Dolandırıcılık Suçu
Dr. Meral EKİCİ ŞAHİN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
VORWORT 7
İÇİNDEKİLER 9
GİRİŞ 15
EINLEITUNG 19
KISALTMALAR 23
BİRİNCİ BÖLÜM
SUÇA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
I. SUÇUN TARİHİ GELİŞİMİ 27
A. Genel Olarak 27
B. Roma Hukuku 28
C. Cermen Hukuku 31
D. 19. Yüzyıl Avrupa Hukuku 32
E. İslam Hukuku 35
F. Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk Hukuku 37
II. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA DOLANDIRICILIK SUÇU 41
A. Alman Hukukunda 41
B. Avusturya Hukukunda 50
C. İsviçre Hukukunda 56
D. İtalyan Hukukunda 59
E. Fransız Hukukunda 61
F. İspanyol Hukukunda 63
G. Rusya Federasyonu Hukukunda 65
H. Portekiz Hukukunda 66
İ. Finlandiya Hukukunda 67
J. Polonya Hukukunda. 68
K. Japon Hukukunda 69
III. DOLANDIRICILIK SUÇ TİPİYLE KORUNAN HUKUKİ DEĞER 71
A. Genel Olarak 71
B. Malvarlığı Kavramı 84
1. Genel Olarak 84
2. Malvarlığını Açıklayan Teoriler 86
a. Hukuki Malvarlığı Teorisi. 86
b. Ekonomik Malvarlığı Teorisi 93
c. Hukuk Temelli Ekonomik Malvarlığı Teorisi 99
d. Kişisel Malvarlığı Teorisi 107
e. Bağımsız veya Genişletilmiş Malvarlığı Teorisi 109
3. AİHM ve AYM’ye Göre Malvarlığı Kavramı 113
4. Değerlendirme 115
C. Dolandırıcılık Suç Tipi Kapsamında Korunan Malvarlığı Değerleri 118
1. Genel Olarak 118
2. Suça Konu Olan Mallar ve Suçtan Elde Edilen Değerler 119
3. Beklenen Kazançlar 126
4. İş Gücü ve Emek 128
a. Hukuka Uygun Bir İşin Görülmesi İçin Ortaya Konan Emek 128
b. Hukuka Aykırı Bir İşin Görülmesi İçin Ortaya Konan Emek 130
5. Hukuka Aykırı Bir İşin Görülmesi Karşılığında Yapılan Ödemeler 131
6. Fuhuştan Kaynaklanan Alacaklar 137
7. Malvarlığına Dahil Olup Olmadığı Tartışmalı Olan Diğer Değerler 147
İKİNCİ BÖLÜM DOLANDIRICILIK SUÇUNUN UNSURLARI
I. MADDİ UNSURLAR 151
A. Fail 151
B. Mağdur 156
1. Dar ve Geniş Anlamda Mağdur 156
2. Mağdur ve Suçtan Zarar Gören 157
3. Tüzel Kişilerin Mağdur Olması Meselesi 166
4. Mağdurun Belli veya Belirlenebilir Bir Kişi Olması 170
5. Mağdurun Algılama Yeteneğinin Bulunmaması Sorunu 173
C. Maddi Konu 182
D. Aldatma 185
1. Genel Olarak 185
2. Hile 189
a. Kavram 189
b. Hileli Davranışların Konusu 195
c. Hileli Davranışların Zamanı 201
d. Özel Hukuk Hilesi- Ceza Hukuku Hilesi Ayrımı 204
e. Basit veya Soyut Yalanın Hile Olup Olmadığı Sorunu 210
aa. Öğretideki Durum 210
bb. Uygulamada Geliştirilen Ölçütler 213
aaa. Nitelikli Yalan 215
bbb. Denetleme Olanağının Ortadan Kaldırılması. 225
cc. Değerlendirme 228
3. Hareketin Şekli. 233
a. İcrai Hareketler 233
aa. Açık Beyan veya Hareketlerle Gerçekleştirilen Hile 234
bb. Zımni Beyan Niteliğindeki Davranışlarla Gerçekleştirilen Hile 237
b. İhmali Hareketler 245
aa. Kanundan Kaynaklanan Aydınlatma Yükümlülüğü 251
bb. Özel Güven İlişkisinden Kaynaklanan Aydınlatma
Yükümlülüğü 255
cc. Dürüstlük İlkesinden Kaynaklanan Aydınlatma Yükümlülüğü 258
dd. Öngelen Hareketlerden Kaynaklanan Aydınlatma
Yükümlülüğü 261
c. İhmali Hareketlerle Gerçekleştirilen Hilenin Cezalandırılması Sorunu 261
E. Hataya Sevk Etme 263
1. Genel Olarak 263
2. Hatanın Kaçınılabilir Olması Sorunu 266
3. Hatadan Yararlanma 269
F. Malvarlığına İlişkin Tasarruf 270
1. Genel Olarak 270
2. Kavram 276
3. Aldatılan Kişide Tasarruf Bilincinin Bulunması Sorunu 277
4. Üçgen Dolandırıcılık (Dreiecksbetrug) 279
a. Hukuki Tasarruf Teorisi 281
b. Fiili Tasarruf Teorisi 283
G. Malvarlığı Zararı 288
1. Genel Olarak 288
2. Zarar Kavramını Açıklayan Teoriler 289
a. Sübjektif Hukuki Zarar Teorisi 289
b. Objektif Ekonomik Zarar Teorisi. 292
c. Objektif Bireysel Zarar Teorisi 293
aa. Tasarruf Amacına Aykırılık 295
bb. Tasarrufun Mağdura Ağır Bir Ekonomik Yük Getirmesi 299
d. Kişisel Zarar Teorisi 300
e. Bağımsız veya Genişletilmiş Zarar Teorisi 302
f. Değerlendirme 303
3. Zarar Bilinci 316
4. Zararın Belirlenmesi 323
5. Zarar Tehlikesi 326
H. Yarar 330
1. Genel Olarak 330
2. Elde Edilen Yararın Haksız Olması 337
II. MANEVİ UNSUR 343
III. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU 347
A. Genel Olarak 347
B. Hukuka Uygunluk Nedenleri 348
1. Rıza 348
2. Meşru Savunma ve Diğer Hukuka Uygunluk Nedenleri 350
IV. SUÇ VE CEZAYA ETKİ EDEN NEDENLER 351
A. Cezayı Artıran Nedenler 351
1. Dini İnanç ve Duyguların İstismar Edilmesi (TCK m. 158/1-a) 351
2. Kişinin İçinde Bulunduğu Tehlikeli Durum veya Zor Şartlardan
Yararlanmak (TCK m. 158/1-b) 354
3. Kişinin Algılama Yeteneğinin Zayıflığından Yararlanmak (TCK m.
158/1-c) 358
4. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, Kamu Meslek Kuruluşlarının, Siyasi Parti, Vakıf veya Dernek Tüzel Kişiliklerinin Araç Olarak Kullanılması
(TCK m. 158/1-d) 362
5. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zarar Görmesi (TCK m. 158/1-e) 367
6. Bilişim Sistemlerinin, Banka ve Kredi Kurumlarının Araç Olarak
Kullanılması (TCK m. 158/1-f) 370
7. Basın ve Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıktan Yararlanılması (TCK
m. 158/1-g) 378
8. Ticari Faaliyet veya Kooperatif Faaliyetleri Kapsamında Dolandırıcılık
(TCK m. 158/1-h) 381
9. Serbest Meslek Sahipleri Tarafından Mesleklerinden Dolayı Kendilerine Duyulan Güvenin Kötüye Kullanılması Suretiyle
Dolandırıcılık (TCK m. 158/1-i) 385
10. Banka veya Diğer Kredi Kurumlarınca Tahsis Edilmemesi Gereken Bir Kredinin Açılmasını Sağlamak Maksadıyla Dolandırıcılık (TCK m.
158/1-j) 388
11. Sigorta Bedelini Almak Maksadıyla Dolandırıcılık (TCK m. 158/1-k) 393
12. Kişinin, Kendisini Kamu Görevlisi veya Banka, Sigorta ya da Kredi Kurumlarının Çalışanı Olarak Tanıtması veya Bu Kurum ve Kuruluşlarla
İlişkili Olduğunu Söylemesi Suretiyle Dolandırıcılık (TCK m. 158/1-l) 398
13. Kamu Görevlileriyle İlişkisi Olduğundan, Onlar Nezdinde Hatırı Sayıldığından Bahisle ve Belli Bir İşin Gördürüleceği Vaadiyle
Aldatarak Dolandırıcılık (TCK m. 158/2) 402
14. Üç veya Daha Fazla Kişi Tarafından Birlikte veya Suç İşlemek Amacıyla Kurulmuş Bir Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde Dolandırıcılık
(TCK m. 158/3) 407
B. Cezayı Azaltan Neden 408
V. KUSUR 412
A. Genel Olarak 412
B. Kusurluluğu Etkileyen Nedenler 412
1. Haksız Tahrik 412
2. Zorunluluk Hali 413
3. Hata 414
4. Şahsi Cezasızlık Nedenleri ve Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren
Şahsi Nedenler 415
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ, YAPTIRIM VE DOLANIRICILIK SUÇUNUN BENZER SUÇLARLA KARŞILAŞTIRILMASI
I. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 419
A. Teşebbüs 419
1. Genel Olarak 419
2. Elverişli Hareketler 419
3. Teşebbüs Başlangıcı 431
4. Suçun Tamamlanması 437
5. Gönüllü Vazgeçme 441
B. İştirak 442
C. Suçların İçtimaı 444
1. Gerçek İçtima 444
2. Zincirleme Suç 446
3. Bileşik Suç ve Suçların İçtimaına İlişkin Diğer Özel Durumlar 453
II. YAPTIRIM 457
III. MUHAKEME 460
IV. ZAMANAŞIMI 461
V. DOLANIRICILIK SUÇUNUN BENZER SUÇ VE KAVRAMLARLA
KARŞILAŞTIRILMASI 461
A. Dolandırıcılık ve Hırsızlık Suçu 461
B. Dolandırıcılık ve Yağma Suçu 472
C. Dolandırıcılık ve Güveni Kötüye Kullanma Suçu 474
D. Dolandırıcılık ve Nüfuz Ticareti Suçu 477
E. Dolandırıcılık ve Şantaj Suçu 479
F. Dolandırıcılık ve Kaybolmuş veya Hata Sonucu Ele Geçmiş Eşya Üzerinde Tasarruf Suçu 481
G. Dolandırıcılık ve Karşılıksız Yararlanma Suçu 483
H. Dolandırıcılık ve İrtikap Suçu 485
İ. Dolandırıcılık ve Zimmet Suçu 488
J. Dolandırıcılık ve Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması
Suretiyle Yarar Sağlama Suçu 491
K. Dolandırıcılık ve Dilencilik 500
L. Kartopu Sözleşmeleri 502
M. Yargı Dolandırıcılığı 505
SONUÇ 507
KAYNAKÇA 521
