Türk Hukukunda Banka İşletmesinin Denetlenmesi ve Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi

Yrd. Doç. Dr. Dilek CENGİZ

Konu Başlıkları

- İşletmelerin denetlenmesinin Tarihsel Gelişimi Temel Kavramlar İlkeler ve Standartlar

- Türk Banka Hukukunda Banka İşletmesinin Denetlenmesi

- Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi

- Fon Bankaları Çözümleme Maliyetleri Çalışması

İÇİNDEKİLER
SUNUŞ.V
ÖNSÖZVII
KISALTMALAR. .XVII
GİRİŞ . 1
1. Konu ve Amaç . 1
2. Plan . 5
BİRİNCİ BÖLÜM
İşletmelerin Denetlenmesinin Tarihsel Gelişimi Temel Kavramlar
İlkeler ve Standartlar
1. İşletmeler Üzerindeki Denetimin Anlamı ve Tarihsel Gelişimi 9
1.1. Denetimin Kelime Anlamı ve Kökeni 9
1.2. İşletmeler Üzerindeki Denetimin Kavramsal
Anlamı Tanımı ve Unsurları .10
1.3. İşletmeler Üzerindeki Denetimin Tarihsel Gelişimi .13
1.3.1. Dünyadaki Tarihsel Gelişim.13
1.3.2. Ülkemiz'deki Tarihsel Gelişim .15
1.3.2.1. Cumhuriyet Öncesi Dönem 16
1.3.2.2. Cumhuriyet Sonrası Dönem .17
2. İşletmeler Üzerindeki Denetim Sürecinde Güvenilir
Bilgi Sağlamada Zorluklar ve Denetim Gereksinimi. 20
3. İşletmeler Üzerindeki Denetimin Amaçları 23
3.1. Genel Olarak23
3.2. Denetim Amaçlarının karşılanması24
3.3. Banka İşletmesinin Denetiminin Temel Amaçları .25
4. İşletmeler Üzerindeki Denetimin Türleri. 25
4.1. Yapılma Konusuna ve Amacına Göre Denetim Türleri.26
XII TÜRK HUKUKUNDA Banka İşletmesinin Denetlenmesi ve Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi
4.1.1. Finansal Tabloların Denetimi.26
4.1.2. Uygunluk Denetimi.28
4.1.3. Faaliyet Denetimi 29
4.2. Uygulama Zamanına Göre Denetim Türleri30
4.2.1. Sürekli Denetim 30
4.2.2. Ara Denetim30
4.2.3. Son Denetim. 30
4.2.4. Özel Denetim 31
4.3. Denetçinin Konumuna Göre Denetim Türleri.31
4.3.1. Bağımsız Denetim. 31
4.3.2. İç Denetim 36
4.3.3. Kamusal Denetim42
5. Denetçiler . 43
5.1. Kavram. .43
5.2. Denetçi Türleri.43
5.2.1. Bağımsız Denetçiler.44
5.2.2. İç Denetçiler44
5.2.3. Kamu Denetçileri. .45
6. Denetim Etkinliğinin Önemi ve Sağlanması Amacıyla
Geliştirilmiş Olan Kavramlar ve Uygulamalar 45
6.1. Denetim Etkinliğinin Anlamı ve Önemi 45
6.2. İç Kontrol Sistemi46
6.2.1. Kavram ve Tanım. .46
6.2.2. İç Kontrol Sistemi Ortamı.52
6.2.3. İç Kontrol Sisteminin Amaçları ve
Kavramsal Unsurları . 52
6.2.4. İç Kontrol Sistemi ve İç Denetim Kavramları
Arasındaki Bağlantılar ve Farklılıklar .56
6.3. Kurumsal Yönetim. 58
6.4. Denetim Komitesi 72
6.5. Konsolide Denetim.74
7. Genel Kabul Görmüş Denetim Standartları. 77
7.1. Kavramsal Çerçeve77
7.2. Standartlar .79
7.2.1. Genel Standartlar 79
İ Ç İ N D E K İ L E R XIII
7.2.2. Çalışma Sahası Standartları80
7.2.3. Raporlama Standartları82
8. Uluslararası Denetim Standartları . 84
9. Avrupa Birliği Banka Denetim Hukuku 87
9.1. Avrupa Birliği Banka Denetim Hukukunun
Politikaları ve Hedefleri87
9.2. Avrupa Birliği Banka Denetim Hukukunun
Tarihi Gelişimi .89
10. Banka İşletmesinin Denetlenmesinin Önemi ve
Bankalarda Denetim Eksikliğinin Sonuçları. 103
11. Etkin Bankacılık Denetimi İçin Gerekli Olan
Temel İlkeler ve Önkoşullar. 110
11.1. Etkin Bankacılık Denetiminin Gerçekleştirilebilmesi
İçin Gerekli Olan Temel İlkeler 110
11.2. Etkin Bankacılık Denetiminin Gerçekleştirilebilmesi
İçin Gerekli Olan Ön Koşullar118
12. Basel Uzlaşıları Kapsamında Banka Denetimine İlişkin
İlke ve Stardartlar. 119
İKİNCİ BÖLÜM
Türk Banka Hukukunda Banka İşletmesinin Denetlenmesi
1. Türk Bankacılığının Tarihi Gelişim Sürecinde Temel Sorunlar. 129
2. Türk Banka Hukukunda Temel Banka İşletmesi Hukuku
Kanunlarında Yer Alan Banka İşletmesinin Denetlenmesine
İlişkin İlkelerin ve Düzenlemelerin Gelişim Süreci. 137
2.1. 2243 Sayılı Mevduatı Koruma Kanunu.139
2.2. 2999 Sayılı Bankalar Kanunu .140
2.3. 7129 Sayılı Bankalar Kanunu .141
2.4. 3182 Sayılı Bankalar Kanunu .142
2.5. 4389 Sayılı Bankalar Kanunu .146
2.6. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu.148
2.7. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu Düzenlemesinin Denetim
Sistemine Yönelik Açılımları Amaçları ve İçerdiği Yenilikler .149
XIV TÜRK HUKUKUNDA Banka İşletmesinin Denetlenmesi ve Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi
2.8. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu Düzenlemesinin ve
Bu Düzenleme Temelinde Türk Banka Hukukunun
Banka İşletmesinin Denetlenmesine İlişkin Uluslararası
Düzenlemelerdeki İlke ve Standartlarla Uyumu 158
2.8.1. Genel Olarak.158
2.8.2. Avrupa Birliği Düzenlemeleri ile Uyumu160
2.8.3. Basel Uzlaşıları ile Uyumu.164
3. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu Sisteminde Banka
İşletmesinin Denetlenmesine İlişkin Düzenlemenin İçeriği. 170
3.1. Bankacılık Kanunu Düzenlemesinde Denetim Sürecinin
Gerçeklere Uygun ve Sağlıklı Olarak İşleyebilmesinin ve
Doğru Sonuç Verebilmesinin Altyapısı ve Önkoşulu
Olarak Finansal Raporlama .170
3.2. Bank. K. Düzenlemesinde Bankanın İçinde
Bulunduğu Bütün ile Birlikte Denetlenmesi
Suretiyle Denetim Etkinliğinin Sağlanmasının
Temeli Olarak Konsolide Denetim 172
3.3. Bankacılık Kanunu Düzenlemesinde Banka
İşletmesine Uygulanacak Denetim Türleri.177
3.3.1. İç Denetim. .177
3.3.1.1. İç Denetim Sistemi.180
3.3.1.2. İç Kontrol Sistemi185
3.3.2. Bağımsız Denetim .191
3.3.2.1. Mevzuat ve Temel İlkeler191
3.3.3. Bank.K. Sisteminde Bağımsız Denetim ile
Kurumsal Yönetimin Bağlantısı194
3.3.3.1. Bağımsız Denetimin Anlamı ve Bağımsız
Denetim Şekilleri ile Bağımsız Denetimin
Yürütülmesi .195
3.3.3.2. Bağımsız Denetimin Amacı.196
3.3.3.3. Bağımsız Denetim Kuruluşları ve
Bağımsız Denetçiler197
3.3.3.4. Bağımsız Denetimde Bağımsızlık İlkesi ve
Bağımsızlığı Ortadan Kaldıran Haller.199
3.3.3.5. Bağımsız Denetim Sözleşmesi.201
3.3.3.6. Bağımsız Denetim Sürecinde Bağımsız
Denetçilerin ve Bağımsız Denetim
Kuruluşlarının İşbirliği 203
İ Ç İ N D E K İ L E R XV
3.3.3.7. Bankaların Bilgi Sistemlerinin Bağımsız
Denetim Kapsamında Denetlenmesi205
3.3.3.8. Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Üçüncü
Kişilere ve Bankalara Verecekleri Zararlardan
Sorumlulukları.207
3.3.4. Kamusal Denetim208
3.3.4.1. İlgili Hukuki Düzenlemeler208
3.3.4.2. Bankalar Üzerinde Kamusal Denetimi
Zorunlu Kılan Nedenler Amacı ve Niteliği209
3.3.4.3. Kamusal Denetimi Yürüten Birimler 211
3.3.4.3.1. 4389 S. Bankalar Kanunu
Öncesindeki Dönem.211
3.3.4.3.2. 4389 S. Bankalar Kanunu
Sonrasındaki Dönem213
3.3.4.4. Kamusal Denetimin Kapsamı216
3.3.4.4.1. Kamusal Denetimin Uygulanacağı
Kurumlar ve Kuruluşlar Bakımından
Kapsamı.216
3.3.4.4.2. Kamusal Denetimin Banka İşletmesine
Uygulanması Süreci Bakımından Kapsamı.217
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi
1. Banka İşletmesinin Denetlenmesinin Hukuki Sonuçları ve
Bu Sonuçlar Bakımından Çalışmanın Kapsamı 269
2. Denetimler Sonucunda Sorunlu Hale Geldiği Tespit
Edilen Bankaların Çözümlenmesi . 270
2.1. Amaç. 270
2.2. Bankacılık Literatüründe Çözümleme Kavramı ve
Yeniden Yapılandırma Kavramından Farkı 272
2.3. Sorunlu Bankalara Uygulanan Çözümleme Yöntemleri .274
2.3.1. Sorunlu Bankaların Tüzel Kişilikleri Devam
Ederken Çözümlenmeleri.275
2.3.1.1. Açık Banka Destek İşlemleri 276
2.3.1.2. Bankaya Tolerans Gösterilmesi .277
2.3.1.3. Gözetim Altında Yeniden Yapılandırma 278
2.3.1.4. Geçiş Bankası.279
2.3.1.5. İyi Banka Kötü Banka 280
XVI TÜRK HUKUKUNDA Banka İşletmesinin Denetlenmesi ve Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi
2.3.2. Sorunlu Bankaların Tüzel Kişiliklerine
Son Verilerek Çözümlenmeleri.281
2.3.2.1. Birleşme ve Devralmalar .281
2.3.2.2. Satın Alma ve Devir İşlemleri .283
2.3.2.3. Sigortalı Mevduatın Ödenmesi ve
Bankanın Tasfiye Edilmesi284
2.3.2.4. Varlık Çözümlemesi ve Varlık
Yönetim Şirketleri 285
2.4. Çözümleme Yöntemlerinin Değerlendirilmesi .287
3. Türk Banka Hukukunda Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi. 289
3.1. Genel Olarak289
3.2. Türk Banka Hukukunda Sorunlu Bankaların
Çözümlenmesine İlişkin Düzenlemelerin Gelişim Süreci .290
3.2.1. 7129 Sayılı Bankalar Kanunu 290
3.2.2. 3182 Sayılı Bankalar Kanunu .291
3.2.3. 4389 Sayılı Bankalar Kanunu 294
3.2.4. 5411Sayılı Bankacılık Kanunu Düzenlemesinde
Sorunlu Bankaların Çözümlenmesi 296
3.2.4.1. Genel Olarak296
3.2.4.2. Bank. K.'daki Sorunlu Bankaların
Çözümlenmesi Düzenlemesinin Amaçları
Sistematiği ve Kavram Sorunu297
3.2.4.3. Bank. K. Sisteminde Düzenlenen
Çözümleme Yöntemleri .302
3.2.4.3.1. Sorunlu Bankaların Olağan
Önlemler ile Çözümlenmesi302
3.2.4.3.2. Olağan Önlemlerin İçerik ve Türleri.309
3.2.4.3.3. Olağanüstü Önlemlerin Alınması İçin
Kurul Kararı Gerekliliği .331
3.2.4.3.4. Olağanüstü Önlemlerin Türleri ve
Hukuki Sonuçları 332
Sonuç ve Değerlendirmeler. 363
EK
TMSF: ‘Fon Bankaları Çözümleme Maliyetleri Çalışması'. 373
Yararlanılan Kaynaklar .385