Demiryolu Taşımacılığı

DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞI



ÖMER FARUK GÖRÇÜN - ÖZHAN GÖRÇÜN



İÇİNDEKİLER

Önsöz ......................................................................................................................... v

İkinci Baskıya Önsöz ................................................................................................. vii

İçindekiler ................................................................................................................. ix

BİRİNCİ BÖLÜM: DEMİRYOLUNDA ÇEKEN ÇEKİLEN ARAÇLAR

1. Demiryolu taşımacılığında Çeken ve Çekilen .......................................................... 3

1.1. Demiryolu taşımacılığında Çeken Araçlar ...................................................... 3

1.1.1. Dizel Lokomotifler ............................................................................ 4

1.1.2. Elektrikli Lokomotifler ....................................................................... 6

1.2. Demiryolu taşımacılığında Çekilen Araçlar .................................................... 7

1.2.1. Vagonlar ve Özellikleri 8

1.2.1.1. Kapalı Yük Vagonları........................................................... 8

1.2.1.1.1. G Tipi Kapalı Yük Vagonları............................... 8

1.2.1.1.2. Habis Tipi Kapalı Yük Vagonları....................... 11

1.2.1.1.3. E Tipi Yüksek Kenarlı Yük Vagonları ................ 13

1.2.1.1.4. Platform Tipi Yük Vagonları ............................ 15

1.2.1.1.5. F Tipi Yüksek Kenarlı Yük Vagonları ................ 18

1.2.1.1.6. Sarnıçlı Yük Vagonları ..................................... 21

1.2.1.1.7. Tahıl Vagonları ............................................... 23

1.2.1.1.8. Ağır Yük Vagonları ......................................... 24

1.2.1.1.9. Soğuk Hava Vagonları .................................... 26

1.2.1.1.10. Otomobil Taşımada Kullanılan Otokuşetler ...... 27

İKİNCİ BÖLÜM: YÜK VAGONLARINDA NUMARALANDIRMA ve

İŞARETLEME

2. Yük Vagonları Üzerinde Yazı ve İşaretlerin Anlamları .................................. 31

2.1. Yük Vagonlarının Numaralandırılması ................................................. 43

2.1.1. İşletme Numarası ................................................................ 44

2.1.2. Kod Numarası ...................................................................... 45

2.1.3. Evsaf Numarası ................................................................... 45

2.1.4. Sıra Numarası ...................................................................... 47

2.1.5. Kontrol Rakamı .................................................................... 47

2.1.6. Yük Vagonlarında Küçük Harflerin Anlamları ......................... 47

2.1.7. Örnek Numaralandırma ........................................................ 51 X

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: YÜK VAGONLARININ ETİKETLENMESİ ve

MÜHÜRLENMESİ

3. Yük Vagonlarının Dağıtımı Yükletilmesi, Etiketlenmesi ve Mühürlenmesi ...... 55

3.1. GVD Günlük Vagon Durumunun Belirlenmesi ................................... 55

3.2. GVD Bilgilerinin Yazılmasında Dikkat Edilmesi Gereken Konular ........ 55

3.3. GVD Bilgilerinin Bölümleri, Sıraları ve Bulunması Gereken Bilgiler ..... 56

3.3.1. Mevcut Bölümü ................................................................. 56

3.3.2. Tamir Bölümü ................................................................... 56

3.3.3. Bağlı Ortaklıklara Sevk ...................................................... 56

3.3.4. Bağlı Ortaklık Tamiri .......................................................... 56

3.3.5. Yedek Bölümü .................................................................. 57

3.3.6. İhtiyaç Bölümü ................................................................. 57

3.3.7. Borç Bölümü ..................................................................... 57

3.3.8. Yük Bölümü ...................................................................... 57

3.3.9. Dolmakta Bölümü ............................................................. 58

3.3.10. Dolum Yoluna Verilecek Vagonlar Bölümü .......................... 58

3.3.11. Boşalmakta Bölümü .......................................................... 58

3.3.12. Boşaltma Yoluna Verilecek Vagonlar Bölümü ...................... 58

3.3.13. Dolan Bölümü ................................................................... 58

3.3.14. Boşalan Bölümü ................................................................ 58

3.3.15. Düşünceler Bölümü ........................................................... 59

3.3.16. GVD Bildiriminde Bulanan Diğer Bilgiler ............................. 59

3.4. İdari Eşya ...................................................................................... 70

3.5. Sahibine Ait Eşya ............................................................................ 70

3.6. İhraç Eşya ...................................................................................... 70

3.7. Muhtelif Eşya ................................................................................. 70

3.8. GVD Bildirimlerinde Yer Alan Vagon Tipleri ve

GVD Bildiriminin Kontrol Edilmesi .................................................... 70

3.9. Vagon Tahsisinin Yapılması ............................................................. 73

3.9.1. Tahsis Emirleri 73

3.9.2. Yabancı Demiryollarına Ait Vagonların

Tahsisi ve Yurtdışı Edilmeleri ................................................ 74

3.9.3. Yük Treni Teşkilat Bildirimleri ............................................... 74

3.9.4. Yük Durumunun Bildirilmesi ................................................. 75

3.9.5. Vagon Tahsisi ve Taşıma ile İlgili Özel Durumlar ................... 75

3.10. Vagonların Yüklenmesi ................................................................... 76

3.11. Vagon Tahsisinin Yapılması Vagonların Muşamba

(Branda) ile Örtülmesi, Etiketlenmesi ve Mühürlenmesi .................... 80 Xİ

3.11.1. Vagonların Etiketlenmesi ................................................... 80

3.11.2. Vagonların Mühürlenmesi .................................................. 80

3.11.2.1. Vagonların Mühürlenmesi ile İlgili İşlemler ......... 83

3.11.2.2. Mühürlerin Saklanması ve Kullanılması ............... 86

3.11.2.3. Mühürlerin Sökülmesi ........................................ 86

3.11.2.4. Mühürlerin Taşıma Belgesine Kaydedilmesi ........ 87

3.11.2.5. Mühürlerin Ara İstasyonlarda

Kontrol Edilmesi ................................................ 87

3.11.2.6. Kalkış ve Varış İstasyonlarında Mühürlü

Vagonların Teslim Alınması ................................ 88

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: TRENLERDE SINIFLANDIRMA ve TÜRLERİ

4. Trenlerin Sınıflandırılması ve Çeşitleri ......................................................... 93

4.1. Trenlerin Numaralandırılması ............................................................. 95

4.2. Trenlerin Sırası .................................................................................. 96

4.3. Trenlerin Hızı .................................................................................... 97

4.4. Trenlerin Makaslardan Geçiş Hızları.................................................... 98

4.5. Orerlerin Hazırlanması ..................................................................... 100

4.6. Seyir Cetvelleri ................................................................................ 101

4.7. Trenleri Sefere Koyma Seferden Kaldırma İlgililere Duyurma ............ 102

4.8. Trenlerin Seferden Kaldırılması ........................................................ 104

BEŞİNCİ BÖLÜM: TRENLERİN SEFERE HAZIRLANMASI

5. Trenlerin Hazırlanması ............................................................................... 109

5.1. Yolcu Vagonları, Vagon Bakım Onarımları ........................................ 112

5.2. Ağır Vagon ve Soğuk Lokomotiflerin Trenlerdeki Yeri ........................ 112

5.3. Soğuk Lokomotiflerin Trenlerle Gönderilme Şekilleri ............................. 114

5.4. Yolcu ve Hafif Yük Vagonlarının Trenlerdeki Yeri .............................. 115

5.5. Emniyet ve İşaret Vagonları ............................................................ 116

5.6. Trenlere Verilecek Vagonlarla İlgili Sınırlamalar ................................ 117

5.7. Tehlikeli Madde Yüklü Vagonların Trenlerdeki Yeri ............................ 117

5.8. Havaleli Eşya Taşıyan Vagonların Trenlerdeki Yeri ............................ 119

5.9. Tamire Gönderilecek Vagonların Trenlerdeki Yeri ............................. 120

5.10. Karkürer Araçlarının Trenlerdeki Yeri................................................ 121

5.11. Trenlerin Dingil Sayısı, Uzunluğu ve Ağırlığı ...................................... 121

5.12. Trenlerin Uzunluğu.......................................................................... 122

5.13. Trenlerin Ağırlığı ............................................................................. 123

5.14. Trenlerin Muayenesi ........................................................................ 123 Xİİ

5.15. Ağır Vagon ve Soğuk Lokomotiflerin Trenlerdeki Yeri ........................ 124

5.16. Lokomotiflerin Trenlerdeki Yeri ve Konumu ...................................... 125

5.17. Trenlere Önden ve Arkadan Destek Verme ...................................... 127

5.17.1. Trenlere Arkadan Destek Verilmesi ..................................... 126

5.18. Trenlerde Görevlendirilecek Personel Sayısı ...................................... 127

ALTINCI BÖLÜM: DEMİRYOLU TRAFİĞİNİN DÜZENLENMESİ

6. Trenlerin Trafiğine Ait Genel Kurallar ....................................................... 133

6.1. Anayoldaki Düzensizlikler .............................................................. 133

6.2. Trenin Seyri Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar ............................. 133

6.3. Normal Hızını Yapamayan Trenler ................................................. 134

6.4. Zamanından Önce Tren Gönderilmesi ............................................ 135

6.5. Şartlı Sevk Emri ............................................................................ 136

6.6. Trenlerin Kabulünden Önce Yapılan İşlemler ................................. 136

6.7. Trenlerin İstasyonlara Girişi ve Yolların Kullanılışı ........................... 138

6.8. Hareket Emri ................................................................................ 140

6.9. Trenlerin İstasyonlardan Hareketi ................................................. 141

6.10. Trenlerin İstasyonlardan Durmadan Geçmesi ................................ 141

6.11. Orer Dışı Durma ........................................................................... 142

6.12. Orer'de Gösterilen Durmanın Kaldırılması ...................................... 144

6.13. Birbirlerini Takip Eden Trenler Arasında Bulunması

Gereken Zaman Aralığı ................................................................. 145

YEDİNCİ BÖLÜM: DEMİRYOLU ARAÇLARINDA FREN ve MANEVRA

7. Trenlerde Kullanılacak Frenler ve Türleri .................................................. 149

7.1. Lokomotif ve Vagonların Fren Ağırlıkları ........................................... 149

7.2. Trenlerin Fren İhtiyacı ve Fren Hesabının Yapılması .......................... 151

7.3. Trenlerde Frenli Vagonların Dağılımı ................................................ 152

7.4. Manevraların Tanımı ve Çeşitleri ...................................................... 153

7.5. Manevraların Yönetimi ve Yapılışı ..................................................... 154

7.6. Manevralarda Hız Sınırlaması ........................................................... 154

7.7. Çeken Çekilen Araçlar ile Hava, Isıtma Hortumları

ve Aydınlatma Kablolarının Bağlanması ve Çözülmesi ....................... 155

SEKİZİNCİ BÖLÜM: DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞINDA

MODELLLER ve KULLANILMASI

8. Modeller ve Modeller Kullanılması ............................................................ 159

8.1. Durma Modeli ................................................................................. 159 Xİİİ

8.2. Tren İşaretlerinin Takılması ve Kaldırılması ...................................... 160

8.3. Seyir Kısıtlama Modeli ..................................................................... 160

8.4. Normal Buluşma Modeli ................................................................... 161

8.5. Trenlerin Buluşması ........................................................................ 161

8.6. Trenlerin Öne Geçmesi .................................................................... 164

8.7. Trenlerin Buluşma ve Geçme İstasyonlarına Girmeleri ...................... 164

8.8. Buluşma Değişikliği ve Geçici Buluşma

İstasyonunun Belirlenmesi ............................................................... 165

8.9. Tarifeli Trenlerle Tarifesiz Trenlerin Buluşması ................................. 168

DOKUZUNCU BÖLÜM: DEMİRYOLU İLE ULUSLARARASI EŞYA

TAŞIMACILIĞI

9. Demiryolu ile Uluslararası Eşya Taşımacılığı .............................................. 173

9.1. Genel Kurallar ......................................................................................... 173

9.2. Demiryolunda Taşınması Yasaklanan ve

Taşınması Özel Şartlara Bağlı Eşyalar ............................................... 176

9.2.1. Geçilecek Ülkede Taşınması Yasaklanmış Eşyalar ................... 176

9.2.2. Geçilecek Ülkede Taşınması Tekel İdaresine

Bırakılmış Eşyalar ................................................................. 176

9.2.3. Tehlikeli Maddeler ................................................................ 176

9.2.4. Cenaze Taşımaları ................................................................ 177

9.2.5. Hareketli (Tekerlekli) Demiryolu Araçları ............................... 177

9.2.6. Canlı Hayvanların Taşınması ................................................. 178

9.2.7. Taşınmasına Olanak Bulunmayan Havaleli Eşyalar ................. 178

9.3. Sözleşmede Yer Alan Tanımlar......................................................... 179

9.3.1. Taşımacı .............................................................................. 179

9.3.2. Taşeron Taşımacı ................................................................. 179

9.3.3. Genel Taşıma Kuralları .......................................................... 180

9.3.4. İntermodal Taşıma Ünitesi .................................................... 180

9.4. CIM Sözleşmesine Aykırılık İçeren Taşımalar .................................... 181

9.5. Taşıma Belgesi ve Hükümleri ........................................................... 182

9.5.1. Taşıma Belgesinin İçeriği ...................................................... 183

9.5.2. Taşıma Belgesi Üzerine Yazılmış Bilgilere

İlişkin Sorumluluk ................................................................. 185

9.5.3. CIM Mevzuatına Göre Tehlikeli Eşyaların

Taşınmasına İlişkin Kurallar .................................................. 185

9.6. Taşıma Ücreti ve Taşıma Ücretinin Ödenmesi ................................... 186

9.7. Teslim Alınan Eşya ve Belgelerin İncelenmesi ................................... 187

9.8. Taşıma Belgesinin İspat Gücü .......................................................... 187 XİV

9.9. Eşyanın Yüklenmesi ve Boşaltılması ............................................... 188

9.10. Eşyanın Ambalajlanması ............................................................... 189

9.11. İdari Formalitelerin Tamamlanması ............................................... 189

9.12. Teslim Süresi ............................................................................... 192

9.13. Eşyanın Teslim Edilmesi ................................................................ 193

9.14. Gönderen Tarafından Eşyaya Tasarruf Etme Hakkı ........................ 193

9.15. Tasarruf Hakkının Uygulanması ..................................................... 195

9.16. Taşımaya Engel Durumlar ............................................................. 196

9.17. Teslime Engel Durumlar ............................................................... 198

9.18. Teslime ve Taşımaya Engel Durumların Sonuçları .......................... 201

9.19. Uluslararası Demiryolu Taşımalarında Sorumluluk .......................... 202

9.20. Demiryolu Araçlarının Eşya Olarak Taşımalarında Sorumluluk ......... 206

9.21. Demiryolu Taşımacılığında İspat Yükümlülüğü ............................... 206

9.22. Müteakip (Birbirini Takip Eden) Taşımacılar ................................... 207

9.23. Taşeron Taşımacı Kavramı ve Hukuki Sonuçları ............................. 208

9.24. Tekrar Sevk Durumunda Zarar Karinesi ......................................... 209

9.25. Eşyanın Kayıp Olarak Kabul Edilmesi ............................................. 209

9.25.1. Kayıp Durumunda Tazminat ............................................ 212

9.26. Eşyaya Ait Fireler ve Taşımacının Sorumluluğu .............................. 213

9.26.1. Eşyanın Hasar Görmesi ve Tazminat ................................ 214

9.26.2. Gecikme Halinde Tazminat .............................................. 214

9.26.3. Kıymet Bildirimi ve Tazminat Uygulaması ......................... 215

9.26.4. Eşyanın Tesliminde Kıymet Bildirimi ve

Tazminat Uygulaması ...................................................... 215

9.27. Sorumluluk Sınırlarının Aşılması Hakkının Sona Ermesi ................... 216

9.28. Taşımanın Bir Kısmının Denizyolu ile

Yapılması Halinde Sorumluluk ....................................................... 216

9.29. Nükleer Kaza Halinde Sorumluluk .................................................. 217

9.30. Taşımacının Sorumlu Olduğu Kişiler .............................................. 217

9.30.1. Sözleşmeye Taraf Olanların Hakları ve

Hakların Kullanılması ....................................................... 218

9.30.2. Sözleşmeye Aykırı Durumların Tespit Edilmesi ve

Kayıt Altına Alınması ....................................................... 218

9.30.3. Hak Taleplerinin Yapılmasına İlişkin Usuller ...................... 218

9.30.4. Taşımacıya Karşı Dava Açabilen Taraflar .......................... 219

9.30.5. Dava Açabilen Taşımacılar ............................................... 220

9.30.6. Uluslar arası Demiryolu Taşımacılığına

İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetkili Mahkemeler ....................... 221

9.30.7. Dava Açma Hakkının Kaybedilmesi .................................. 221 XV

9.30.8. Zamanaşımı ve Sonuçları ................................................. 222

9.31. Taşımacılar Arasındaki İlişkiler ...................................................... 223

9.31.1. Taşımacıların Rücu Hakkı ve

Rücu Hakkının Kullanılması .............................................. 223

9.31.2. Rücu Hakkının Kullanılmasında Usuller ............................. 224

9.32. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığında Operasyon

Yönetimi ...................................................................................... 224

9.32.1. Rusya ve BDT Ülkelerine Demiryolu Taşımaları .............. 225

9.32.2. Türkiye'den Avrupa Ülkelerine Demiryolu Taşımaları ...... 229

9.32.3. Türkiye - Ortadoğu Ülkeleri Arasında

Demiryolu ile Eşya Taşımaları ....................................... 231

9.33. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığında Maliyet Yönetimi ................ 238

9.34. Bekleme Ücreti ............................................................................. 238

9.35. Hat İşgal Ücreti ............................................................................ 239

9.36. Hammaliye Ücreti ......................................................................... 240

9.37. Depolama Hizmetine İlişkin Ücretler .............................................. 240

9.38. Manipülasyon Ücreti ..................................................................... 241

9.39. Teçhizat Tahsis Ücreti .................................................................. 242

9.40. Tartım ve Kantar Ücreti ................................................................ 243

9.41. Büyük Konteynırların Taşınması ve

Elleçlenmesine İlişkin Ücretler ....................................................... 243

9.42. Samsun Kavkaz Arası Güzergâhta

Feribot ve Terminal Ücretleri......................................................... 245

9.43. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığında

Taşıma Ücreti Örnek Olay ............................................................. 246

9.44. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığında

İşletim Modelleri ve Yönetimi ........................................................ 251

9.44.1. Tek Vagon Taşımacılığı .................................................... 252

9.44.2. Ana Hat Tren Taşımacılığı................................................ 253

9.44.3. Blok Tren Taşımacılığı ..................................................... 254

9.44.4. İntermodal Tren Taşımacılığı ........................................... 256

ONUNCU BÖLÜM: DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞINDA YÜKLEME ve YÜK

GÜVENLİĞİ

10. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığında Yükleme Talimatları ...................... 267

10.1. Yükleme Talimatlarının Kapsamı ................................................... 267

10.2. Vagon ve Diğer Taşıma Kaplarının Kullanılmasında

Uygulanacak Kurallar .................................................................... 267

10.2.1. Vagon Tabanlarına İlişkin Kurallar ................................... 267 XVİ

10.2.2. Yan Duvar ve Kapılar ...................................................... 268

10.2.3. Dikmeler ......................................................................... 268

10.2.4. Bağlantı Elemanları ......................................................... 269

10.2.5. Bağlamada Kullanılan Ekipmanlar .................................... 269

10.3. Vagonların Yüklenmesinde Uygulanacak Kurallar ........................... 270

10.3.1. Dingil Başına Düşen Ağırlık Oranı ..................................... 271

10.3.2. Boji Başına Düşen Ağırlık Oranı ........................................ 273

10.3.3. Farklı Tip ve Özellikte Eşyaların Yüklenmesi ..................... 274

10.4. Eşyanın Boyutlarına İlişkin Kurallar ................................................ 277

10.5. Eşyanın Yüklenmesine ve Emniyetine İlişkin Kurallar...................... 279

10.5.1. Dökme Eşyanın Yüklenmesine ve

Emniyetine İlişkin Kurallar ............................................... 279

10.5.2. Küçük Parçalı Eşyanın Yüklenmesine ve

Emniyetine İlişkin Kurallar ............................................... 280

10.5.3. Paketlenmiş Eşyanın Yüklenmesine ve

Emniyetine İlişkin Kurallar ............................................... 281

10.6. Eşyanın Kaymasının Sınırlandırılması ............................................. 286

10.6.1. Eşyanın Dolaylı Bağlanması ............................................. 287

10.6.2. Sürtünmeyi Artıran Parçalar Kullanılması .......................... 287

10.7.Yuvarlanabilir Eşyaların Yüklenmesi ve Emniyeti ............................ 287

10.8.Kendi Tekerlekleri Üzerinde Hareket Edebilen

Eşyaların Yüklenmesi ve Emniyeti ................................................. 290

ONBİRİNCİ BÖLÜM: İMDAT TRENLERİ ve OPERASYONLARI

11.1. Uluslararası Demiryolu Taşımacılığında Yükleme Talimatları İmdat

Trenleri ve Derayman Vinçlerinin Sefere Konmaları, Olay Yerinde

Yapılacak İşlemler ile Hasarlı Araçlara Uygulanacak İşlemler ..................... 293

11.1.1. İmdat Trenlerinin Kullanılması ve Görevlendirilmesi .................... 294

11.1.2. İmdat Trenlerinin Emre Hazır Tutulması ..................................... 294

11.1.3. İmdat Trenlerinin Malzeme Listesi ve Korunması ......................... 295

11.2. Derayman Vinçlerinin Tarifi, Bağlı Oldukları Bölge,

Bekletildikleri İstasyon ve Özellikleri ve Çalıştırılmaları .............................. 295

11.2.1. Derayman Vinçlerinin Kullanılacağı İşler ve

Yetkili Personel .......................................................................... 296

11.2.2. Derayman Vinçlerinin Bekletildikleri Yerlerde

Yapılacak İşler ........................................................................... 297

11.2.3. Derayman Vinçlerinin İstek ve Kullanılmasında

Uyulması Gereken Kurallar ......................................................... 297 XVİİ

11.3. İmdat Trenleri ve Derayman Vinçlerinin Sevkleri

Olay Yerinde Emir ve Kumanda, Ekip Elamanlarının

İhtiyaçlarının Karşılanması ....................................................................... 298

11.3.1. Olay Yerinde Emir ve Kumanda .................................................. 298

11.3.2. Ekiplerin Yemek İhtiyaçlarının Karşılanması ................................. 298

11.3.3. Ekip Elemanlarının Görevlerinin Değiştirilmesi ............................. 298

11.4. Hasarlı Çeken Çekilen Araçların Sevkleri ile Onarım veya

Revizyon Görecekleri İşyerlerinde Yapılacak İşler ..................................... 299

ONİKİNCİ BÖLÜM: DEMİ