Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi ve Devletlerin Uluslararası Sorumluluğu
Dr. Bavver KILIÇOĞLU
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR .15
GİRİŞ .17
BİRİNCİ BÖLÜM
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN
TERMİNOLOJİDEKİ YERİ, NİTELİĞİ, KAYNAĞI, KAPSAMI VE
TEMELİNDE YATAN TEORİLER
“DİPLOMASİ” KAVRAMI VE DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK
PRENSİBİNİN SİYASAL YÖNÜ.25
“DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK” KAVRAMI VE TERMİNOLOJİDEKİ
YERİ39
Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Terimlerinin
Anlamlarındaki Ayırt Edici Unsurlar43
Kodifikasyon Çalışmaları Döneminde “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve
Bağışıklık” Terimlerinin Kullanımı51
Devlet- Dışı Aktörler Tarafından Yapılan Kodlama
Çalışmalarında Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve
Bağışıklık” Kavramları51
1961 Tarihli Viyana Sözleşmesi’nin Kodifikasyonu Sürecinde
Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık”
Kavramları.57
1961 Tarihli Viyana Sözleşmesi’nde Diplomatik
“Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Kavramları60
Uluslararası Adalet Divanı Kararlarında Diplomatik
“Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Kavramları.62
Öğretinin Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık”
Kavramlarına Yaklaşımları .68
Diplomatik “Dokunulmazlık, Ayrıcalık ve Bağışıklık” Terimlerinin
Kullanımına İlişkin Önerimiz .75
III. DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN NİTELİĞİ, KAYNAĞI VE
KAPSAMI 82
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Niteliği .82
10 İçindekiler
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Kaynakları 82
Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Örf ve
Adet Hukuku” .84
Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Antlaşma
Hukuku” 85
Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Hukukun
Genel İlkeleri” .87
Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Yargı
Kararları” ve “Öğreti” 88
Diplomatik Dokunulmazlık İlkesinin Kaynağı Olarak “Ulusal
Hukuk Düzenlemeleri” .89
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Kapsamı.94
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN TEORİK TEMELLERİ 99
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Teorik Bir Temeli Olarak
“Temsili Karakter” Teorisi100
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Hukuki Bir Temeli Olarak
“Ülke-Dışılık” Teorisi.106
İşlevsel Gereklilik Teorisi110
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Teorik Temellerine İlişkin
1961 Tarihli Viyana Sözleşmesi’nin Kodifikasyon Sürecinde
Yaşanan Tartışmalar ve Kabul Gören Kuramsal Yaklaşımlar .114
İKİNCİ BÖLÜM
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN TARİHÇESİ
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİNİN EVRİMSEL YÖNÜ.119
ANTİK ÇAĞ’DAN KLASİK DÖNEME DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK
PRENSİBİNİN GELİŞİMİ121
Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin Orijini.122
Antik Çağ’da Diplomatik Dokunulmazlık İlkesi124
Antik Yakın Doğu Medeniyetlerinde Diplomatik
Dokunulmazlık İlkesi.124
Antik Hindistan ve Çin Medeniyetlerinde Diplomatik
Dokunulmazlık .131
Antik Yunan Döneminde Diplomatik Dokunulmazlık
Uygulaması.134
Antik Roma Devleti ve Roma İmparatorluğu Dönemlerinde
Diplomatik Dokunulmazlık Uygulaması138
Antik Çağ’a İlişkin Genel Değerlendirme 143
Orta Çağ Döneminde Diplomatik Dokunulmazlık İlkesi.144
İçindekiler 11
Erken Orta Çağ’da “I. Justinianus” Dönemi 145
Bizans İmparatorluğu Dönemi 146
Orta Çağ Döneminde Papalığın Diplomatik
Dokunulmazlıklara Etkisi 148
Orta Çağ Döneminde İslam Hukukunun Diplomatik
Dokunumazlık Anlayışı ve Uygulamaları . 150
Orta Çağ’da Diplomatik Dokunulmazlıkların Din Dışı
Öğelere Dayandırılması 154
Rönesans Döneminin Diplomatik Dokunulmazlık Prensibinin
Gelişimine Katkısı 156
Klasik Dönemde Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi 162
III. KLASİK DÖNEM SONRASI DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK
PRENSİBİNİN GELİŞİMİ 166
On Dokuzuncu Yüzyılda Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi. 166
Yirminci Yüzyılda Diplomatik Dokunulmazlık Prensibi . 171
Milletler Cemiyeti Döneminde Diplomatik Dokunulmazlık
İlkesinin Kodifikasyonu 175
Birleşmiş Milletler Sisteminde Diplomatik Dokunulmazlıkların
Kodifikasyonu . 177
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
1961 TARİHLİ VİYANA SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK PRENSİBİ
GENEL OLARAK . 185
DİPLOMATİK MİSYON BİNALARININ DOKUNULMAZLIĞI. 186
Misyon Şefinin Rızası Olmadan Misyon Binasına Girilememesi . 193
Kabul Eden Devletin Misyon Binalarına Yönelik Olası Saldırıları
Önleme ve Saldırının Gerçekleşmesi Halinde Koruma Yükümlülüğü. 197
Diplomatik Misyon Binalarının Mülklerinin Dokunulmazlığı 203
Diplomatik Misyon Binalarına Sığınma Hakkı. 220
İbadet Özgürlüğü Kapsamında Diplomatik Misyon Binalarının
Dokunulmazlığı . 229
III. DİPLOMATİK MİSYONUN ARŞİV VE EVRAKLARININ
DOKUNULMAZLIĞI. 231
DİPLOMATİK MİSYONUN RESMİ AMAÇ İÇİN HABERLEŞME
ÖZGÜRLÜĞÜ 236
Diplomatik Misyonun Resmi Yazışmalarının Dokunulmazlığı. 239
Diplomatik Çantanın Dokunulmazlığı. 242
Diplomatik Kuryenin Dokunulmazlığı 251
12 İçindekiler
DİPLOMATİK AJANIN DOKUNULMAZLIĞI.255
Diplomatik Ajan ile Dokunulmazlıklardan Faydalanacak Diğer
Kişilerin Dokunulmazlığının Başlama ve Sonlanma Süresi .257
Diplomatik Ajanın Şahsi Dokunulmazlığının Kapsamı 263
Diplomatik Ajanın Gözaltına Alınamaması ve
Tutuklanamaması264
Kabul Eden Devletin Diplomatik Ajana Saygı Gösterme, Olası
Saldırıları Önleme ve/veya Yönelmiş Saldırılara Karşı Koruma
Yükümlülüğü267
Diplomatik Ajanın Özel Konutu, Belgeleri, Yazışmaları ve Şahsi
Malvarlığının Dokunulmazlığı.271
DİPLOMATİK AJANIN AİLE MENSUPLARININ DOKUNULMAZLIĞI275
VII. DİPLOMATİK MİSYONUN İDARİ VE TEKNİK PERSONELİ İLE AİLE
MENSUPLARININ DOKUNULMAZLIKLARI 284
VIII.DİPLOMATİK MİSYONUN HİZMET KADROSU ÜYELERİ İLE ÖZEL
HİZMETÇİLER VE BUNLARIN AİLE MENSUPLARININ
DOKUNULMAZLIKLARI 290
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIK SAHİBİ KİŞİLERİN İSTENMEYEN KİŞİ
İLAN EDİLMESİ (Persona Non Grata).295
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIKLARA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİN
İHLALİ VE DEVLETLERİN ULUSLARARASI
SORUMLULUĞU
GENEL OLARAK303
1961 TARİHLİ VİYANA SÖZLEŞMESİ’NDEN DOĞAN
YÜKÜMLÜLÜKLERİN İHLAL EDİLMESİNDE DEVLETLERİN
ULUSLARARASI SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN TEMEL ÇERÇEVE 311
Yabancı Diplomatik Misyonunu Kabul Eden Devlet ile Üçüncü
Devletlerin Diplomatik Dokunulmazlıklara İlişkin Yükümlülüklerini
İhlal Etmesi323
Diplomatik Misyonu Gönderen Devletin Diplomatik
Dokunulmazlıklara İlişkin Yükümlülükleri İhlal Etmesi.344
Kabul Eden ve Gönderen Devletin “Uluslararası Yükümlülüğü İhlal
Eden Eylemlerinin” Aynı Vakada Kesişmesi.357
III. ULUSLARARASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ İHLAL EDEN EYLEMİN HUKUKA
UYGUN SAYILMASINI GEREKTİREN DURUMLAR 359
Diplomatik Dokunulmazlığı İhlal Eden Eyleme Gönderen Devletin
İzin Vermesi (Consent) .361
Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Meşru
Müdafaa Sınırları İçerisinde Olması (Self-defence)362
İçindekiler 13
Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin “Karşı
Önlemler” Kapsamında Olması (Countermeasures) 366
Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Mücbir
Sebepler Kapsamında Olması (Force majeure) 369
Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Meşru
Görülmesinde Zorda Kalma (Distress) . 374
Diplomatik Dokunulmazlığın İhlaline Konu Eylemin Meşru
Görülmesinde Zaruret Hali (Necessity) 377
BM Güvenlik Konseyi Kararları Çerçevesinde Hareket Edilmesi 380
DİPLOMATİK DOKUNULMAZLIKLARA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERİN
İHLAL EDİLMESİNİN SONUÇLARI . 382
SONUÇ . 387
KAYNAKÇA. 405
