Dünya Ticaret Örgütü ( DTÖ ) Anlaşmalarının İç Hukukta UygulanmasıABD, AB ve Türkiye Örnekleri
Dr. Talat KAYA
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ
TEŞEKKÜR
KISALTMALAR CETVELİ
İÇİNDEKİLER 1
GİRİŞ
I. Uluslararası Ticari İşlemlere Uygulanacak Hukuk Kuralları
II. Çalışmanın Gerekçesi ve İnceleme Planı
1. BÖLÜM
KÜRESELLEŞME VE DTÖ’NÜN DOĞUŞU
I. Ekonomik Küreselleşme ve Uluslararası Ticaret
A. Birinci Dünya Savaşı ve Büyük Ekonomik Buhran
B. İkinci Dünya Savaşı ve Bretton Woods Kuruluşlarının Doğuşu
II. ITO’nun Kurulamaması ve Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel
Anlaşması (GATT)’ın Uluslararası Ticaretin Temel Hukuki Alt
Yapısını Oluşturması
A. GATT’ın Doğuşu ve Amaçları
B. GATT Müzakere Turları ve DTÖ’nün Doğuşu
III. DTÖ Anlaşmaları ve Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması
A. Uruguay Turu Nihai Senedi’nin Hukuki Yapısı
B. DTÖ Kuruluş Anlaşması
1. DTÖ’nün Kurumsal Yapısı
2. DTÖ’de Karar Alma Usulü
3. Temel DTÖ İlkeleri
C. Mal Ticaretine İlişkin Çok Taraflı Anlaşmalar
1. GATT 1994
2. Tarım Anlaşması
3. Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemleri Uygulama Anlaşması
4. Tekstil ve Konfeksiyon Anlaşması
5. Ticarette Teknik Engeller Anlaşması
6. Ticaretle Bağlantılı Yatırım Önlemleri Anlaşması
7. GATT 1994’ün VI’ncı Maddesinin Tatbikine İlişkin Anlaşma (Anti-damping Anlaşması)
8. Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Tedbirler Anlaşması
9. GATT 1994’ün VII’nci Maddesinin Tatbikine İlişkin Anlaşma (Gümrük Değerleme Anlaşması)
10. Sevk Öncesi İnceleme Anlaşması
11. Menşe Kuralları Anlaşması
12. İthalat Lisansları Anlaşması
13. Korunma Önlemleri Anlaşması
D. Hizmet Ticareti Genel Anlaşması ve Ekleri
E. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması
F. Ticaret Politikalarını Gözden Geçirme Mekanizması
G. Çoklu Ticaret Anlaşmaları
1. Genel
2. Sivil Uçak Ticareti Anlaşması
3. Kamu Alımları Anlaşması
H. DTÖ Anlaşmazlıkların Halli Mekanizması
1. Genel
2. Anlaşmazlıkların Halli Mekanizmasının Aşamaları
a. Danışma Aşaması
b. Panel Aşaması
c. Temyiz Aşaması
d. Onaylama
e. AHO Tarafından Kabul Edilen Raporların Uygulanması ve Denetlenmesi
2. BÖLÜM
DTÖ ANLAŞMALARI İLE DTÖ PANEL VE TEMYİZ ORGANI RAPORLARININ DTÖ ÜYELERİNİN İÇ HUKUKLARINDAKİ STATÜSÜ
I. Genel Olarak Uluslararası Hukuk- İç Hukuk İlişkileri
II. ABD Hukukunda DTÖ Anlaşmaları ile DTÖ Panel ve Temyiz
Organı Raporlarının Statüsü
A. Genel Olarak Uluslararası Anlaşmaların ABD Hukukundaki Yeri
1. ABD Hukukunda Andlaşma ve Anlaşma Kavramları
2. ABD Hukuku ve Uygulamasında Uluslararası Anlaşmaların Yapılışı ve Yürürlüğe Konuluşu
3. Uluslararası Anlaşmaların ABD Hukukundaki Yeri
B. DTÖ Anlaşmalarının ABD Hukukundaki Yeri
1. Genel
2. Uruguay Turu Anlaşmaları Yasası (The Uruguay Round Agreements
Act) ve İdari Eylem Bildirisi
3. Federal Yasaların DTÖ Anlaşmaları Karşında Üstünlüğü
4. DTÖ Anlaşmalarının Doğrudan Uygulanamazlığı
5. DTÖ Anlaşmalarının ABD Hukukunda Dolaylı Etkisi
a. ABD Kongresi’nin Federal Yasada Niyetini Açık Olarak Ortaya Koyduğu Haller
b. ABD Kongresi’nin Federal Yasada Niyetini Açık Olarak Ortaya Koymadığı Haller ve GATT/DTÖ Anlaşmalarının Konu Olduğu Davalar
b.a Federal Mogul v. United States Davası
b.b Caterpillar Co. v. United States Davası
b.c Hyundai Electronics Co. v. United States Davası
b.d Usinor v. United States Davası
6. ABD’nin Taraf Olduğu DTÖ Panel ve Temyiz Organı Raporlarının
DTÖ Anlaşmalarının ABD Hukukunda Uygulanışına Etkisi
a. Panel ve Temyiz Organı Raporlarının ABD Hukukunda Uygulanışına İlişkin Düzenlemeler
b. ABD Hukukunda GATT/DTÖ Panel ve DTÖ Temyiz Organı Raporlarının Konu Olduğu Davalar
b.a Footwear Distributors and Retailers of America v. United States
Davası
b.b Anti-Damping Vergisi Hesaplamalarında Kullanılan Sıfırlama
Yönteminin Konu Olduğu Davalar
(1) Sıfırlama Yöntemi
(2) Timken Company. v. United States Davası
(3) Corus Staal BV v. U.S. Department of Commerce Davası
(4) NSK v. United States Davası
(5) U.S. Steel Corp v. U.S. Davası
(6) Dongbu Steel v. U.S. Davası
c. NAFTA Panellerinin DTÖ Panel ve Temyiz Organı Raporlarını Ele Alış Biçimi
c.a Genel Olarak NAFTA Panelleri ve ABD Hukukundaki Yeri
c.b NAFTA-Softwood Lumber Paneli
c.c. NAFTA- Wire Rod Paneli
II. AB Hukukunda DTÖ Anlaşmaları ile DTÖ Panel ve Temyiz Organı
Raporlarının Statüsü
A. Uluslararası Anlaşmaların AB Hukukundaki Yeri
1. Genel
2. AB Hukukunda Uluslararası Anlaşma Türleri
a. Münhasıran AB Tarafından Yapılan Uluslararası Anlaşmalar
b. AB ile Üye Ülkelerin Birlikte Yaptıkları Uluslararası Anlaşmalar (Karma Anlaşmalar)
c. Münhasıran Üye Ülkeler Tarafından Yapılan Anlaşmalar
3. AB Hukukunda Uluslararası Anlaşmaların Yapılışı ve Yürürlüğe
Konuluşu
4. AB Hukukunda Uluslararası Anlaşmaların Yerine İlişkin
Düzenlemeler
B. DTÖ Anlaşmalarının AB Hukukundaki Yeri
1. AB Ortak Ticaret Politikası ve DTÖ Anlaşmaları
2. ABAD’ın 1/94 Sayılı Görüşü ve DTÖ Anlaşmalarının Karma bir
Anlaşma Olarak Onaylanması
3. DTÖ Anlaşmalarının Bağlayıcılığı ve AB’nin İkincil Mevzuatı
Karşında Üstünlüğü
4. DTÖ Anlaşmalarının AB Hukukunda Doğrudan Uygulanamazlığı
a. DTÖ Anlaşmalarının Onaylanmasına İlişkin Konsey Kararı
b. International Fruit Company Ön Karar Davası ve GATT 1947 Dönemi Uygulaması
c. Portugal v. Council Davası ve DTÖ Dönemi Uygulaması
5. DTÖ Anlaşmalarının AB Hukukunda Dolaylı Etkisi
a. AB Hukukunda DTÖ Anlaşmalarının Hukuka Uygunluk Denetimi Ölçütü Olarak Kullanılması: Fediol/Nakajima İçtihadı
b. DTÖ Anlaşmaları ile Uyumlu Yorumlama Yükümlülüğü
6. AB’nin Taraf Olduğu DTÖ Panel ve Temyiz Organı Raporlarının DTÖ Anlaşmalarının AB Hukukunda Uygulanışına Etkisi
a. Panel ve Temyiz Organı Raporlarının AB Hukukunda Uygulanışına İlişkin Düzenleme Yokluğu
b. AB Hukukunda GATT/DTÖ Panel ve DTÖ Temyiz Organı Raporlarının Konu Olduğu Davalar
b.a Dürberck Ön Karar Davası
b.b AB’nin Muz Pazarına İlişkin Ortak Düzenleme Tüzüğü
Nedeniyle Gündeme Gelen Davalar
(1) Germany v. Council Ön Karar Davası
(2) Atlanta Davası
(3) Genel Mahkeme Önüne Gelen Cordis, T. Port, Bocchi Food
ve Chiquita Davaları
(4) Van Parys Ön Karar Davası
b.c Biret International SA v. Council Davası
b.d 1515/2001 Sayılı Konsey Tüzüğü ve AB’nin Anti-Damping
Uygulamaları Nedeniyle Gündeme Gelen Davalar
(1) Ikea Wholesale Ön Karar Davası
(2) CIVAD Ön Karar Davası
(3) Genel Mahkeme Önüne Gelen Since Hardware v. Council
Davası
III. Türk Hukukunda DTÖ Anlaşmaları ile DTÖ Panel ve Temyiz Organı
Raporlarının Statüsü
A. Uluslararası Anlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri
1. Genel
2. Türk Hukukunda Uluslararası Anlaşmaların Yapılması, Onaylanması
ve Yürürlüğe Girişine İlişkin Düzenlemeler
3. Uluslararası Anlaşmaların Türk Hukuk Hiyerarşisindeki Yeri ve
Etkileri
B. DTÖ Anlaşmalarının Türk Hukukundaki Yeri
1. Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması’na Katılımı Uygun Bulan
4067 Sayılı Kanun ve 95/6525 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
2. Diğer Mevzuat
3. DTÖ Anlaşmalarının Türk Hukukunda Doğrudan veya Dolaylı Etkisini Belirleyen Bir Düzenleme veya İçtihadın Bulunmaması
4. GATT/DTÖ Anlaşmalarının İç Hukuk Davalarında Öne Sürülmesi
a. Danıştay Kararları
a.a GATT 1947 veya GATT 1994’ün Konu Olduğu Davalar
a.b Gümrük Değerleme Anlaşması’nın Konu Olduğu Davalar
a.c Anti-damping Anlaşması’nın Konu Olduğu Davalar
a.d Korunma Önlemleri Anlaşması’nın Konu Olduğu Davalar
a.e TRIPS Anlaşması’nın Konu Olduğu Davalar
b. Yargıtay Kararları
b.a Gümrük Değerleme Anlaşması’nın Konu Olduğu Davalar
b.b TRIPS Anlaşması’nın Konu Olduğu Davalar
5. Türkiye’nin Taraf Olduğu DTÖ Panel ve Temyiz Organı Raporlarının
DTÖ Anlaşmalarının Türk Hukukunda Uygulanışına Etkisi
a. Genel
b. Türkiye’nin Davalı Olarak Yer Aldığı DTÖ Uyuşmazlıkları
b.a. Danışma Aşamasında Sona Eren Uyuşmazlıklar
b.b. Panel Aşamasına Taşınan Uyuşmazlıklar ve Türkiye’nin Panel
Raporlarına Uyumu
(1) Türkiye-Hindistan Tekstil Paneli
(2) Türkiye-ABD Pirinç Paneli
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
I. DTÖ Anlaşmaları ile Panel ve Temyiz Organı Raporlarının Doğrudan
Etkisi
II. DTÖ Anlaşmaları ile Panel ve Temyiz Organı Raporlarının Dolaylı
Etkisi
KAYNAKÇA
