Türk Vergi Hukukunda İzaha Davet Müessesesi ve Etkinliğinin Vergi Müfettişleri Bakış Açısıyla Araştırılması

Elif AKKOÇ MUTLU

Erhan BAYAR

İÇİNDEKİLER

SAYFA NO

ÖNSÖZ . vii

İÇİNDEKİLER . ix

KISALTMALAR . xv

ŞEKİL LİSTESİ . xvii

TABLO LİSTESİ  xix

GRAFİK LİSTESİ  xxi

BÖLÜM 1. GİRİŞ . 1

BÖLÜM 2. İZAHA DAVET MÜESSESESİ İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

2.1. İZAHA DAVET KAVRAMI  3

2.1.1. İzaha Davetin Kanuni Temelleri  4

2.1.2. İzaha Davet Müessesesinin Kapsamı . 6

2.1.3. İzaha Davet Müessesesinin Amacı. 8

2.2. SEÇİLMİŞ BAZI ÜLKELERDEKİ İZAHA DAVET BENZERİ UYGULAMALAR  9

2.2.1. İngiltere  9

2.2.2. Almanya . 10

2.2.3. Fransa . 11

2.2.4. Amerika Birleşik Devletleri. 12

2.3. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ . 16

2.3.1. İdari İşlem Teorisi Bakımından Niteliği. 16

2.3.2. Tarha Hazırlayıcı Ön İşlemler İle İzaha Davet Müessesesinin Karşılaştırılması . 17

2.3.2.1. Bilgi Toplama İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 17

2.3.2.2. Arama ile İzaha Davetin Karşılaştırılması . 18

2.3.2.3. Yoklama İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 19

2.3.2.4. Vergi İncelemesi İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 20

2.3.3. Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Çözüm Yolları İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 22

2.3.3.1. Pişmanlık ve Islah İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 22

2.3.3.2. Cezalarda İndirim İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 25

2.3.3.3. Uzlaşma İle İzaha Davetin Karşılaştırılması 27

2.3.3.3. Hata Düzeltme İle İzaha Davetin Karşılaştırılması . 30

2.3.3.4. Değerlendirme . 30

2.3.4. Anayasal İlkeler Yönünden İzaha Davet Müessesesi 31

2.3.4.1. İzaha Davet Müessesesinin Kanunilik İlkesi Açısından Değerlendirilmesi  31

2.3.4.2. İzaha Davet Müessesesinin Eşitlik İlkesi Açısından Değerlendirilmesi  35

BÖLÜM 3. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN UYGULAMA SÜRECİ VE SONUÇLARI

3.1. GENEL OLARAK İZAHA DAVET MÜESSESESİ . 37

3.2. İZAHA DAVETİN ŞARTLARI . 38

3.2.1. Usul Yönünden Şartlar  38

3.2.1.1. Ön Tespit Şartı . 38

Vergi İncelemesine Başlanılmamış veya Takdir Komisyonuna Sevk İşleminin Yapılmamış Olması . 38

İhbarda Bulunulmamış Olması 39

3.2.1.2. Ön Tespit Yapmaya Yetkili Merciler  40

Gelir İdaresi Başkanlığı Bünyesinde Kurulan İzah Değerlendirme Komisyonu . 41

Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Bünyesinde Kurulan İzah Değerlendirme Komisyonu 42

İzah Değerlendirme Komisyonunun Görev ve Yetkileri . 42

3.2.2. Konu Yönünden Şartlar . 42

3.2.2.1. BA-BS Formlarının Çapraz Kontrolü Neticesinde Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi. 43

3.2.2.2. Katma Değer Vergisi (KDV) Beyannamesi ile Banka ve Kredi Kartı Satış Bilgilerinin Uyumsuzluğu . 43

3.2.2.3. Yıllık Beyannameler ile Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Uyumsuzluğu  44

3.2.2.4. Çeşitli Kurum ve Kuruluşlardan Elde Edilen Bilgiler Çerçevesinde Asgari Ücret Tarifelerine Uyulmadığının Tespiti  44

3.2.2.5. Yıllık Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannameleri Üzerinde Yapılan Kanuni Haddi Aşan İndirimler  45

3.2.2.6. Dağıttığı Karlar Üzerinden Tevkifat Yapılmadığının Tespiti . 46

3.2.2.7. Yasal Süreyi Aşan Geçmiş Yıl Zararlarının Tespiti  50

3.2.2.8. Yanlış Hesaplarda Beyan Edilen İştirak Kazançları  51

3.2.2.9. KVK 5/1-e Maddesi Kapsamında Karşılaşılan Uygulama Hataları . 53

3.2.2.10. Örtülü Sermaye Uygulamasında Yönelik Yapılan Hataların Tespiti 55

3.2.2.11. Ortaklardan Alacaklar ve Faiz Gelirleri Hesapları Arasında Görülen Uyumsuzluk . 56

3.2.2.12. Ortaklık Haklarını Elden Çıkardığı Halde Beyanda Bulunmayan Limited Şirket Ortaklarının Tespiti  57

3.2.2.13. Gayrimenkul Alım/Satım Bedellerinin Eksik Beyan Edilmiş Olabileceğine Dair Yapılan Tespitler . 57

3.2.2.14. Gayrimenkullere İlişkin Değer Artışı Kazançlarının Bildirilmediğinin Tespiti  58

3.2.2.15. Gayrimenkul Sermaye İratlarını Beyan Etmeyen Mükelleflerin Tespiti . 60

3.2.2.16. Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Kullanılması Durumunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi 62

3.3. İZAHA DAVET YAZISI VE TEBLİĞİ . 66

3.4. İZAHA DAVETİN SONUÇLARI  69

3.4.1. Yapılan İzahın Komisyon Tarafından Kabulü  71

3.4.2. Yapılan İzahın Komisyon Tarafından Yeterli Görülmemesi ve Reddi  72

3.4.3. Mükellefin İzahta Bulunmaması  75

3.4.4. Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Kullanımı Kapsamında Sonuçları  78

3.4.5. İzaha Davete İlişkin İdarenin Değerlendirmelerine Karşı Mükellefin Başvurabileceği İdari ve Adli Yollar 79

3.4.5.1. Adli Yollar . 79

3.4.5.2. İdari Yollar  82

3.5. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN OLUMLU ETKİLERİ  84

3.5.1. Vergi İdaresince Gereksiz Yere Vergi İnceleme Yapılmasının Önlenmesi ve Vergi İdaresi Çalışanlarının İş Yükünün Azaltılarak Emek ve Zaman Kaybının Önüne Geçilmesi  84

3.5.2. Hazine Açısından Vergi ve Cezaların Bir Kısmının Tahsiline İmkan Sağlaması  85

3.5.3. Vergisel Açıdan İndirimli Ceza Uygulanması/Vergiye Uyum Maliyetinin Azaltılması  85

3.5.4. Mükelleflerin Takdir Komisyonuna veya Vergi İncelemesine Sevk Edilmesinin Önlenmesi 86

3.5.5. Vergiye Gönüllü Uyumun Artırılması . 86

BÖLÜM 4. İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN ETKİNLİĞİNİN VERGİ MÜFETTİŞLERİ BAKIŞ AÇISIYLA ARAŞTIRILMASI

4.1. ARAŞTIRMANIN AMACI  89

4.2. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ  89

4.3. ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEM . 89

4.4. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI VE VARSAYIMLARI  91

4.5. ARAŞTIRMADA KULLANILAN VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ VE GÜVENİLİRLİK ANALİZİ . 92

4.6. ARAŞTIRMANIN SONUCU ELDE EDİLEN BULGULAR  93

4.6.1. Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları 95

4.6.2. Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları .107

BÖLÜM 5. SONUÇ VE ÖNERİLER  119

KAYNAKLAR (REFERENCES)  129

Kitaplar129

Makaleler.132

Tezler 137

Elektronik Yayınlar / İnternet .138

Mevzuat .140

EKLER . 143

Ek-1: Anket Formu  143