Deniz Yoluyla Konteyner Taşımalarında Taşıyanın Başlangıçtaki Elverişsizlikten Sorumluluğu

Dr. Melda TAŞKIN

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ Ⅰ

KISALTMALAR.1

GİRİŞ.4

§1. GENEL OLARAK DENİZ YOLU İLE KONTEYNER TAŞIMALARI9

A. Konteyner Taşımacılığının Tarihsel Gelişimi.9

B. Konteyner, Türleri ve Hukuki Niteliği.17

1. Tanım .17

2. Türleri ve Özellikleri25

2.1. Kullanım amacına ve biçimsel özelliklerine göre sınıflandırma .25

2.2. Konteynerin temin edilme yöntemine göre sınıflandırma .31

2.2.1. Konteyner temininde başvurulan yöntemler31

i. Genel olarak31

ii. Konteyner kiralama sözleşmeleri.33

2.2.2. Konteyneri temin eden kişi bakımından sınıflandırma.37

2.3.Konteynerin tahsis edildiği kişi sayısına göre sınıflandırma .42

3. Hukuki Nitelik .48

3.1. Genel olarak.48

3.2. Türk Hukuku55

3.3.Kanaatimiz59

3.3.1. Genel değerlendirme59

3.3.2. Konteynerin geminin yük bölümü niteliğinde olup olmadığına ilişkin değerlendirme.65

3.3.3. Türk yargı mercileri tarafından verilen kararlar çerçevesinde değerlendirme.74

C. Konteyner Taşımacılığının Özellikleri.79

Ç. Deniz Yolu ile Konteyner Taşımalarında Taşıyanın Sorumluluğuna İlişkin Düzenlemeler.86

1. Ulusal Düzenlemeler86

2. Uluslararası Düzenlemeler.89

2.1. Emniyetli Konteynerler Hakkında Milletlerarası Sözleşme.89

2.2. Lahey ve Lahey/Visby Kuralları91 Deniz Yoluyla Konteyner Taşımalarında Taşıyanın Başlangıçtaki Elverişsizlikten Sorumluluğu

2.3. Hamburg Kuralları.97

2.4. Rotterdam Kuralları.101

3. Multimodal Taşımalar Bakımından Değerlendirme106

§2. DENİZ YOLU İLE KONTEYNER TAŞIMACILIĞINDA

“ELVERİŞLİLİK” KAVRAMI VE TÜRLERİ.112

A. Genel Olarak.112

B. Konteyner Taşımalarında Geminin Elverişliliği116

1. Denize, Yola ve Yüke Elverişlilik.116

1.1. Denize elverişlilik.116

1.1.1. Kavram116

1.1.2. Kapsamı.119

i. Geminin teknesi 121

ii. Makine ve kazanlar128

iii. Genel donatım.129

1.2. Yola elverişlilik.135

1.2.1. Geminin “teşkilatı” bakımından elverişlilik137

1.2.2. Yükleme durumu bakımından elverişlilik.139

i. Genel olarak.139

ii. Genel Olarak Gemide Yükleme Faaliyetleri ve Geminin Elverişliliği ile İlişkisinin Belirlenmesi.144

a. Yükleme 146

aa. Konteynerlerin gemiye yüklenmesi ve eşyaların

konteyner içerisine yüklenmesi faaliyetlerinin ayırt edilmesi 146

bb. Konteynerlerin gemiye yüklenmesi ile bağlantılı yola elverişlilik şartları.150

b. Konteynerlerin gemiye istifi155

aa. Genel olarak155

bb. Konteynerlerin güverteye istiflenmesinde yola elverişlilik şartları.160

c. Sabitleme (Lashing) ve konteynerlerin sabitlenmesinde yola elverişlilik şartları165

1.2.3. Gemideki yakıtın yeterliliği bakımından elverişlilik168

1.2.4. Gemi adamlarının yeterliliği ve sayısı bakımından elverişlilik170

1.3. Yüke elverişlilik .172

1.3.1. Kavram .172

1.3.2. Konteyner taşımacılığında yüke elverişlilik .178

i. Güvertenin yüke elverişliliği.178

a. Genel olarak “güvertede taşıma”.178

b. Konteynerlerin güvertede taşınması .181

c. Konteyner taşımalarında güvertenin yüke elverişliliği için aranan şartlar.190

ii. Isı kontrollü (frigofirik) konteyner taşımaları bakımından değerlendirme.195

a. Dâhili soğutucu ünitesi bulunan konteynerler 196

b. Dâhili soğutucu ünitesi bulunmayan konteynerler .200

c. Isı kontrollü konteyner takip sistemleri 203

2. Denize, Yola ve Yüke Elverişlilik Kavramlarının Nisbiliği207

C. Konteynerlerin Elverişliliği.214

1. Konteynerin Elverişliliğinin Geminin Elverişliliğinden Ayırt Edilmesi ve Aralarındaki İlişkinin Tespiti.214

2. Konteynerin Elverişliliği için Gerekli Şartların Belirlenmesi221

2.1. Konteynerler için “genel” elverişlilik şartları 225

2.2. Konteynerlerin yüke elverişliliği.233

2.2.1. Genel olarak233

2.2.2. Farklı konteyner türleri bakımından değerlendirme235

i. Isı kontrollü konteynerler .235

ii. Açık ve platform konteynerler244

iii. Standart, havalandırmalı ve tank konteynerler246

2.2.3. Konteynerlerin istiflenmesi ve yüklenmesindeki kusurun konteynerin yolculuğun başlangıcındaki elverişsizliğinden ayırt edilmesi252

2.3. Konteynerin taşıma aracı bakımından elverişliliği266

§3. DENİZ YOLU KONTEYNER TAŞIMACILIĞINDA TAŞIYANIN BAŞLANGIÇTAKİ ELVERİŞSİZLİKTEN SORUMLULUĞU.269

A. Türk Hukukunda Taşıyanın Geminin ve Konteynerin Yolculuğun Başlangıcındaki Elverişsizliğinden Sorumluluğuna Uygulanacak Düzenlemelerin Tespiti269

1. Geminin Başlangıçtaki Elverişsizliğinden Sorumluluk270

2. Taşıyan Tarafından Temin Edilen Konteynerlerin Elverişsizliğinden Sorumluluk274

2.1. Taşıyanın konteyner temininin hukuki niteliği274

2.2. Uygulanacak hükümlerin tespiti284

Deniz Yoluyla Konteyner Taşımalarında Taşıyanın Başlangıçtaki Elverişsizlikten Sorumluluğu

B. Gemi ve Konteynerin Yolculuğun Başlangıcındaki

Elverişsizliğinden İleri Gelen Zararlardan Sorumluluk Şartları299

1. Elverişsizliğin Yolculuğun Başlangıcında Mevcut Olması.300

1.1. Geminin başlangıçtaki elverişsizliği.303

1.2. Konteynerlerin başlangıçtaki elverişsizliği.310

1.2.1. Konteynerlerin elverişli hâlde bulunması gereken zaman diliminin belirlenmesi310

1.2.2. Mahkeme kararları çerçevesinde değerlendirme.316

2. Eşyanın Zarara Uğramış Olması.328

2.1. Genel olarak328

2.2. Gecikme zararları bakımından değerlendirme331

2.3. Konteynerlerin zıyaı veya hasarı bakımından değerlendirme.336

3. Zarar ile Konteynerin veya Geminin Başlangıçtaki Elverişsizliği Arasında İlliyet Bağı Bulunması.338

C. İspat Külfeti.338

1. Genel Olarak İspat Yükü.338

2. Gemi Sınıflama Belgeleri ile Konteynerlerin Emniyetine ilişkin Belgelerin Rolü342

2.1. Gemi sınıflama belgeleri.342

2.2. Konteyner onay plakası ve konteyner emniyet sertifikaları.347

Ç. Taşıyanın Gemi ve Konteynerin Başlangıçtaki Elverişsizliğinden Sorumluluğunun Hukuki Niteliği.353

§4. TAŞIYANIN SORUMLULUKTAN KURTULMASI.359

A.Genel Olarak359

B. Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulduğu Hâller360

1. Taşıyanın Gerekli Dikkat ve Özeni Göstermesine Rağmen Eksikliğin Yolculuğun Başlangıcına Kadar Tespit Edilememesi360

2. TTK m. 1180 ve m. 1181’de Düzenlenen Sorumsuzluk Sebepleri ve Taşıyanın Geminin ve Konteynerin Başlangıçtaki . Elverişsizliğinden Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme371

2.1. Yangın374

2.2. Teknik kusur381

2.3. Kurtarma391

3. Eşyanın Cins ve Değerinin Kasten Gerçeğe Aykırı Bildirilmesi395

3.1. Genel olarak395

3.2. Taşıyanın sorumluluktan kurtulması için gerekli şartlar.398

3.3. Konteynerlerin veya Geminin Yolculuğun Başlangıcındaki Elverişsizliğinden Sorumluluğu bakımından değerlendirme.404

4. Muhtemel Sorumsuzluk Sebepleri ve Taşıyanın Yolculuğun Başlangıcındaki Elverişsizlikten Sorumluluğu Bakımından Değerlendirme.411

4.1. Yükleten, taşıtan ve eşyanın maliki ile bunların temsilcilerinin ve adamlarının fiil veya ihmâlleri414

4.1.1. Yükletenin konteyner temin eden taşıyana yükün niteliği hakkında yanlış bilgi vermesi.414

4.1.2. Konteynerin yükletenin / adamlarının kusuru nedeniyle elverişsiz hâle gelmesi.415

4.2. Yükün kendine özgü cins ve niteliği.417

4.3. Ambalajların yetersizliği.425

5. Nedensellik Bağının Kesilmesi ve Özellikle Konteyner İçi İstifin Yükleten Tarafından Yapıldığı Hâller Bakımından Değerlendirme.428

6. Zıya, Hasar ve Geç Teslim Bildiriminin Zamanında veya Hiç Yapılmamasının Taşıyanın Başlangıçtaki Elverişsizlikten Sorumluluğu Üzerindeki Etkisi.433

6.1. Genel olarak zıya, hasar ve geç teslim bildirimi.433

6.2. Bildirimin yapılmasına ilişkin esaslar.436

6.3. Konteyner taşımalarında bildirim ve inceleme.444

6.3.1. Konteyner taşımalarında “haricen belli olan” ve “haricen belli olmayan” zarar ayrımı444

6.3.2. İhbar süresi bakımından değerlendirme448

6.3.3. Konteyner hasar (rezerve) tutanağında yer alan kayıtlar bakımından değerlendirme455

C. Taşıyanın Geminin ve Temin Ettiği Konteynerin Elverişsizliğinden İleri Gelen Eşya Zararlarından Sorumlu Olmayacağı Yönündeki Sözleşme Şartlarının Emredici Hükümler Çerçevesinde Değerlendirilmesi460

D. Konişmento Kayıtları Çerçevesinde Değerlendirme464

§5. TAŞIYANIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN EYLEMLERİNDEN

SORUMLULUĞU.469

A. Taşıyanın Adamlarının Eylemlerinden Sorumluluğu469

1. Taşıyanın Fiillerinden Sorumlu Olduğu Kişilerin Belirlenmesi469

Deniz Yoluyla Konteyner Taşımalarında Taşıyanın Başlangıçtaki Elverişsizlikten Sorumluluğu

1.1. Milletlerarası Düzenlemeler .472

1.2. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 476

1.2.1. Taşımada Kullanılan Geminin Adamları.478

1.2.2. Taşıyanın Taşıma İşletmesinde Çalışan Kişiler.484

1.2.3. Taşıyanın Kendisini Temsile Yetkili Kıldığı Kişiler ve özellikle Gemi Acentesi bakımından değerlendirme486

1.2.4. Taşıyanın Navlun Sözleşmesinin İfasında Yararlandığı Diğer Kişiler493

i. Liman İşletmeleri.496

a. Liman İşletmeleri tarafından verilen konteyner taşımacılığı hizmetleri.496

b. TTK m. 1178/3’teki Düzenleme Çerçevesinde

Değerlendirme.499

aa. Genel Olarak499

bb. Gümrük Mevzuatı çerçevesinde değerlendirme.503

cc. Limanın işleyişi ve verilen liman hizmetinin niteliği bakımından değerlendirme.509

ii. Gemi Sınıflama Kuruluşları.516

iii. Konteyner onay plakası ve konteynerlerin emniyetine

ilişkin sertifikaları düzenleyen kuruluşlar523

iv. Tersaneler ve konteyner tamir eden işyerleri.526

B. Taşıyanın Fiili Taşıyanın Eylemlerinden Sorumluluğu.530

1. Türk Ticaret Kanunu’nda ve Milletlerarası Düzenlemelerde Taşıyan530

2. Fiili Taşıyan 535

3. Fiili Taşıyanın ve Akdi Taşıyanın Sorumlulukları Bakımından

Değerlendirme.545

§6. EŞYANIN TAŞINMASINI ÜSTLENEN FREIGHT FORWARDERİN ELVERİŞSİZ KONTEYNER TEMİNİNDEN İLERİ GELEN SORUMLULUĞU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME.552

A. Genel Olarak “Freight Forwarder”.552

B. Konteyner Taşımalarında “Freight Forwarder”in Rolü 559

C. Konteynerin Başlangıçtaki Elverişsizliğinden Sorumluluk

Bakımından Değerlendirme.567

1. Genel Olarak Freight Forwarderin Konteynerlerin Başlangıçtaki Elverişsizlikten Sorumluluğu.567

2. Taşımayı Üstlenen Forwarderin Konteynerlerin Başlangıçtaki Elverişsizliğinden Sorumluluğu577

§7. SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASI586

A. Genel Olarak Taşıyanın Sorumluluğunun Üst Sınırının Belirlenmesi 586

1. Eşya Zıya ve Hasarı594

1.1. Genel olarak .594

1.2. Koli ve Ünite Kavramı .595

1.3. Sorumluluğun Sınırlandırılması602

2. Geç Teslimden İleri Gelen Zararlar.606

B. Konteyner Taşımaları Bakımından Sorumluluğun Üst Sınırının Belirlenmesi.608

1. Genel Olarak.608

2. Konteyner İçeriğine İlişkin Yükleten Beyanının Denizde

Taşıma Senedine Geçirilmesi625

3.Denizde Taşıma Senedine Eklenen Çekinceler Bakımından Değerlendirme.628

C. Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı631

§8. TAZMİNAT İSTEMİNİN İLERİ SÜRÜLEBİLECEĞİ

SÜRE.636

A.Genel Olarak636

B.Rücu Davalarında Süre.640

1.Genel Esaslar640

2.Yük Sigortacısının Rücu Hakkı Bakımından

Değerlendirme.643

SONUÇ649

KAYNAKÇA.686

KARARLAR.726

İNTERNET KAYNAKLARI.734