Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesi

ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİ



Ertuğrul AKÇAOĞLU



İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR XV

KAYNAKÇA XIX

GİRİŞ VE KONUNUN BELİRLENMESİ 1

I. BÖLÜM

ELEKTRONİK TİCARETİN TEMEL KAVRAMLARI

A. Kavram ve Kapsam Sorunu 3

1. Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu’nun

Tanımı 3

2. Dünya Ticaret Örgütü’nün Tanımı 4

3. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı’nm Tanımı 4

a) Geniş Anlamlı Tanım 5

b) Dar Anlamlı Tanım 5

4. Avrupa Komisyonu’nun Tanımı 6

a) Dolaylı Elektronik Ticaret 7

b) Doğrudan Elektronik Ticaret 7

5. Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı’nın Tanımı 7

6. Elektronik Ticaret Hukuk Çalışma Grubu’nun Tanımı 7

7. Tanımların Değerlendirilmesi 8

B. Elektronik Ticaretin Gelişimi 9

1. Küreselleşme ve Teknolojideki Gelişmeler 9

2. Türkiye’de İnternet ve Elektronik Ticaretin Gelişimi 11

3. Türkiye’de Elektronik Ticaretle İlgili Kurul ve Kuruluşlar 14

a) Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 15

b) Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu 15

c) İnternet Üst Kurulu 16

d) Kamu Net Üst Kurulu 17

e) İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME) 17

C. Elektronik Ticaretin Şekilleri (Tasnifler) 18

1. Doğrudan-Dolaylı Elektronik Ticaret 18

2. İşletmelerle Tüketiciler Arasında Elektronik Ticaret (B2C) 18

3. İşletmeler Arasında Elektronik Ticaret (B2B) 19

4. İşletmelerle Devlet Arasında Elektronik Ticaret (B2G) 19

5. Devletle Vatandaşlar Arasında Elektronik Ticaret (G2C) 19

6. Tüketiciler Arasında Elektronik Ticaret (C2C) 19

D. Elektronik Ticarette Kullanılan Araçlar 20

1. EDI 20

2. İnternet ve World Wide Web 22

a) İnternet 22

b) World Wide Web 23

c) Sunucular 24

3. tameder 25

4. Eks&nneder 26

E. Ekfcroik Ticaretin Geleneksel Ticaretten Ayırt Edilmesi 26

1. Mjfer Bakunmdan 27

2. HimitT Bakımından 28

F. İrtmet'm VagBendimıeye Etki Eden Nitelikleri 28

II. BÖLÜM ELEKTRONİK TİCARET AÇISINDAN VERGİLENDİRMENİN TEMEL İLKE VE KAVRAMLARI

A. Vergilendirmenin T emel İlkeleri 31

1. Tarafsızlık 31

a) Sermaye İhracı Bakımından Tarafsızlık 31

b) Sermaye İthali Bakımından Tarafsızlık 32

c) Tarafsızlığa Yüklenen Diğer Anlamlar 32

2. Verimlilik 33

3. Adalet ve Hakkaniyet 33

a) Yükümlüler Arası Eşitlik 33

b) Uluslararası Eşitlik 34

4. Kesinlik 34

5. Esneklik 35

B. Vergilendirme Yetkisinin Meşruluğunu Açıklayan Görüşler 35

1. Ülkesel Egemenlik (Mülkilik) Teorisi 35

2. Siyasi Bağlılık Doktrini 36

3. T akas T eorisi 36

4. Ödeme Gücü İlkesi 38

5. Ekonomik Bağlılık Doktrini 39

6. Türk Hukukunda Geçerli Görüş 40

C. Vergilendirme Yetkisinin Kullanımı 41

1. Kaynak Esaslı Vergilendirme 41

2. Yerleşme Esaslı Vergilendirme 42

D. Vergilendirme Yetkisi İhtilaflarının Sonuçlan 43

1. Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçırma 43

2. Çifte Vergilendirme 44

E. Vergilendirme Yetkisi İhtilaflarının Giderilmesi 45

1. Tek Yanlı (Ulusal) Çözümler 45

2. T ürk Hukuku Bakımından T espitler 46

3. Çok Yanlı (Uluslararası) Çözümler-Vergi Anlaşmaları 47

F. Vergi Anlaşmalarının Gelişim Süreci 49

1. Uluslararası Ticaret Odası (ICC) 49

2. Milletler Cemiyeti 50

a) İktisatçıların Raporu, 1923 51

b) Teknik Uzmanların Raporlan, 1925&1927 53

c) Meksika ve Londra Modelleri, 1943&1946 54

3. OEEC/OECD 55

4. BM, ABD ve Türk Modelleri 57

a) Birleşmiş Milletler Modeli 57

b) Amerika Birleşik Devletleri Modeli 57

c) Türk Modeli 58

III. BÖLÜM

ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİNİN GENEL ÇERÇEVESİ

A. Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesine İlişkin Çalışmalar 59

1. Ulusların Yaklaşımları 59

a) Amerika Birleşik Devletleri 60

(1) Hazine Raporu 60

(2) Beyaz Saray Raporu 61

(3) İnternet Vergi Özgürlüğü Yasası 62

b) Avustralya 63

c) Kanada 65

d) Fransa 66

e) Hindistan 66

f) Japonya 67

g) Birleşik Krallık 67

h) Hollanda 68

2. Uluslarüstü Yaklaşım-Avrıça Birliği 68

3. Uluslararası Yaklaşım-OECD 69

a) Konferanslar 69

(1) Turku Konferansı 70

(2) Ottawa Konferansı 71

b) Çalışma Heyetleri ve Teknik Danışma Gruplan 72

(1) 1 Numaralı Çalışma Grubu 73

(2) Elektronik Ticaretten Kaynaklanan Anlaşma Nitelendirme Sorunlarıyla Görevli Teknik Damşma Grubu . 73

(3) Ticari Kazançların Vergilendirilmesine İlişkin Mevcut Anlaşma Hükümlerini İzlemekle Görevli Teknik Danışma

Grubu 74

IV. BÖLÜM

ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİNDE OECD’NİN ÇÖZÜM ÖNERİSİ

A. Genel Olarak 75

B. Gelirin Niteliğinin Belirlenmesi 75

1. Elektronik Ticaret Bağlamında Anlaşmalardaki Nitelendirme Normlanmn Gelişiminin Ana Hatlan 76

2. Nitelendirme Sorunlan 78

a) Ticari Kazanç-Gayrimaddi Hak Bedeli (Royalty) Ayrımı 78

(1) Bilgisayar Yazılımlannın (Programlarının) Anlaşmalarda Nitelendirilmesi 79

(2) Diğer Elektronik Ticaret İşlemlerinin Anlaşmalarda Nitelendirilmesi 80

(a) Ticari Kazançlar ve Telif Hakkının Kullanımı veya Kullanım Hakkı İçin Yapılan Ödemeler 80

(b) Ticari Kazançlar ve Know-How İçin Yapılan Ödemeler 82

(c) Ticari Kazançlar ve Sınai, Ticari veya Bilimsel Ekipmanın Kullanımı ya da Kullanım Hakkı için Yapılan Ödemeler 83

(i) Dijital Ürünler 84

(ii) Bilgisayar Ekipmanlan 84

b) Alternatif Anlaşma Hükümlerine Göre Elektronik Ticaretten Kaynaklanan Diğer Nitelendirme Sorunlan 85

(1) Hizmet İfası 85

(2) Teknik Hizmet Bedelleri 85

(a) T eknik Hizmetler 86

(b) İdari Hizmetler 86

(c) Danışmanlık Hizmetleri 87

(d) Karışık Ödemeler 87

C. İşyeri Kavramı 87

1. İşyeri Kavramının Tarihçesi 88

2. OECD Model Anlaşmasında İşyerinin Türleri 90

a) İşyeri (Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Sabit Yer) 91

(1) Tanım 91

(2) Analiz 91

(a) Nesnel Koşullar 91

(i) İş Yeri (Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Yer) 92

(ii) ‘Sabit’ Olmak 93

(b) Öznel Koşullar 93

(i) Kullanım Hakkı 93

(ii) Devamlılık 94

(c) İşlevsel Koşullar 94

(i) Ticari Faaliyet 94

(ii) Bağlantı 96

b) Temsilci-İşyeri (Varsayımsal İşyeri) 96

(1) Tanım 96

(2) Analiz 97

3. Elektronik Ticarette İşyerinin Sorgulanması 100

a) “Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Sabit Yer” Tanımının Elektronik Ticarete Uygulanması 101

(1) İşyeri 101

(2) Sabit Olmak 103

(3) Kullanım Hakkı 103

(4) Devamlılık 104

(5) Ticari Faaliyet 104

(6) Bağlantı 106

b) “Temsilci-İşyeri” (Varsayımsal İşyeri) Tanımının

Elektronik Ticarete Uygulanması 108

(1) Bir Temsilci-İşyeri Olarak Web Sitesi 108

(2) Bir Temsilci-İşyeri Olan İnternet Servis Sağlayıcıları 110

4. OECD ’nin İşyeri Tanımım Elektronik Ticarete Uygulamasına

Ulusların Yaklaşımları 111

a) Almanya 111

b) Aıjantin 111

c) Avustralya 111

d) Avusturya 112

e) Birleşik Krallık 112

f) Çin (Hong Kong) 112

g) Fransa 112

h) Hindistan 113

i) İspanya ve Portekiz 113

j) Kanada 113

k) Şili ve Yunanistan 114

1) Türkiye 114

V. BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİ

A. Yükümlülüğün Tespiti 115

1. Gelir Vergisi Bakımından 115

a) Tam Yükümlülük 115

(1) Yerleşme Esası 116

(a) ikâmetgâh 116

(b) Oturma Süresi 117

(2) Vatandaşlık 118

b) Dar Yükümlülük 118

2. Kurumlar Vergisi Bakımından 119

B. Gelirin Kaynağının Tespiti 120

1. Gelir Unsurlarının Niteliğinin Tespiti 122

a) Gayrimaddi Hak Bedelleri (Gayrimenkul Sermaye İratlan) 123

(1) Bilgisayar Yazılımları (Programlan) 125

(2) Telif Hakkı Bedelleri 126

(3) Know-How Ödemeleri 126

(4) Malzeme ve Teçhizat Bedelleri 126

(5) Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 30. Maddesi 127

(6) İdarenin Görüşü 130

b) Hizmet Bedelleri 131

2. Gelirin Elde Edildiği Yerin Tespiti 132

a) İşyeri 133

(1) Nesnel Koşullar 134

(2) Öznel Koşullar 134

(3) İşlevsel Koşul 135

b) Daimi Temsilci 135

VI. BÖLÜM

ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİNDE ALTERNATİF ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

A. Bit Vergisi 139

B. Vergi Tabanının Erozyona Uğraması Yaklaşımı 141

C1 Ekonomik Eşik Yaklaşımı 142

D. Formüle Dayalı Vergilendirme 143

E. OECD’nin Alternatifleri 144

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 147