Elektrik Enerjisi Toptan Satş Sözleşmeleri

Hilal Koç

Ülkemizde, yakın bir zamanda elektrik enerjisi piyasasında dikey bütünleşik yapıda ayrışmaya gidilmiştir. Ayrışma sonucunda oluşan yapıda, sözleşmeye konu faaliyetin niteliğine göre farklı sözleşme türleri ortaya çıkmıştır. Bu sözleşmelerden biri de elektrik tedarik sözleşmeleridir. Doktrinde elektrik tedarik sözleşmesi kavramı, hem tüketici ile tedarikçi arasındaki sözleşmeleri hem de toptan satış sözleşmelerini kapsayacak şekilde kullanılmaktadır. Oysa bu sözleşmelerin kapsam ve içeriği birbirinden oldukça farklıdır. Hatta toptan satış sözleşmeleri kendi içerisinde dahi farklı sözleşmeler barındırmaktadır.

Toptan satış sözleşmeleri; organize piyasa işlemleriyle, ikili anlaşmalarla veya tezgâh üstü piyasa işlemleriyle gerçekleştirilebilir. Tezgâh üstü piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin de ülkemizde ikili anlaşmalar kapsamında değerlendirildiği görülmektedir. Toptan satış sözleşmelerinin büyük bir kısmı ikili anlaşmalar vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. İkili anlaşmalarla tedarik edilen elektrik enerjisinin, piyasa katılımcısının yükümlülüklerini karşılamada yetersiz kalması halinde ise buA anlaşmaları tamamlayıcı nitelikte olan gün öncesi piyasası ve gün içi piyasası devreye girmektedir. Bir diğer toptan satış piyasası kısa bir süre önce oluşturulan vadeli elektrik piyasasıdır. Vadeli elektrik piyasasının hukuki alt yapısı oluşturulmuş olmakla birlikte, teknik alt yapıya ilişkin hususlar henüz tamamlanamadığından mevcut durumda işlem gerçekleştirilememektedir. Piyasanın 2021 yılında faaliyetlerine başlaması beklenilmektedir.

Toptan satış sözleşmeleri, sui generis sözleşmelerdir. Kanun koyucunun “toptan satış sözleşmesi” ifadesini kullanması sözleşmenin niteliğini değiştirmemektedir. Bu nedenle satış sözleşmesine ilişkin hükümler niteliğine uygun düştüğü ölçüde toptan satış sözleşmelerinde uygulama alanı bulacaktır. Elektrik enerjisinin niteliği ve elektrik tedariknin klasik mal tesliminden ayrılması, toptan satış sözleşmelerinde satış sözleşmelerine ilişkin ayıp, bedelin belirlenmesi, temerrüt gibi hükümlerin uygulamasını farklılaştırmaktadır. Bu hükümlerin uygulanması ayrıca toptan satışın gerçekleştirildiği piyasa işleminde göre de değişkenlik göstermektedir.

(Tanıtım Bülteninden)

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASI

§1. GENEL OLARAK ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASI 4

I. ELEKTRİK ENERJİSİ KAVRAMI 4

II. ELEKTRİK ENERJİSİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 6

III. PİYASANIN GENEL GÖRÜNÜMÜ 13

IV. LİSANS ALMA ZORUNLULUĞU 17

A. Lisansın Hukuki Niteliği 19

B. Lisansın Tabi Olduğu Usul ve Esaslar 21

C. Lisansa Tabi Faaliyetler 22

D. Lisansın Başlangıcı ve Sona Ermesi 23

V. PİYASAYA DEVLET MÜDAHALESİNİN HUKUKİ DAYANAKLARI 24

VI. ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASINDA SERBESTLEŞME SÜRECİ 26

§2. ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASININ TEMEL FAALİYETLERİ 31

I. GENEL OLARAK 31

II. ÜRETİM FAALİYETİ 32

III. İLETİM FAALİYETİ 34

IV. DAĞITIM FAALİYETİ 35

V. PERAKENDE SATIŞ FAALİYETİ 36

VI. TOPTAN SATIŞ FAALİYETİ 38

VII. PİYASA İŞLETİM FAALİYETİ 39

VIII. İTHALAT VE İHRACAT FAALİYETİ 40

§3. TOPTAN SATIŞ PİYASASI 41

I. GENEL OLARAK 41

II. TOPTAN SATIŞ PİYASASI MODELLERİ 43

A. İkili Anlaşmalar Modeli 43

B. Organize Piyasalar Modeli 45

1. Merkezi Piyasalar 45

2. Enerji Borsaları 47

C. Karma Piyasalar 48

D. Türkiye’de Kabul Edilen Piyasa Modeli 48

III. TÜRKİYE ELEKTRİK TOPTAN SATIŞ PİYASASI 51

A. Fiziksel Elektrik Ticareti 51

1. İkili Anlaşmalar Piyasası 51

a. İkili Anlaşmalar 51

b. Tezgâh Üstü Piyasalar 54

2. Vadeli Elektrik Piyasası 55

3. Spot Piyasalar 57

a. Gün Öncesi Piyasası 57

b. Gün İçi Piyasası 59

4. Gerçek Zamanlı Piyasalar 61

a. Dengeleme Güç Piyasası 61

b. Yan Hizmetler Piyasası 62

B. Fiziki Olmayan Elektrik Ticareti 62

1. Türev Piyasalar 62

2. Organize Piyasalar 64

a. Vadeli İşlem Sözleşmeleri 65

b. Opsiyon Sözleşmeleri 66

IV. TOPTAN SATIŞ PİYASASINDA REKABET HUKUKU DÜZENLEMELERi……………………………………………………………………66

İKİNCİ BÖLÜM

ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASINDA TOPTAN SATIŞ SÖZLEŞMELERİ

§.4. SÖZLEŞMENİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 72

I. SÖZLEŞMENİN TANIMI 72

II. SÖZLEŞMENİN ÖZELLİKLERİ 74

A. Borç Doğuran Bir Sözleşme Olması 75

B. Rızai Olması 76

C. Sürekli Edimli Olması 78

D. Sebebe Bağlılık İlkesi 80

III. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ 82

A. Satış Sözleşmesi Görüşü 84

B. Sui Generis Sözleşme Görüşü 87

IV. SÖZLEŞMENİN UNSURLARI 88

A. Elektrik Enerjisi veya Kapasitesi Tedariki 88

B. Bedel 89

C. Tarafların Anlaşması 91

D. Anlaşmanın Piyasa İşletmecisine Bildirilmesi 92

V. ŞEKİL 93

VI. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI 94

A. Sözleşme Borçlusu 94

1. Üretim Şirketleri 94

2. Tedarik Şirketleri 96

3. Kamu Tedarik Şirketleri 98

B. Sözleşme Alacaklısı 98

§5. SÖZLEŞME HÜKÜMLERİ 99

I. TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 99

A. Satıcının Yükümlülükleri 99

1. Elektrik Enerjisi veya Kapasitesi Sağlama 99

a. Enerjinin Gerekli Nitelikte Olması 99

b. Sürekli Hazır Bulundurma Yükümlülüğü 101

c. İfa Yeri 103

2. İkili Anlaşmalara İlişkin Bildirim Yükümlülüğü 105

3. Enerjinin Nakli Sebebiyle Oluşan Maliyete Katlanma Yükümlülüğü 106

4. Fatura Düzenleme Yükümlülüğü 109

5. Bilgi Verme Yükümlülüğü 110

B. Alıcının Yükümlülükleri 112

1. Bedel Ödeme Yükümlülüğü 112

a. Bedelin Belirlenmesi 114

b. Bedel Ödeme Zamanı ve Yeri 116

2. Teslim Alma Yükümlülüğü 119

3. Teminat Sunma Yükümlülüğü 120

4. Sayaç Bulundurma Yükümlülüğü 122

II. VERGİ VE VERGİ BENZERİ MALİ YÜKÜMLÜLÜKLERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 123

III. YETKİ SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER 126

IV. GENEL İŞLEM ŞARTLARI 127

A. Genel Olarak 127

B. Genel İşlem Şartlarının Benzer Hukuki Kavramlarla Karşılaştırılması 129

C. Genel İşlem Şartlarının Unsurları 131

D. Genel İşlem Şartlarının Denetimi 131

E. Toptan Satış Sözleşmelerinde Genel İşlem Şartları 134

V. CEZAİ ŞARTLAR 136

VI. TAHKİME İLİŞKİN DÜZENLEMELER 140

A. Genel Olarak 140

B. Enerji Şart Anlaşması 142

C. Elektrik Piyasasında Tahkim 144

§6. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN SORUMLULUK 145

I. ASLİ EDİM YÜKÜMLÜLÜKLERİ BAKIMINDAN 145

A. Ayıptan Doğan Sorumluluk 146

B. Temerrüt Hükümleri 150

1. Alıcının Temerrüdü 152

2. Satıcının Temerrüdü 155

II. YAN YÜKÜMLÜLÜKLER BAKIMINDAN 156

III. SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI 157

§.7. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ 159

I. GENEL OLARAK 159

II. SÖZLEŞMENİN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ 161

A. Belirli Süreli Sözleşmelerde Sürenin Sona Ermesi 162

B. Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi 163

C. İmkânsızlık 164

III. SÖZLEŞMENİN HUKUKİ İŞLEM İLE SONA ERMESİ 168

A. Tarafların Anlaşması İle Sözleşmenin Sona Ermesi 169

B. Fesih 170

SONUÇ 172

KAYNAKÇA 186

ÖZET 203

ABSTRACT 205