE GELENEĞİNİN HAZIRLIK VE SİYASİ
LİDERLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 361
Giriş . 361
İktidarın Barışçı Yolla El Değiştirmesi ve Darbeler 363
Darbe Hazırlıkları 365
15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi . 368
Darbeler ve Siyasi Liderlik 370
27 Mayıs Darbesinde Siyasal Liderlik 370
12 Mart Darbesinde Siyasal Liderlik 372
12 Eylül Darbesinde Siyasal Liderlik . 374
15 Temmuz Darbe Girişiminde
Siyasal Liderlik 376
Sonuç . 382
Kaynakça . 384