^{Milletlerarası Aile Hukukunda}Velayet ve Çocuğun Korunması

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Giriş 17
Birinci Bölüm
MADDİ HUKUK ALANINDA
VELAYET VE ÇOCUĞUN KORUNMASINA İLİŞKİN
TEDBİRLER KAPSAMINDA ÇOCUĞUN AİLE İÇİNDE KORUNMASI
§ Birinci Kısım: SOYBAĞININ VELÂYET HAKKINA BAĞLI HÜKÜMLERİ 24
I. VELÂYET KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 24
A. Velâyet Kavramı 24
B. Velâyet Hakkının Hukuki Niteliği 29
C. Velâyet Hakkına Tabi Olan ve Sahip Olan Kişiler 31
D. Velâyet Hakkına Hâkim Olan Temel Prensipler 35
1. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi 35
a. Çocuk Kavramı 35
b. Çocuğun Yararı Kavramı 37
2. Kamu Düzeni İlkesi 42
3. Velâyetin Ana ve Baba Tarafından Kullanılabilen Bir Hak Olması 42
4. Velâyet Hakkının Bölünmezliği 43
5. Velâyetin Süreli Olması 44
6. Velayetin Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Bir Hak Olması 44
7. Velayet Davalarında Çocuğun Dinlenilmesi İlkesi (Katılım İlkesi) 44
II. VELÂYET HAKKININ KAPSAMI 48
A. Çocuğun Ana ve Babasının Sözünü Dinleme Yükümlülüğü 48
B. Çocuğun Şahıs Varlığına İlişkin Haklarının Kullanılması ve Yönetilmesi 49
1. Velayet Hakkının Çocuğun Medeni Durumu ile İlgili Hükümleri 50
a. Çocuğa Öz Ad Koyulması 50
b. Çocuğun Yerleşim Yerinin Belirlenmesi 53
c. Sınırlı Ehliyetsiz ve Küçüğün Evlenmesine ve Nişanlanmasına Rıza Gösterilmesi 54
2. Çocuğun Eğitilmesi 55
3. Çocuğun Sağlığına Dikkat Etme Yükümlülüğü 59
C. Çocuğun Malvarlığından Doğan Haklarının Kullanılması ve Yönetilmesi 63
1. Çocuğun Mallarının Kapsamı 63
2. Ana ve Babanın Çocuğun Mallarının Yönetme ve Kullanma Hakkı 64
3. Çocuğun Mallarının Sarfı 66
4. Ana ve Babanın Kısmen ya da Tamamen Yönetim ve Kullanma Hakkına Sahip Olmadığı Çocuk Malları 67
5. Yönetimin Sona Ermesi ve Ana ile Babanın Sorumluluğu 69
D. Çocuğun Fiil Ehliyeti ve Temsili 69
1. Çocuğun Aileyi Temsil Etmesi 71
2. Çocuk ile Ana ve Babası Arasındaki Hukuki İşlemler 71
III. VELAYET HAKKININ KULLANILMASI 72
A. Ana ve Babanın Çocuğun Doğumu Anında Evli Olması Halinde 72
B. Ana ve Babanın Çocuğun Doğumu Anında Evli Olmaması veya Birlikte Yaşamaya Ara Vermeleri Halinde 72
C. Velayetin Tevdii 74
D. Velayetin Eşler Tarafından Birlikte Kullanılması: Ortak Velâyet 75
IV. VELÂYETİN SONA ERMESİ 83
§ İkinci Kısım: MADDİ HUKUK KAPSAMINDA ÇOCUĞUN ANA VE BABASINA KARŞI KORUNMASI 84
I. GENEL OLARAK 84
II. KORUMA TEDBİRLERİNİN ALINABİLMESİ İÇİN GEREKEN KOŞULLAR 85
A. Koruma Tedbirlerinin Alınabilmesi İçin Gereken Maddi Koşullar 85
B. Koruma Tedbirlerinin Alınabilmesi İçin Gereken Şeklî Koşullar 87
1. Koruma Tedbirlerinin Alınması İçin Başvuracak Kişiler 88
2. Koruma Tedbirlerinin Alınmasında İzlenecek Usul 90
a. Ana ve Babanın Dinlenmesi 91
b. Çocuğun Dinlenmesi 92
c. Çocuğun Dinlenebilmesi İçin Yaş Sınırı 94
d. Yasal Temsilcinin Menfaati ile Küçüğün Menfaatinin Çatışması Hali 96
e. Görevli ve Yetkili Mahkeme 97
II. KORUMA TEDBİRLERİNE HAKİM OLAN İLKELER 100
A. Çocuğun Yararının Korunması İlkesi 100
B. Tedbirlerin Tali Nitelikte Olması 101
C. Tedbirlerin Tamamlayıcı Olması 102
D. Tehlike ile Tedbirin Orantılı Olması 102
III. MEDENİ KANUN KAPSAMINDA KORUMA TEDBİRLERİNİN ALINMASI 103
A. Çocuğun Şahıs Varlığının Korunmasına Yönelik Tedbirler 103
1. Türk Medeni Kanununun 346. Maddesi Kapsamında Alınacak Basit Koruma Tedbirleri 104
2. Türk Medeni Kanununun 347. Maddesi Kapsamında Alınacak Koruma Önlemleri 106
3. Türk Medeni Kanununun 348. Maddesi Kapsamında Velayetin Kaldırılması Tedbiri 109
a. Velayetin Kaldırılmasını Gerektiren Sebepler 109
b. Velayetin Kaldırılmasını Gerektirmeyen Haller 114
B. Çocuğun Malvarlığının Korunmasına Yönelik Tedbirler 115
1. Türk Medeni Kanununun 360. Maddesi Kapsamında Alınacak Tedbirler 115
2. Türk Medeni Kanununun 361. Maddesi Kapsamında Alınacak Tedbir 116
C. Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasında Çocuğun Korunması 116
1. Kişisel İlişki Kurma Talebinde Bulunabilecek Kişiler 116
2. Kişisel İlişki Kurma Kararını Etkileyen Durumlar 118
3. Kişisel İlişkinin Sınırları 118
4. Yetkili ve Görevli Mahkeme 119
IV. ÇOCUĞUN ÖZEL KANUNLARA GÖRE KORUNMASI 120
A. 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu Uyarınca Çocuğun Kişi Varlığını Koruyucu Tedbirlerin Alınması 120
1. Çocuk Koruma Kanunu Kapsamında Tedbirlerin Alınmasında İzlenecek Usul 121
2. Yetkili Mahkeme 121
B. 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa Göre Çocuğun Korunması 121
C. 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun 122
İkinci Bölüm
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK ALANINDA
VELAYET VE KORUMA TEDBİRLERİ KAPSAMINDA
ÇOCUĞUN AİLE İÇİNDE KORUNMASI
§ Birinci Kısım: VELAYET VE ÇOCUĞUN KORUNMASINA İLİŞKİN TEDBİRLER KONUSUNDA YABANCI UNSURLU DAVALARDA UYGULANACAK HUKUKUN TESPİTİ 126
I. MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI AÇISINDAN KONUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ 127
A. Yabancı Unsur 127
B. Bağlama Konusu ve Yorumu (Vasıflandırma) 129
C. Maddi Hukuk Kurallarına Gönderme (Atıf) 133
II. UYGULANACAK HUKUKUN TESPİTİ 134
A. Genel Olarak 134
B. Velayete ve Koruma Tedbirlerine İlişkin MÖHUK'ta Düzenlenen Kanunlar İhtilafı Kuralları 136
1. Soybağının Hükümlerine Göre Velayete ve Çocuğun Korunmasına Uygulanacak Hukuk 137
a. Genel Olarak 137
b. Bağlama Noktaları 140
2. Velayet ve Koruma Tedbirlerine Uygulanacak Hukukun Bertaraf Edildiği ve Sınırlı Uygulandığı Haller 144
a. Kamu Düzeni Müdahalesi 144
b. Doğrudan Uygulanan Kurallar 149
c. Milletlerarası Sözleşmeler 152
III. MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER UYARINCA VELAYETE VE ÇOCUĞU KORUYUCU TEDBİRLERE UYGULANACAK HUKUKUN TESPİTİ 154
A. Lahey Sözleşmelerinde Yer Alan Çeşitli Kavramlar 154
1. Mutad Mesken 154
2. Küçük (Infant) 159
3. Çocuk (Child) 159
4. Koruma Tedbiri (Measures for The Protection of Children) 160
5. Velayet Sorumluluğu ve Bakım ve Gözetim Hakkı
(Parental Responsibility and Right of Custody) 163
B. 1961 Tarihli Lahey Sözleşmesi Hükümlerine Göre Uygulanacak Hukukun Tespiti 164
1. Uygulama Alanı 164
2. Vasıflandırma ve Atıf 166
3. Uygulanacak Hukuk 167
C. 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi Hükümlerine Göre Uygulanacak Hukukun Tespiti 172
1. Genel Olarak 1996 Tarihli Lahey Çocuk Sözleşmesi 172
2. Sözleşme'nin Uygulama Alanı 173
a. Kişi İtibariyle Uygulama Alanı 174
b. Yer Bakımından Uygulanma Alanı 175
c. Konu Bakımından Uygulama Alanı 176
d. Kanunlar İhtilafı Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanması 178
3. 1996 Lahey Sözleşmesi'nde Düzenlenen Kanunlar İhtilafı Kuralları 181
a. Koruma Tedbirlerine Uygulanacak Hukuk 181
b. Velayet Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk 184
c. Çocuğun Mutad Meskeninin Değişmesi Halinde Velayet Sorumluluğuna Uygulanacak Hukuk 187
d. Velayetin Kullanılmasına Uygulanacak Hukuk 188
4. Sözleşme Kapsamında Düzenlenen Kanunlar İhtilafı Kurallarının Uygulanmasında Özel Durumlar 189
a. Atıf Teorisinin Etkisi 189
b. İşlem Güvenliği Kuralının Rolü 190
c. Kamu Düzeni Müdahalesinin Etkisi 191
D. Değerlendirme 191
§ İkinci Kısım: VELAYET VE ÇOCUĞUN KORUNMASINA İLİŞKİN TEDBİRLER KONUSUNDA MİLLELERARASI USUL HUKUKUNA İLİŞKİN MESELELER 196
I. TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLARARASI YETKİSİ 196
A. MÖHUK Hükümlerine Göre Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi 197
B. 1961 Tarihli Lahey Sözleşmesi'nde Çocuğun Kişi Varlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki 205
C. 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi'nde Çocuğun Kişi Varlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki 207
1. Yetki Kurallarının Uygulama Alanı 208
a. Yer Bakımından Uygulama Alanı 208
b. Zaman Bakımından Uygulama Alanı 209
2. Sözleşme’de Düzenlenen Yetki Kuralları 210
a. Genel Yetki Kuralı 211
b. Genel Yetki Kuralının İstisnaları 212
aa. Çocuğun Mutad Meskeninin Bulunmadığı Durumlar 212
bb. Uluslararası Çocuk Kaçırma Halleri 213
cc. Yargılama Yetkisinin Devri 214
c. Boşanma Mahkemesinin Yetkisi 216
d. Acil Durumlarda ve Ülkesel Etkiye Sahip Geçici Koruma Tedbirlerinde Yetki 218
e. Çocuğun Türkiye’de Bulunan Malları 219
D. Brüksel II–A Tüzüğünde Düzenlenen Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisine İlişkin Düzenlemeler 220
1. Tüzük Hakkında Genel Bilgi 220
2. Tüzük Hükümlerine Göre Milletlerarası Yetkinin Tepiti 222
a. Genel Yetkili Mahkeme 222
b. Çocuğa Yönelik Alınacak Tedbirler ve Geçici Tedbirlere İlişkin Yetki 222
c. Tüzük Hükümlerine Göre Lis Pendens 223
E. Değerlendirme 223
II. VELAYETE VE ÇOCUĞUN KİŞİVARLIĞINI VE MALVARLIĞINI KORUYUCU TEDBİRLERE İLİŞKİN MAHKEME KARARLARINI TANINMASI VE TENFİZİ 228
A. Genel Olarak 228
B. MÖHUK Hükümlerine Göre Velayete ve Çocuğun Kişivarlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Mahkeme Kararlarının Tenfizi 229
1. Velayet ve Koruma Tedbiri Kararlarının Tenfizi İçin Aranan Şartlar 231
a. Ön Şartlar 231
b. Asıl Şartlar 235
aa. Karşılıklılık (Mütekabiliyet) 235
bb. Tenfize Konu Kararın Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisine Girmemesi 236
cc. Tenfiz Edilecek Kararının Türk Kamu Düzenine Aykırı Olmaması 236
dd. Davalının Savunma Hakkına Riayet Edilmemesi 241
2. Tenfiz Usulü 241
C. 1996 Lahey Sözleşmesi'nde Velayete ve Çocuğun Kişivarlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 242
1. Çocuğun Kişi ve Malvarlığını Korumaya Yönelik Tedbir Kararlarının Tanınması 243
2. Tanımanın Reddi 244
3. Tedbirin Talep Üzerine Tanınması veya Reddedilmesi 245
4. Çocuğun Şahıs ve Malvarlığını Korumaya Yönelik Tedbir Kararlarının Tenfizi 246
D. Brüksel II–A Tüzüğüne Göre Velayete ve Çocuğun Kişivarlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi 247
1. Velayete ve Çocuğun Kişi Varlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Mahkeme Kararlarının Tanınması 247
a. Genel Tanıma Prosedürü 247
b. Tanımanın Reddi Sebepleri 248
2. Velayete ve Çocuğun Kişi Varlığını ve Malvarlığını Koruyucu Tedbirlere İlişkin Mahkeme Kararlarının Tenfizi 249
E. Değerlendirme 249
Sonuç 253
Kaynakça 259
Kavramlar Dizini 271