Marka Taklitçiliği Suçu
Dr. Ekrem ÇETİNTÜRK
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK MARKA TAKLİTÇİLİĞİ
I. FİKRİ MÜLKİYET VE MARKA KAVRAMI 19
II. MARKA TAKLİTÇİLİĞİ KAVRAMI 22
A. Taklitçilik (Counterfeiting) Kavramı 22
B. Marka Hakkına Tecavüz (Infringement) 25
C. Birincil ve İkincil Tecavüz (Primary-Secondary Infringement) Ayrımı 26
III. MARKA TAKLİTÇİLİĞİNİN TARİHÇESİ VE TAKLİTÇİLİĞE UYGULANAN
YAPTIRIMLAR 29
IV. MARKA TAKLİTÇİLİĞİNİN SUÇ OLARAK DÜZENLEMESİ SORUNU 38
A. Genel Bilgiler 38
B. Fikri Mülkiyete Yönelik Tecavüzlerin Suç Olmasının Aleyhindeki Görüşler 44
1. Tecavüzlerin Haksızlık Olarak Görülmemesi 44
2. Toplumda Gayri Maddi Mal Kavramanın Yeterince Oluşmaması 47
3. Maddi ve Gayri Maddi Haklara Verilen Zararın Farklı Algılanması 47
4. Fikri Mülkiyete Aşırı Müdahalenin Özgürlük Alanını, Yenilikçi
Girişimleri ve Rekabeti Olumsuz Etkileyeceği. 48
5. Tüketicilere ve Gelişmekte Olan Ülkelere Olumsuz Etkisi 51
6. Markanın İşlevlerine İlişkin Eleştiriler 52
C. Marka Taklitçiliğinin Suç Olarak Düzenlemesini Gerekli Kılan Nedenler 53
1. Genel Bilgiler 53
2. Marka Hakkının Diğer Fikri Mülkiyet Haklarından Farklılığı 55
3. Marka Taklitçiliğinin Malvarlığına Yönelik Bir Haksızlık Olması 59
4. Bir Fiilin Suç Olarak Düzenlenmesi İçin Zarar Şartı Bulunmaması 61
5. Haksız Fiil Sorumluluğunun Yeterli Olmaması 64
6. Faillerin Suçu Meslek Haline Getirmiş Olmaları 67
7. Marka Hakkına Yönelik Tecavüzlerin Kolay ve Yaygın Olması 69
8. Marka Taklitçiliğinin Neden Olabileceği Kamusal Zarar veya Tehlikeler 71
D. Marka Taklitçiliği Suçunun Kapsamının ve Yaptırımının Orantılılık
İlkesine Uygun Olması 75
1. Genel Bilgiler 75
2. Suçun Kapsamının Orantılı Olması 77
3. Suçun Yaptırımının Orantılı Olması 80
İKİNCİ BÖLÜM KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA
MARKA HAKKININ CEZAİ YÖNDEN KORUNMASI
I. MARKA HAKKININ ULUSLARARASI ANLAŞMALARLA KORUNMASI 83
A. Genel Bilgiler 83
B. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Anlaşması (TRIPS) 86
II. MARKA HAKKININ ULUSAL KANUNLARDA CEZAİ YÖNDEN KORUNMASI 92
A. Genel Bilgiler 92
B. Amerika Birleşik Devletleri 98
C. Birleşik Krallık 105
D. Almanya 111
E. Fransa 116
F. İtalya 119
G. İspanya 123
H. Avusturya 126
İ. Hollanda 127
J. Rusya 129
K. Finlandiya 131
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA MARKA TAKLİTÇİLİĞİ SUÇU
I. MARKA HAKKINA YÖNELİK SUÇ VE CEZALARIN TARİHÇESİ 133
A. Genel Bilgiler 133
B. 3.3.1965 Tarihli ve 551 Sayılı Markalar Kanunu 134
C. 24.6.1995 Tarihli ve 556 Sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 138
1. 3.11.1995 Tarihli ve 4128 Sayılı Kanun 139
2. 22.6.2004 Tarihli ve 5194 Sayılı Kanun 143
3. 21.1.2009 Tarihli ve 5833 Sayılı Kanun 145
II. SINAİ MÜLKİYET KANUNUNDA MARKA HAKKINA YÖNELİK SUÇLAR 153
III. SUÇ TİPİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 156
A. Marka Taklitçiliği Suçu Kavramı 156
B. Ekonomik Suç - Mali Suç Kavramları ve Marka Taklitçiliği Suçunun
Hukuki Niteliği 161
IV. KORUNAN HUKUKİ DEĞER 170
A. Genel Bilgiler 170
B. Kamusal Değerlerin Korunması Sorunu 171
V. SUÇUN UNSURLARI 175
A. Tipikliğin Maddi Unsurları 175
1. Fail 175
2. Mağdur 179
a. Genel Bilgiler 179
b. Tüketicilerin Mağdur Kabul Edilip Edilmediği Sorunu 181
3. Suçun Konusu (Marka-Ayırt Edici İşaret) 184
a. Marka Kavramına İlişkin Genel Bilgiler 184
b. Suçun Konusu Olarak Ayırt Edici İşaret 188
aa. Ayırt Edici İşaretin Malla İlişkisi 191
bb. Taklit İşaret İle Taklit Mal Arasındaki İlişki. 193
c. Markanın Tescilli Olması 201
aa. Genel Bilgiler 201
bb. Ceza Hukuku Korumasının Başlayacağı Tarih 202
cc. Tescilin Objektif Cezalandırılabilme Şartı Olması 203
dd. Markanın Türkiye'de Tescilli Olması 207
ee. Korumanın Ülkeselliği İlkesinin Suça Etkisi 208
ff. Marka Hakkının Sona Ermesi 209
gg. Ayırt Edici İşaretin Tehlikeye Maruz Kalması 212
4. Fiil 216
a. Genel Bilgiler 216
b. Marka Hakkına Tecavüz Sayılan Fiiller 218
c. Birincil ve İkincil Tecavüz Ayrımı 222
d. Taklitçilik Suçunu Oluşturan Araç Fiiller: İltibas ve İktibas 225
aa. Genel Bilgiler 225
bb. İktibas ve İltibas Kavramları. 227
aaa. İktibas Kavramı 227
bbb. İltibas Kavramı 228
cc. İktibas ve İltibas Kavramlarının İçeriğinin Yorumla Belirlenmesi 231
aaa. İktibas Kavramı Bakımından 231
bbb. İltibas Kavramı Bakımından 233
ccc. İktibas ve İltibas Kavramlarının Yorumla
Belirlenmesinden Kaynaklanan Belirsizlik 234
ddd. İltibas Kavramının İktibası da İçermesi. 240
dd. İktibas Suretiyle Tecavüzün Uygulamadaki Kapsamı 244
aaa. Genel Bilgiler 244
bbb. İşaretin Aynı Olması 245
ccc. İşaretin Ayırt Edilemeyecek Derecede Benzer Olması 248
ee. İltibas Suretiyle Tecavüzün (Karıştırılma İhtimali)
Uygulamadaki Kapsamı 251
aaa. Genel Bilgiler 251
bbb. İşaretin Benzer Olması 255
ccc. İlişkilendirilme (Bağlantı) İhtimalinin İltibasın
Kapsamında Kabul Edilmesi 257
ff. Alıcıların İşaret ile Markayı Gerçekten Karıştırması Sorunu (Aldatmanın-Yanıltmanın Suçun Unsuru Olarak Kabul Edilmemesi) 259
gg. İltibasın Suç Olmasının Yerindeliği 267
aaa. Genel Bilgiler 267
bbb. İktibas ve İltibasın İhlal Ettiği Hukuki Değerlerin Farklılığı 268
ccc. İktibas ve İltibas Fiillerinin Haksızlık Muhtevalarının Farklılığı 270
hh. İktibas ve İltibas Kavramlarının Belirsizliği ve Bu
Kavramlardan Kaynaklanan Cezalandırılma İhtimali 272
ıı. Yasal Değişiklik Önerisi 278
jj. Mal veya Hizmet Bakımından Aynilik veya Benzerliğin Suçun
Unsuru Kabul Edilmesi Sorunu 281
aaa. Genel Bilgiler 281
bbb. İktibas ve İltibas Kavramlarının Mal ve Hizmet Ayniliğini veya Benzerliğini İçerecek Şekilde
Yorumlanması 282
ccc. Değerlendirme 285
ddd. Mal veya Hizmetin Aynı Olması 292
eee. Mal veya Hizmetin Benzer Olması 293
fff. Yasal Değişiklik Önerisi 295
kk. Tanınmış Markalara Yönelik Fiiller (Sulandırma Halleri) 299
aaa. Genel Bilgiler 299
bbb. Tanınmış Markalara Yönelik Tecavüzün Suç
Oluşturması Sorunu 300
ccc. Yasal Değişiklik Önerisi 304
e. Marka Taklitçiliği Suçunun Seçimlik Hareketleri 306
aa. Genel Bilgiler 306
bb. Mal Üretme ve Hizmet Sunma 311
cc. İthal Etme veya İhraç Etme. 312
aaa. Genel Bilgiler 312
bbb. Taklit Markalı Ürünlerin İthal Edilmesi (Kaçakçılıkla
Mücadele Kanunuyla İlişkisi) 314
ccc. Taklit Markalı Ürünlerin İhraç Edilmesi 315
ddd. Taklit Markalı Ürünlerin Transit Geçirilmesi veya
Serbest Bölgelerde Bulunması 315
eee. Paralel İthalat 318
fff. Gri Market (Piyasa) 321
dd. Satışa Arz Etme ve Satma 322
ee. Ticari Amaçla Satın Alma, Bulundurma, Nakletme veya
Depolama 325
f. Marka Taklitçiliği Suçunu Oluşturmayan Fiiller 328
aa. İşaretin Mal veya Hizmetle Birlikte Kullanılmaması ve/veya Marka Olarak Kullanılmaması Nedeniyle Suç Oluşturmayan
Fiiller 328
aaa. Genel Bilgiler 328
aaaa. İşaretin Mal veya Hizmetle Birlikte Kullanılması Zorunluluğu 329
bbbb. İşaretin Marka Olarak Kullanılması Zorunluluğu 330
cccc. İşaretin Markasal Kullanımı ile Marka Olarak Kullanımının Farklılığı 331
bbb. İşaretin Süsleme Amacıyla Kullanılması 334
ccc. İşaretin veya Ambalajın Mallardan Bağımsız Olarak
Üretilmesi veya Bulundurulması 336
ddd. İşaretin Malın Üretimden Sonra Mal veya Ambalaj
Üzerinde Kullanılması 340
eee. Orjinal Ambalaj veya Kaplar Kullanılarak Üretim Yapılması 343
fff. İşaretin İş Evrakı ve Reklamlarda Kullanılması 345
ggg. İşaretin İnternet Ortamında Ticari Etki Yaratacak
Biçimde Kullanılması 348
hhh. İşaretin Ticaret Unvanı veya İşletme Adı Olarak Kullanılması 352
ııı. Markanın Dürüstçe ve Ticari Hayatın Olağan Akışı
İçinde Kullanılmaması 353
jjj. İşaretin Başvuru Eserinde Kullanılması 358
kkk. Markadaki Tali ve Jenerik Unsurun Kullanılması 360
bb. Lisans Hakkıyla Bağlantılı Fiiller 361
aaa. Genel Bilgiler 361
bbb. Lisans Yoluyla Verilmiş Hakların Genişletilmesi 362
ccc. İzinsiz Olarak Lisans Hakkının Devredilmesi veya Alt
Lisans Verilmesi 365
ddd. Lisans Kapsamındaki Orijinal Malların Üçüncü Kişilere Devri 367
eee. Üretilen Malın veya Sunulan Hizmetin Kalitesinin
Lisans Sözleşmesine Uygun Olmaması 367
fff. Markanın Lisans Sözleşmesinden Farklı Kullanılması 368
cc. Hakkın Tüketilmesi 368
B. Tipikliğin Manevi Unsurları 370
1. Haksızlığın Kastla İşlenmesi Zorunluluğu 370
2. Suçun Maddi Unsurlarında Hata (Kastı Kaldıran Hata Hali) 374
3. Failin Araştırma Yükümlülüğü 375
4. Haksızlığın Taksirle İşlenmesi Durumunda Sorumluluk (Kast Karinesi Sorunu) 379
5. Ticari Amaç Unsuru 384
a. Genel Bilgiler 384
b. Ticari Amacın Tüm Seçimlik Hareketler Bakımından Aranmaması 387
c. Ticari Amaç Ölçütünün Yetersizliği 389
d. Yasal Değişiklik Önerisi 391
C. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru 392
1. Genel Bilgiler 392
2. Hakkın Kullanılması 394
a. Genel Bilgiler 394
b. Markanın Tescile Uygun Kullanımı 395
c. Aynı Anda İki Markanın Olması (Gerçek Hak Sahipliği) 397
aa. Aynı Anda Biri Tescilsiz Biri Tescilli İki Markanın Bulunması 397
bb. Aynı Anda Tescilli İki Markanın Bulunması (Sessiz Kalma
Yoluyla Hak Kaybı) 400
cc. Marka Üzerinde Müşterek Hak Sahipliği 401
dd. Rüçhan Hakkı veya Uluslararası Başvuru 402
ee. Ticaret Sırasında Kullanılan (Marka Dışında) Bir Başka İşaret
İçin Hak Elde Edilmesi 404
3. İlgilinin (Marka Sahibi) Rızası 407
a. Genel Bilgiler 407
b. Lisans Sözleşmesi. 409
c. Marka Sahibinin Tescile Muvafakat Etmesi 410
4. Sınai Mülkiyet Kanunundan Kaynaklanan Diğer Hukuka Uygunluk Nedenleri 411
a. Taklit Markalı Ürünlerin Kişisel İhtiyaç İçin Bulundurulması veya Kullanılması 411
b. Zararı Tazmin Edilen Malların Ticari Amaçla Kullanılması 411
c. Tecavüzün Mevcut Olmadığına İlişkin Dava 412
5. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Şartlarında Hata 413
VI. TEŞEBBÜS 415
A. Genel Bilgiler 415
B. Seçimlik Hareketlerin Teşebbüs Bakımından Değerlendirilmesi 419
VII. İŞTİRAK 425
VIII. İÇTİMA 429
A. Genel Bilgiler 429
B. Zincirleme Suç 433
C. Aynı Neviden Fikri İçtima 438
D. Farklı Neviden Fikri İçtima 441
E. Marka Taklitçiliği Suçunun Kabahatlerle İçtimaı 446
IX. ETKİN PİŞMANLIK 450
A. Genel Bilgiler 450
B. Etkin Pişmanlığın Uygulanma Alanı 451
C. Etkin Pişmanlığın Uygulanma Şartları ve Süresi 453
D. Yasal Değişiklik Önerisi 457
X. YAPTIRIM 457
A. Cezalar 457
1. Genel Bilgiler 457
2. Yasal Değişiklik Önerisi (Suçun Nitelikli Halleri) 460
a. Malın Değerinin Az Olması 461
b. Malın Değerinin Fahiş Olması 463
c. Taklit Marka Kullanılan Malların Hayat ve Sağlık Bakımından
Tehlike Oluşturması 463
d. Suçun Örgüt Faaliyeti Kapsamında İşlenmesi 465
B. Güvenlik Tedbirleri 465
1. Genel Bilgiler 465
2. Güvenlik Tedbirlerinin Şikayetle İlişkisi 466
3. Eşya Müsaderesi 468
4. Kazanç Müsaderesi 475
5. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri 477
XI. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI 479
A. Genel Bilgiler 479
B. Zararın Giderilmesi Koşulu 479
XII. ŞİKAYET ŞARTI 481
A. Genel Bilgiler 481
B. Marka Taklitçiliği Suçunun Şikayete Tabi Olmasının Yerindeliği 483
C. Şikayet Hakkını Kullanacak Kişiler 488
1. Genel Bilgiler 488
2. Tescilsiz Markanın Gerçek Sahibinin ve Tescilsiz Tanınmış Marka
Sahibinin Şikayet Hakkı 490
3. Ortak Markalarda ve Garanti Markalarında Şikayet Hakkı 491
4. Lisans Hakkı Sahibinin Şikayet Hakkı ve Davaya Katılması 493
5. Marka Hakkının Devri Durumunda Yeni Hak Sahibinin Şikayet Hakkı 495
6. Marka Vekilinin Şikayet Hakkı. 496
D. Şikayet Hakkının Kullanılacağı Süre 496
E. Şikayet Hakkının Başladığı Tarih 498
F. Şikayetten Vazgeçme 499
G. Şikayet Hakkının Kullanılamayacağı Durumlar 502
H. Marka Hakkının Şikayet Tarihinden Sonra Sona Ermesi 502
1. Hükümsüzlük ve İptalin Şikayete Etkisi 503
2. Marka Hakkının Sona Ermesinin (Markanın Yenilenmemesi veya
Marka Hakkından Vazgeçilmesi) Şikayete Etkisi 504
3. Marka Hakkının Devrinin Şikayete Etkisi 506
4. Şikayetten Sonra Failin Marka Hakkını Devralmasının Ceza
Takibatına Etkisi 507
İ. Rüçhan Hakkı veya Uluslararası Başvuru Durumunda Şikayet Hakkı 508
J. Menşe Ülkede Tescilli Marka Sahibinin Birlik Ülkelerinde Tescilli
Markalara Yönelik Şikayet Hakkı 511
K. Şikayetten Önce Yapılan Marka Tescil Başvurusunun Şikayete Etkisi 511
L. Yurtdışında İşlenen Suçlarda Şikayet 513
M. Markanın Kullanılmamasının Şikayete Etkisi 514
XIII. UZLAŞTIRMA 516
A. Genel Açıklamalar 516
B. Uzlaştırma Hükümlerinin Uygulanma Zorunluluğu 516
C. Uzlaştırmanın Amacı ve Marka Taklitçiliği Suçuna Uygunluğu 517
XIV. YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME 520
XV. DİĞER MARKA HAKKINA YÖNELİK SUÇLAR 523
A. Marka Koruması Olduğunu Belirten İşaretin Kaldırılması 524
1. Genel Bilgiler 524
2. Suç Tipine İlişkin Eleştirilerimiz 526
B. Marka Hakkı Üzerinde Yetkisiz Tasarrufta Bulunulması 528
1. Genel Bilgiler 528
2. Suç Tipine İlişkin Eleştirilerimiz 533
SONUÇ 539
KAYNAKÇA 561
