^{Ekonomik Bir Bütünlük Olarak}Şirketler Topluluğunda Hukuki Sorumluluk

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR DİZİNİ 15
GİRİŞ 17
BİRİNCİ BÖLÜM
TÜZEL KİŞİLERİN HUKUKİ BAĞIMSIZLIĞI VE EKONOMİK BÜTÜNLÜK YAKLAŞIMI
A. Tüzel Kişilik Kavramı 23
B. Tüzel Kişilerin Hukuki Bağımsızlığı 26
C. Ticaret Şirketlerinin Kontrolü ve Hukuki Bağımsızlık 28
D. Şirketlerin Ekonomik Sebeplerle Bir Araya Gelmesi ve Ekonomik Bütünlük Yaklaşımı 30
1. Genel Olarak 30
2. Şirketler Topluluğu Hukukunda Ekonomik Bütünlük Yaklaşımı 33
a) Şirketler Topluluğu Kavramı 34
b) Şirketler Topluluğunda Hâkimiyet Kavramı ve Hâkimiyetin Belirlenmesi 38
1) Hâkimiyetin Belirlenmesinde Uygulanan Sistemler ve Türk Hukuku 39
2) Hakimiyet Kriterleri. 45
aa) Hukuki Faraziyelere Dayalı Hâkimiyet 46
i. Oy Haklarının Çoğunluğuna Sahip Olma [m. 195/1(a)-1] 47
ii. Şirket Sözleşmesi Uyarınca, Yönetim Organında Karar Alabilecek Çoğunluğu Oluşturan Sayıda Üyenin Seçimini Sağlayabilmek Hakkına Haiz Olma [m. 195/1(a)-2] 50
iii. Kendi Oy Hakları Yanında, Bir Sözleşmeye Dayanarak, Tek Başına veya Diğer Pay Sahipleri ya da Ortaklarla Birlikte, Oy Haklarının Çoğunluğunu Oluşturma [m.
195/1(a)-3] 55
iv. Bir Sözleşmeye Dayalı Olarak Hakimiyet Kurulması
[m. 195/1(b)] 57
bb) Fiili Hâkimiyet Durumları 59
cc) Hakimiyet Karineleri 61
i. Sermaye Çoğunluğuna Sahip Olma 61
ii. Şirketi Yönetebilecek Kararları Alabilecek Miktarda
Paya Sahip Olma 64

c) Şirketler Topluluğunda Ekonomik Bütünlük Yaklaşımına Bağlanan Sonuçlar 66
1) Genel Olarak 66
2) Topluluk Menfaati ve Topluluk Politikaları Ekseninde
Topluluğa Tanınan İmkanlar 67
3) Koruyucu Mekanizmalar 70
aa) Genel Olarak 70
bb) Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılması 71
cc) Karşılıklı İştirak Durumu 71
dd) Güvenden Doğan Sorumluluk 74
3. Rekabet Hukukunda Ekonomik Bütünlük Yaklaşımı 75
a) Genel Olarak 75
b) Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar Yönünden 78
c) Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Yönünden 81
d) Birleşme ve Devralmalar Yönünden 82
e) Hakim Şirketin, Bağlı Şirketin Gerçekleştirdiği Rekabet
İhlallerinden Doğan Sorumluluğu Yönünden 85
f) Rekabet Kanunu’nun 16. Maddesine Göre Verilen İdari Para
Cezalarında Temel Alınan Cironun Belirlenmesi Yönünden 85
4. Şirketler Topluluğunda Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması 86
İKİNCİ BÖLÜM
ŞİRKETLER TOPLULUĞU HUKUKU VE REKABET HUKUKUNDA EKONOMİK BÜTÜNLÜK İLKESİNE DAYANAN SORUMLULUK
A. Genel Olarak 91
B. Şirketler Topluluğu Hukukunda Hakimiyetin Hukuka Aykırı
Kullanılmasından Doğan Sorumluluk 92
1. Kısmi Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanılmasından Doğan Sorumluluk 92
a) Genel Olarak 92
b) Bağlı Şirketin Kayba Uğratılması Halinde Sorumluluk 94
1) Kayıp 95
aa) Kavram 95
bb) Kaybın Belirlenmesi 98
cc) Kaybın Belirlenememesi 100
2) Özen Borcuna Aykırılık 101
3) Hakim Şirketin Yönlendirmesi 104
4) Denkleştirme 106
aa) Genel Olarak 106

bb) Denkleştirme Yöntemleri 108
i. Fiilen Denkleştirme 108
ii. İstem Hakkı Tanınmak Suretiyle Denkleştirme 109
5) Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanımının Sonuçları 111
aa) Sorumluluğun Şartları 111
bb) Sorumluluğa İlişkin İspat Yükü 113
cc) Sorumluluğun Kapsamı 114
dd) Müteselsil Sorumluluk 115
c) Bağlı Şirket Bakımından Açıkça Anlaşılır Haklı Sebebi Olmayan
Kararların Alınması Halinde Sorumluluk 116
2. Tam Hakimiyetin Hukuka Aykırı Kullanımından Doğan Sorumluluk. 119
a) Genel Olarak 119
b) Tam Hakimiyet Durumunda Hakim Şirketin Bağlayıcı Talimat
Verme Yetkisi 119
c) Alacaklıların Korunması 120
1) Genel Olarak 120
2) Denkleştirme 121
3) Tazminat Sorumluluğu 122
C. Rekabet Hukukunda Teşebbüs Kavramı ve Hakim Şirketin Bağlı Şirket
Rekabet İhlallerinden Doğan Sorumluluğu 124
1. Rekabet Hukukunda Teşebbüsler 124
a) Teşebbüs Kavramı 124
b) Teşebbüsün Özellikleri 126
1) Ekonomik Faaliyette Bulunmak 126
2) Ekonomik Anlamda Bağımsızca Karar Alabilmek 128
aa) Genel Olarak 128
bb) Ekonomik Bütünlük Durumu 129
3) Devamlılık 131
c) Rekabet Hukukunda Teşebbüs Türleri 131
1) Gerçek Kişiler 131
2) Tüzel Kişiler 132
3) Tüzel Kişiliği Olmayan Topluluklar 134
2. Hakim Şirketin Bağlı Şirket Rekabet İhlallerinden Doğan Sorumluluğu 136
a) Genel olarak 136
b) Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması 139
c) Hakim Şirketin Bağlı Şirketin Rekabet İhlallerinden Sorumluluğuna
Dair Esaslar 142
1) Kontrol 143
aa) Kavram 143

bb) Rekabet Hukukunda Kontrol Araçları 147
cc) Kontrol Türleri 152
i. Tek Kontrol-Ortak Kontrol 152
ii. Doğrudan Kontrol-Dolaylı Kontrol 152
iii. Pozitif Kontrol-Negatif Kontrol 153
iv. Hukuki (De Iure) Kontrol-Fiili (De Facto) Kontrol 153
dd) Rekabet Hukukunda Kontrolün Elde Edilmesi 153
i. Pay İktisabı Yoluyla Kontrol 154
ii. Yönetim Organında Temsil Edilme Hakkı Yoluyla Kontrol 158
iii. Azınlık Hakları Yoluyla Kontrol 159
iv. Sözleşmeler Yoluyla Kontrol 163
(i) Hakimiyet Sözleşmeleri 163
(ii) Ortak Teklif Verme Sözleşmesi 164
(iii) Franchising Sözleşmesi 164
(iv) Kiralama Sözleşmeleri 165
(v) Yönetim (Management) Sözleşmeleri 167
v. Malvarlığı Devri 169
vi. Fiili Kontrol Tesis Eden Ticari İlişkiler 170
vii. Fiili Kontrole Yol Açan Durumlar 171
2) Belirleyici Etki Uygulama 172
aa) Genel Olarak 172
bb) Belirleyici Etki Kavramı Bağlamında Hakim Şirketin
Sorumluluğu Bakımından AB Uygulama Geçmişi 173
cc) Akzo Nobel Kararı Sonrası Hukuki Durum ile Belirleyici Etki ve Hakim Şirketin Sorumluluğu Bakımından Yüzde
Yüz Oranında Pay Sahipliğine Dayalı Adi Karine 177
3) Rekabet İhlali (hukuka aykırılık) 181
d) Ortak Girişim Sözleşmeleri ve Ortak Girişimlerde Hakim Şirketin
Rekabet Hukukundan Doğan Sorumluluğu 182
1) Ortak Girişim Kavramı 182
2) Ortak Girişim Sözleşmesinin Hukuki Mahiyeti ve Ortak Girişim
Türleri 184
3) Ortak Girişimin Unsurları 185
aa) İktisadi Amaç 185
bb) Ortak Kontrol 186
cc) Bağımsız Organizasyon (Operasyonel Bağımsızlık) 188
4) Ortak Girişimlere Uygulanacak Rekabet Hukuku Kuralları 190
5) Ortak Girişimlerde Hakim şirketlerin Rekabet Hukukundan
Doğan Sorumluluğu 194
e) Türk Rekabet Hukuku Uygulamasında Hakim Şirketin Sorumluluğu 195

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
REKABET İHLALLERİ SEBEBİYLE BAĞLI ŞİRKETTE MEYDANA GELEN ZARARLARDAN DOLAYI HAKİM ŞİRKETİN SORUMLULUĞU VE ÖZEL HUKUK ALANINDA DOĞAN DİĞER SORUMLULUK HALLERİ
A. Bağlı Şirketi Rekabet İhlaline Yönlendirmek Suretiyle Kayba Uğratan Hakim Şirketin Sorumluluğunun Türk Ticaret Kanunu’ndaki Topluluk Hükümleri
Bağlamında İncelenmesi 201
1. Genel Olarak 201
2. Topluluk Hükümlerinin Düzenleme Amacı, Koruduğu Hukuki
Menfaatler ve Hakimiyet Kullanımı Sonucu Oluşan Hukuka Aykırılık 203
3. Hakim Şirketin Bağlı Şirketi Rekabet İhlaline Yönlendirmesiyle Ortaya
Çıkan Hukuka Aykırılık ve Bağlı Şirkette Oluşan Zarar 209
4. Hakim Şirketin Bağlı Şirketi Rekabet İhlaline Yönlendirmesi Sonucunda Bağlı Şirkette Oluşan Zarar ve Bu Zararın Tazmini Konusunda Topluluk
Hükümlerinin Uygulanabilirliği 212
B. Bağlı Şirketin, Rekabet İhlali Sonucu Uğradığı Zararlardan Kaynaklanan Hakim
Şirket Sorumluluğuna Genel Sorumluluk Hükümlerinin Uygulanabilirliği 217
1. Anonim Şirketlerde Hukuki Sorumluluğa İlişkin Hükümlerin
Uygulanabilirliği 218
a) TTK m. 553 ila 556’da Düzenlenen Sorumluluk Hükümlerinin
Konusu ve Amacı. 219
b) Hukuki Sorumluluğun Şartları 220
1) Zarar 220
2) Kanuna ve Esas Sözleşmeye Aykırılık 223
3) İlliyet Bağı 223
4) Kusur 225
c) Doğrudan Zararlara Dayalı Sorumluluk Davalarında Davacılar 226
1) Şirket 227
2) Paysahipleri ve alacaklılar 229
d) Dolaylı Zararlara Dayalı Sorumluluk Davalarında Davacılar 231
1) Şirketin İflas Hali Dışında Dava Açabilecekler 231
2) Şirketin İflası Halinde Dava Açabilecekler 233
e) Sorumluluk Davalarında Davalılar 234
1) Genel Olarak 234
2) Organ Kavramı 236
aa) Organ ve Temsilci Kavramları Arasındaki Fark 237
bb) Organ ve Yardımcı Şahıs Kavramları Arasındaki Fark 238
cc) Şekli Organ - Fiili Organ Ayrımı 239
i. Şekli Organ 240
ii. Fiili Organ 242

iii. Şirketler Topluluğunda Fiili Organ Durumu ve Hakim
Şirketin Fiili Organ Niteliği 248
f) Rekabet İhlallerinden Doğan Sorumluluk Bağlamında TTK m. 553
vd. Hükümler İle Fiili Organ Sorumluluğuna Dair Değerlendirme 251
2. Zararın Genel Hukuki Müesseseler Aracılığıyla Tazmini İmkanı 254
a) Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması 254
b) Paysahibinin Sadakat Yükümlülüğü 258
1) Genel Olarak Paysahibinin Sadakat Yükümlülüğü 258
2) Hakim Paysahibi Şirketin Sadakat Yükümlülüğü 262
3) Sadakat Yükümlülüğüne Aykırılığın Yaptırımları 262
aa) Genel Kurul Kararının İptali 262
bb) Tazminat Talebi 264
cc) Ortaklıktan Çıkarılma 265
dd) Şirketin Haklı Nedenle Feshi 266
4) Paysahibinin Sadakat Yükümlülüğü ve Şirketler Topluluğu Hükümlerinin Mukayesesi 268
C. Hakim Şirketin, Bağlı Şirketin Rekabet İhlalinden Zarar Gören Üçüncü
Şahıslara Karşı Tazminat Sorumluluğu 271
1. Genel Olarak 271
2. Davacı Sıfatı. 275
3. Davalı Sıfatı 277
4. Şirketler Topluluğunun Tazminat Sorumluluğu 278
5. Değerlendirme 282

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ŞİRKETLER TOPLULUĞU HUKUKU VE REKABET HUKUKUNUN MERKEZ KAVRAMLARININ MUKAYESESİ
A. Şirketler Topluluğu Hukukundaki “Hakimiyet” Kavramı ile Rekabet Hukukundaki “Kontrol” Kavramının Karşılaştırılması ve Kontrol Olgusuna
Hukuki Sonuç Bağlanan Diğer Durumlar 285
B. Şirketler Topluluğu Hukukundaki Sorumluluk Sebebi Olarak “Yönlendirme” Kavramı ile Rekabet Hukukundaki “Belirleyici Etki” Kavramının Karşılaştırılması 291
C. Rekabet Hukukunun Sujesi Olarak “Teşebbüs” ve Topluluk Hükümlerinde
Hakim Teşebbüs Kavramları 294
SONUÇ 301
KAYNAKLAR 309