Uluslararası Ceza Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
5. Baskıya Önsöz 5
Kısaltmalar 17
Giriş 23
1. Bölüm
ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI, ÖZELLİKLERİ, KAYNAKLARI VE TARİHSEL GELİŞİMİ
I. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 27
A. Uluslararası Ceza Hukuku Kavramı 27
B. Uluslararası Ceza Hukukunun Yakın Kavramlarla İlişkisi 35
C. Uluslararası Suç Kavramı 39
II. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ 50
III. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI 55
A. Genel Olarak 55
B. Uluslararası Ceza Mahkemelerinin Kurucu Statüleri 57
C. Uluslararası Örf ve Adet Hukuku 58
D. Uluslararası Ceza Hukukunun / Devletler Genel Hukukunun Genel İlkeleri 62
E. Uluslar Topluluğunca Kabul Edilen Genel İlkeler 63
F. Yardımcı Kaynaklar 64
G. Genel Değerlendirme 65
IV. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ 66
A. İlkel Sistem ve Antik Yunan Dönemi 66
B. Roma ve Ortaçağın İlk Dönemleri 68
C. İtalyan Statüler Teorisi 70
1. Sitenin Yargı Bölgesinde İşlenen Suçlar 71
a. Bartole’nin Seleflerinde 71
b. Bartole’de 72
2. Site Yetki Bölgesi Dışında İşlenen Suçlar 73
a. Bartole’nin Seleflerinde 73
b. Bartole’de 74
D. 13. Yüzyıldan İtibaren Belçika ve Fransız Hukukundaki Gelişmeler 74
E. 13. Yüzyıldan İtibaren Diğer Avrupa Hukukları 78
2. Bölüm
CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN
UYGULAMA ALANI
I. MÜLKİLİK (ÜLKESELLİK) İLKESİ 82
A. Tanım 82
B. Teorik Dayanakları 84
C. Mülkilik İlkesinin Maddi Nedenleri ve Uluslararası Düzene İlişkin Dayanakları 85
D. Mülkilik İlkesinin Uygulama Alanının Belirlenmesi 86
1. Ülke Kavramı 86
2. Mülkilik İlkesi Çerçevesinde Suçun İşlendiği Yer 90
a. Genel Olarak 90
b. Harekete Üstünlük Tanıyan Görüşler 90
c. Neticeye Üstünlük Tanıyan Görüşler 91
d. Karma Görüş 91
E. Ne bis in idem İlkesinin Uluslararası Geçerliliği 104
1. Türk Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Durum 104
2. Ne bis in idem İlkesinin Avrupa Birliği İçinde Geçerliliği 111
F. Mülkilik İlkesinin Kendi İçindeki Yetki Çatışmaları 117
II. KİŞİSELLİK İLKESİ 119
A. Sanığa Göre Kişisellik İlkesi 119
B. Mağdura Göre Kişisellik İlkesi 125
C. Memuriyet veya Görevle Yurt Dışına Gidenlerin Yabancı Ülkede İşledikleri Suçlar (Diplomatik ve Konsolosluk Yargı Bağışıklığından Yararlananlar) 128
1. Genel Olarak Dipolamasi Ajanları ve Konsolosların Yargı Bağışıklığı 128
2. Yabancı Ülkede Görev Yapan Kamu Görevlilerinin İşledikleri Suçlar 130
III. GERÇEKLİK VEYA KORUNMA İLKESİ 131
IV. EVRENSEL YETKİ (ADALET) İLKESİ 134
A. Tek Yanlı Evrensel Yetki 141
B. İkame (Temsile Dayalı) Yargı Yetkisi 143
V. YARGILAMA YETKİSİNİ DÜZENLEYEN İLKELERİN GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ VE YETKİ ÇATIŞMALARINI ÖNLEYECEK ÇÖZÜM YOLLARI 145
VI. YABANCI CEZA KANUNUNUN DEĞERİ 149
A. Karşılaştırmalı Hukukta Genel Görünüm 149
B. Yabancı Ceza Kanununun Uygulanmasının Leh ve Aleyhindeki Görüşler 151
1. Yabancı Ceza Kanununun Uygulanmasının Lehindeki Görüşler 151
a. Sanığın Yararı 151
b. Toplumun Yararı 152
c. Uluslararası İlişkiler Yönünden Sağlanacak Yarar 152
2. Yabancı Ceza Kanununun Uygulanmasının Aleyhindeki Görüşler 153
a. Yabancı Kanuna Duyulan Güvensizlik 153
b. Suç Yeri Ülkesinin İç İşlerine Karışma Tehlikesi 153
c. Yabancı Ceza Kanununu Bir Bütün Olarak Ele Alıp Değerlendirebilme Güçlüğü 153
C. Türk Hukukunda Durum 154
3. Bölüm
CEZA İŞLERİNDE ULUSLARARASI ADLİ YARDIMLAŞMA
I. KAVRAM OLARAK ADLİ YARDIMLAŞMANIN KAPSAMI 157
A. Genel Olarak Kapsamı 157
B. Adli Yardımlaşmanın Sınırı 159
C. Adli Yardımlaşmada İzlenecek Yöntem 160
II. DAR ANLAMDA CEZAİ KONULARDA ULUSLARARASI ADLİ YARDIMLAŞMALARDA UYGULANACAK KURALLAR 161
A. Adli Yardımlaşmanın Dayanakları 161
B. Adli Yardımlaşmanın Maddi Koşulları 172
1. Karşılıklılık 172
2. Çifte Cezalandırılabilirlik ve Kovuşturulabilirlik 172
3. Özellik İlkesi 174
4. Ordre Public (Kamu Düzeni) Çekincesi 175
C. Adli Yardımlaşmanın Geleneksel Türleri 175
1. Bilgi Verme ve Adli Sicil Bilgilerinin Gönderilmesi 175
2. Mahkeme Kararları ve Yargılamaya İlişkin Belgelerin Tebliği 176
3. Tanık, Bilirkişi ve Sanıkların Dinlenmesi 176
4. Delil Amacıyla Dosya, Belge ve Eşyanın Gönderilmesi 177
5. Tutuklu Kişinin Yüzleştirme veya Teşhis Amacıyla Tanık Olarak Bir Başka Ülkeye Gönderilmesi 178
D. Sınır Aşan Modern Soruşturma Metotları 179
1. DNA Analizi 179
2. Video–Konferans Yoluyla Tanık, Bilirkişi veya Sanıkların Dinlenmesi 181
3. Sınır Ötesi Ortak Soruşturma Ekibi Oluşturma 182
4. Gizli Soruşturma Tedbirleri 182
5. Sınır Ötesi Gözetleme ve Sıcak Takip 183
6. Kontrollü Teslimat 183
E. Yabancı Ülkede Elde Edilen Delillerin Değerlendirilmesi 185
F. Kolluk Alanında Bir İşbirliği Örgütü Olarak INTERPOL 188
1. Tarihsel Gelişim 188
2. Organizasyon 190
3. INTERPOL Faaliyetlerine Egemen Olan İlkeler 193
a. Ulusal Egemenliklere Saygı İlkesi 193
b. Yalnızca Adi Suçların Kovuşturulmasına İlişkin Adli Yardımlaşma İstemleriyle İlgilenme İlkesi 193
c. İşbirliğinin Evrenselliği İlkesi 194
d. Bütün Üyelere Eşit Davranma İlkesi 195
e. Örgütün Faaliyetlerini Yaygınlaştırma İlkesi 195
f. İşbirliğinin Esnekliği İlkesi 196
g. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesine Saygı İlkesi 196
4. Amacı 196
5. Görevleri 196
6. Faaliyet Alanı 197
7. Yararlandığı Araçlar 198
8. Hukuksal Korunma 200
9. INTERPOL’e Yönelik Eleştiriler 201
III. GERİ VERME 202
A. Genel Bilgiler 202
1. Tanımı ve Temel Esasları 202
2. Dayanaklar 206
B. Türk Hukukuna Egemen Olan Geri Verme Kuralları 207
1. Geri Vermenin Koşulları 208
a. Eyleme İlişkin Kurallar 208
aa. Çifte Cezalandırılabilirlik İlkesi 208
ab. Suçun Kovuşturulabilir Olması 209
ac. Suçun Geri Vermeye Elverişli Olması 211
ad. Siyasal Suçlarla Bunlara Bağlı Adi Suçlarda Geri Vermeme İlkesi 212
ae. Askeri Suçtan Geri Verilmezlik İlkesi 215
af. Düşünce Suçundan Geri Verilmezlik İlkesi 216
ag. Mali Suçlardan Geri Verilmezlik İlkesi 216
ah. Geri Verme İsteminin Ciddi Olması 216
aı. Kendisinden İstemde Bulunulan Ülkenin Kendisinin Yargılama Yetkisine Sahip Olmaması 218
ai. “Non bis in idem” Kuralı 219
aj. Geri Vermeye Konu Oluşturan Suçun Ölüm Cezasını Gerektirmesi 220
ak. Ordre Public (Kamu Düzeni) Çekincesi 226
b. Geri Verilmesi İstenen Sanık veya Hükümlüye İlişkin Koşullar 228
ba. Uyruk (Vatandaş) Geri Verilmez Kuralı Genel Olarak 229
bb. Diğer Geri Verme Engelleri 232
2. Geri Verme Usulü 235
a. İstemde Bulunan Devletin Türkiye Olması Durumunda Yapılacak İşlemler 235
b. İstemde Bulunulan Devletin Türkiye Olması Durumunda Yapılacak İşlemler 236
c. Geri Verme Amacıyla Geçici Tutuklama 238
d. Geri Verilmesine Karar Verilen Kimsenin Teslimi 241
3. Geri Vermenin Sonuçları ve Geri Vermede Özellik (Hususilik) Kuralı 243
a. Özellik Kuralının Sağladığı Güvenceler 243
b. Özellik İlkesinin Sonuçları 244
c. Özellik İlkesinin İstisnaları 246
4. Geri Vermeyi Kabul Etmeyen Devletin İzleyeceği Yol 246
IV. CEZA KOVUŞTURMALARININ AKTARILMASI VE CEZA YARGILARININ ULUSLARARASI DEĞERİ 250
A. Ceza Kovuşturmalarının Aktarılması 250
B. Ceza Yargılarının Uluslararası Değeri 257
1. Genel Olarak 257
2. Ceza Yargılarının Uluslararası Değeri Konusunda Avrupa Sözleşmesi 259
3. 6706 sayılı Kanun’daki Düzenleme 265
V. İNFAZIN AKTARILMASI 267
VI. HÜKÜMLÜ NAKLİ 268
4. Bölüm
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMELERİ
I. ULUSLARARASI CEZA HUKUKU KAPSAMINA GİREN İHLALLERE ULUSLARARASI TOPLUMUN YANITI 273
A. Genel Olarak 273
B. Ulusal Alanda Yapılan Yargılamalar 274
C. Çok Taraflı Uluslararası Sözleşmeler 275
D. Gerçek/Barış/Uzlaştırma Komisyonları 276
E. Af İlanı 281
F. Diğer Cevap Yolları 284
II. ULUSLARARASI CEZA YARGISINA DUYULAN GEREKSİNİMİN GEREKÇELERİ 284
III. SÜREKLİ BİR ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİNE DUYULAN GEREKSİNİMİN GEREKÇELERİ 288
IV. ULUSLARARASI BİR CEZA MAHKEMESİ KURMA ÇABALARININ TARİHÇESİ 291
A. Yirminci Yüzyıl Öncesi 291
B. Yirminci Yüzyılın Başından İkinci Dünya Savaşı Öncesine Kadarki Süreç 294
C. Nürnberg ve Tokyo Askeri Ceza Mahkemeleri 297
1. Mahkemelerin Niteliği ve Özellikleri 299
2. Mahkemelerin Yargı Yetkisi 300
3. Yargılamaların Sonuçları ve Özellikli Bazı Yönleri 302
4. Yargılamaların Lehinde ve Aleyhindeki Görüşler 303
D. İkinci Dünya Savaşından Sonraki Gelişmeler 307
E. BM Tarafından Kurulan Ad Hoc (Özel) Mahkemeler 312
1. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi 312
a. Mahkemenin Kuruluş Süreci 312
b. EYUCM’un Kuruluşunun Yasal Dayanağı 314
c. EYUCM’un Hukuki Niteliği 317
d. EYUCM’un Yapısı 317
e. EYUCM’un Yargı Yetkisi 318
f. EYUCM’da Soruşturma, Kovuşturma ve İnfaz 324
g. EYUCM’un Faaliyeti 326
2. Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi 329
a. Mahkemenin Kuruluşunu Gerektiren Olaylar ve Kuruluş Aşaması 329
b. RUCM’un Özellikleri 330
c. RUCM’un Faaliyeti 333
3. Uluslararası Ceza Mahkemeleri İçin Mekanizma 334
V. ULUSLARARASI CEZA DİVANI 335
A. UCD’nin Kuruluş Aşaması ve Önemi 336
B. Statünün Yürürlüğü, Statüye Katılma – Çekince Koyma, Statüden Çekilme 339
C. UCD’nin Kurumsal Yapısı 340
1. Başkanlık 341
2. İstinaf, İlk Derece ve Ön Soruşturma Dairesi 341
3. Savcılık Makamı (Office of the Prosecutor) 343
4. Kalem Teşkilatı (Registry) 344
5. Taraf Devletler Meclisi (Assembly of States Parties) 345
D. Yargı Yetkisinin Niteliği ve Ulusal Yargılama Mercileriyle İlişki 347
E. Yargı Yetkisinin Kullanılmasının Ön Şartları 349
F. Zaman Bakımından (Ratione Temporis) Yetki 352
G. Kişi Bakımından (Ratione Personae) Yetki 354
H. Madde Bakımından (Ratione Materiae) Yetki 355
I. Yargı Yetkisinin Kullanılması 357
1. Genel Açıklamalar 357
2. Taraf Devletlerin Bildirimi 358
3. BM Güvenlik Konseyi’nin Bildirimi 360
4. Savcının Re’sen (proprio motu) Harekete Geçme Yetkisi 362
İ. Davanın Yetki Açısından Kabul Edilebilirliği 364
1. Davanın Kabulüne Engel Durumlar 364
2. Davanın Kabul Edilebilirliğine İlişkin Ön Karar 371
3. Yargı Yetkisine İtiraz 373
J. Divanın Uygulayacağı Hukuk 376
K. Yargılama Usulü, Uluslararası İşbirliği ve Cezaların İnfazı 380
L. UCD’nin Uygulamaları 392
VI. YARI ULUSLARARASI YA DA ULUSLARASILAŞMIŞ VEYA KARMA CEZA MAHKEMELERİ 396
A. Genel Olarak 396
B. Örnekleri 398
5. Bölüm
ULUSLARARASI CEZA SORUMLULUĞUNA DAİR GENEL İLKELER
I. ULUSLARARASI SUÇUN GENEL UNSURLARI 410
II. CEZA SORUMLULUĞUNUN KİŞİSELLİĞİ VE KUSUR İLKESİ 414
A. Genel Açıklama 414
B. “Devlet Suçları” Kavramı 415
III. NULLUM CRIMEN NULLA POENA SINE LEGE (KANUNSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ) İLKESİ 417
IV. CEZA SORUMLULUĞUNU ORTADAN KALDIRAN DURUMLAR 423
A. Kusur Yeteneğini Etkileyen Durumlar 426
B. Amirin Emrini İfa 428
C. Meşru Savunma 435
D. Zorunluluk Hali/Tehdit 437
E. Yanılma 441
F. Zararla Karşılık Verme 444
G. Diğer Savunmalar 445
1. İlgilinin Rızası 445
2. Askeri gereklilik/zorunluluk 445
3. Tu–Quoque İlkesi 446
H. Zamanaşımı 446
V. ULUSLARARASI HUKUKTAN KAYNAKLANAN BAĞIŞIKLIKLAR 447
A. Genel Olarak 447
B. Bağışıklık Türleri: Kişisel Bağışıklık ve Fonksiyonel Bağışıklık 448
C. Fonksiyonel Bağışıklık ve Uluslararası Suçlar 450
D. Kişisel Bağışıklıklar ve Uluslararası Suçlar 454
E. UAD’nin “Tutuklama Kararı” Davasında Yarattığı Belirsizlik 455
F. Roma Statüsü bakımından Bağışıklıklar 458
VI. BİREYSEL SORUMLULUK MODALİTELERİ 458
A. Genel Bilgi 458
B. Faillik 461
C. Şeriklik 464
1. Genel Olarak 464
2. Yardım Etmek 465
3. Planlamak (Planning) 469
D. Conspiracy (Komplo Kurma) 470
E. Joint Criminal Enterprise 471
F. Üstlerin Sorumluluğu Öğretisi (Doctrine of Superior Responsibility) 476
1. Kavram ve Amacı 476
2. Kurumun Hukuki Niteliği 477
3. Roma Statüsü’ndeki Düzenleme 479
4. Kurumun Uygulanma Koşulları 481
G. Teşebbüs 486
VII. CEZANIN BELİRLENMESİ VE İÇTİMA 489
6. Bölüm
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMELERİNİN
KURUCU ANTLAŞMALARINDA YER VERİLEN SUÇ TİPLERİ
I. SOYKIRIM (JENOSİD) 493
A. Korunan Hukuksal Değer 498
B. Fail 499
C. Mağdur 499
D. Maddi Unsur 502
E. Hukuka Uygunluk Nedenleri 510
F. Manevi Unsur 510
G. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 514
1. Teşebbüs 515
2. İştirak 515
3. İçtima 516
II. İNSANLIĞA KARŞI İŞLENEN SUÇLAR 517
A. Genel Açıklamalar 517
B. Korunan Hukuksal Değer 518
C. Fail 518
D. Mağdur 518
E. Maddi Unsur 521
F. Hukuka Uygunluk Nedenleri 530
G. Manevi Unsur 530
H. Suçun Özel Görünüş Biçimleri 531
1. Teşebbüs 531
2. İştirak 532
3. İçtima 532
III. SAVAŞ SUÇLARI 532
A. İnsancıl Hukuk ve Savaş Suçları ile İlişkisi 532
B. Silahlı Çatışmalar Hukuku Hakkında Genel Bilgiler 536
C. Savaş Suçları 540
1. Genel Değerlendirme 540
2. Roma Statüsü’nde Savaş Suçları 545
a. 12 Ağustos 1949 Tarihli Cenevre Sözleşmelerinin Ağır İhlalleri 545
b. Savaş Yasa ve Adetlerinin Diğer Ciddi İhlalleri 548
c. Cenevre Sözleşmelerinin Ortak 3. Maddesinin Ciddi İhlalleri 553
d. Uluslararası Nitelikte Olmayan Silahlı Çatışmalarda Uygulanabilen Kural ve Adetlerin Diğer Ciddi İhlalleri 554
IV. SALDIRI SUÇU 559
A. Genel Açıklama 559
B. Uluslararası İlişkilerde Kuvvet Kullanma Yasağının Tarihçesi 560
C. Roma Statüsü’ndeki Düzenleme 564
1. Saldırı Suçunun Unsurları 566
2. Saldırı Fiili Üzerinde UCD’nin Yargı Yetkisini Kullanabilmesi 570
ÖZEL EK: T.C. ADALET BAKANLIĞI ULUSLAR ARASI HUKUK VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN 2011–2015 DÖNEMİNDEKİ İADE, HÜKÜMLÜ NAKLİ 577
EK A: CEZA İŞLERİNDE İKİLİ ADLİ YARDIM SÖZLEŞMELERİ (://www.uhdigm.adalet.gov.tr/cezaikili.htm) 579
EK B: SUÇLULARIN İADESİNE DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİNE TARAF DEVLETLER LİSTESİ 591
Kaynakça 593
Kavram Dizini 619