Deniz Ticareti Hukuku

Prof. Dr. Emine YAZICIOĞLU

GİRİŞ 1
I. KONU. 1
II.DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN DOĞUŞ SEBEPLERİ
VE ÖZELLİKLERİ 3
III. DENİZ TİCARETİ HUKUKU ALANINDA YASALAŞMA . 5
IV. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNDA ULUSLARARASI BİRLİK . 7

Birinci Bölüm
TÜRKİYE’DE DENİZCİLİK YÖNETİMİ VE TÜRK DENİZ TİCARETİ
HUKUKUNUN KAYNAKLARI
§ 1. TÜRKİYE’DE DENİZCİLİK YÖNETİMİ11
I. DENİZCİLİĞİN İDARESİ (İDARÎ YAPI) 11
II. DENİZ TİCARET ODALARI 18
§ 2. TÜRK DENİZ TİCARETİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI.21
I. KANUNLAR 21
II. İKİNCİL MEVZUAT .23
III. MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER .26

İkinci Bölüm
GEMİ
§ 1. GEMİ TANIMI VE TÜRLERİ .45
I. TANIM45
II. GEMİNİN BÜTÜNLEYİCİ PARÇALARI VE EKLENTİLERİ .47
III. GEMİ TÜRLERİ 49
IV. GEMİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 51
V. GEMİ NİTELİĞİNİN SONA ERMESİ54
§ 2. GEMİNİN AYIRICI UNSURLARI VE SINIFI.55
I. AYIRICI UNSURLAR .55
1. Geminin Adı55
2. Tanınma (Çağrı) İşareti .56
3. Bağlama Limanı 57
4. Geminin Tonajı .58
5. Geminin Milliyeti59
5.1. Türk Bayrağı çekme hakkına sahip olma .61
5.1.1. Kural.61
5.1.2. Türk Bayrağı çekme hakkına sahip olmada istisnai haller .62
(i) TTK düzenlemesi.62
(ii) TUGSK düzenlemesi .64
(iii) BKUY düzenlemesi .64
5.2. Türk Bayrağı çekme hakkının kullanılması .64
5.3. Türk Bayrağı çekme hakkının kaybı 66
5.4. Kabotaj tekeli .67
6. IMO Gemi Tanıtım Numarası .70
II. GEMİNİN SINIFI .72
1. Genel Olarak .72
2. Sınıflama Faaliyetleri 76
3. Sınıflama Kuruluşunun Sorumluluğu79
3.1. Sözleşmeden doğan sorumluluk .79
3.2. Sözleşme dışı sorumluluk.83

Üçüncü Bölüm
GEMİ SİCİLLERİ VE BAĞLAMA KÜTÜĞÜ
§ 1. GEMİ SİCİLLERİ93
I. GENEL OLARAK93
II. MİLLİ GEMİ SİCİLİ 96
1. Gemilerin Sicile Tescili.97
1.1. Tescili caiz olmayan (sicile tescil edilemeyen) gemiler .98
1.2. Tescili caiz (sicile tescil edilebilen) gemiler 98
1.3. Tescile yetkili sicil müdürlüğü ve tescil usulü .100
2. Gemilerin Sicilden Silinmesi (Terkin) 103
2.1. Talep üzerine silinme .103
2.2. Resen silinme .104
3. Gemi Sicilindeki Kayıtlar Ve Hükümleri106
3.1. Kayıt türleri 106
3.2. Gemi sicilindeki kayıtların hükümleri107
3.2.1. Hukuki karineler .107
3.2.2. Sicile güvenin korunması ilkesi 107
3.2.3. Tescil edilmiş ve aynî haklardan doğan
talep haklarını zamanaşımına tâbi olmaması 111
4. Sicil Kayıtlarının Düzeltilmesi, İtiraz Ve Şerh112
4.1. Sicil kayıtlarının düzeltilmesi.112
4.2. İtirazın sicile tescili 113
4.3. Sicile şerh verilmesi .114
III. YAPI HALİNDEKİ GEMİLERE ÖZGÜ SİCİL (YAPI SİCİLİ) .115
IV. TÜRK ULUSLARARASI GEMİ SİCİLİ.117
1. Amacı, Tutulması, Uygulanacak Hükümler Ve Niteliği .117
2. Tescil Edilebilecek Gemiler Ve Yatlar120
3. Tescil Ve Terkin123
4. Tescilin Özel Hükümleri .124
4.1. Bayrak çekme hakkı .124
4.2. Gemi adamlarına ilişkin hükümler .124
4.3. Malî hükümler 125
4.4. Diğer hususlar 126
§ 2. BAĞLAMA KÜTÜĞÜ .127
I. YASAL DAYANAĞI, AMACI VE TANIMI 127
II. HUKUKİ NİTELİĞİ.129
III.BAĞLAMA KÜTÜĞÜNÜN KURULACAĞI YER VE TUTULMASI .134
IV.BAĞLAMA KÜTÜĞÜNE KAYDEDİLECEK
GEMİ, DENİZ VE İÇSU ARAÇLARI 135
1. Gemi, Deniz Ve İçsu Aracı Kavramı135
2.Kaydı Zorunlu Gemi Ve Araçlar, Kaydedilmemesine
Uygulanacak Yaptırım ve Resen Kayıt.138
3. Kaydı İsteğe Bağlı Gemi Ve Araçlar 140
V. KAYIT USULÜ VE KAYDEDİLECEK HUSUSLAR140
VI. KAYDIN NAKLİ, TALEP ÜZERİNE VE RESEN SİLİNMESİ 142
VII. BAYRAK ÇEKME HAKKI VE KULLANILMASI .143
VIII. MÜLKİYETİN DEVRİ VE TAKYİDATLARIN KAYDI 144

Dördüncü Bölüm
GEMİ ÜZERİNDE MÜLKİYET VE DİĞER AYNÎ HAKLAR
§ 1. GEMİ MÜLKİYETİ.151
I. GENEL OLARAK151
II.GEMİ MÜLKİYETİNİN HUKUKİ İŞLEM
YOLUYLA (DEVREN) İKTİSABI .154
1. Sicile Kayıtlı Olmayan Gemi, Gemi Payı Ve İştirak Payı 154
2. Sicile Kayıtlı Gemi156
3. Sicile Kayıtlı Gemi Payı Ve İştirak Payı .162
III.GEMİ MÜLKİYETİNİN HUKUKİ İŞLEM DIŞI
YOLLARLA (ASLEN) İKTİSABI 164
1. Sahiplenme (İhraz) 165
1.1. Sicile kayıtlı gemi.165
1.2. Sicile kayıtlı olmayan gemi 166
2. Olağan Zamanaşımı İle Kazanma .167
2.1. Sicile kayıtlı gemi.167
2.2. Sicile kayıtlı olmayan gemi 167
3. Olağanüstü Zamanaşımı İle Kazanma.168
IV. GEMİ MÜLKİYETİNİN KAYBI 170
§ 2. GEMİ ÜZERİNDE DİĞER AYNÎ HAKLAR172
§ 2.1. REHİN HAKLARI 172
I.SİCİLE KAYITLI OLMAYAN GEMİ, GEMİ PAYI VE İŞTİRAK PAYININ REHNİ .172
II. GEMİ ALACAKLISI HAKKI173
1. Kavram, Niteliği Ve Özellikleri 174
2. Gemi Alacaklısı Hakkı Veren Alacaklar (Gemi Alacakları) .176
3. Gemi Alacaklısı Hakkı Veren Alacakların Borçlusu 179
4.Gemi Alacaklısı Hakkının Temin Ettiği Alacağın Ve
Teminatın Kapsamı.181
5.Gemi Alacaklısı Hakları Arasında Sıra Ve
Rehin Hakkının Kullanılması .182
6. Gemi Alacaklısı Hakkının Düşmesi 184
III. GEMİ İPOTEĞİ188
1. Tanımı Ve Niteliği 188
2. Kurulması190
3. Teminatın Alacak Bakımından Kapsamı.194
4. Teminatın Konusu Bakımından Kapsamı .197
4.1. Gemi.197
4.2. Kira bedeli 198
4.3. Kamulaştırma bedeli ve tazminat alacakları.199
4.4. Sigorta tazminatı 200
4.4.1. Alacaklının sigorta tazminatı üzerindeki hakkının niteliği .202
4.4.2. Sigorta tazminatının alacaklının izni olmadan
malike ödenebileceği hâller 203
4.4.3. Sigortacının ipotekli alacaklıya karşı bildirim yükümlülüğü205
4.4.4. Sigortacının ipotekli alacaklıya karşı
ödeme borcundan kurtulması .209
4.4.5. Gemi ipoteğinin sigortacıya intikali .210
5. İpoteğin Derecesi Ve Derecesinin Değiştirilmesi .210
6.Gemi İpoteğinin Devri Ve Teminat Altına Alınan
Alacağın Değiştirilmesi .212
7. İpotekli Alacaklının Hakları213
7.1. Alacak muaccel olmadan önce .213
7.2. Alacak muaccel olduktan sonra215
8. Malikin Hakları .216
9. İpoteğin Sona Ermesi 216
10. İpoteğin Özel Türleri .219
10.1. Birlikte gemi ipoteği.219
10.2. Üst sınır ipoteği 221
10.3. Yabancı para ipoteği.222
10.4. Sabit değerli ipotek.222
10.5. Kıymetli evraka bağlı alacak ipoteği 223
11. Kanuni İpotek (Tersaneci İpoteği).225
11.1. İpotek tescilini talep hakkının sahibi 226
11.2. İpotek tescilinin talep edilebileceği alacaklar.227
11.3. İpotek tescilinin talep edilebileceği gemi veya yapı.229
11.4. Tescilin talep edilebileceği süre .230
11.5. İpotek tescilini talep hakkının niteliği 231
11.6. Tescil şartları 234
12. Yapı İpoteği .234
§ 2.2. GEMİ ÜZERİNDE İNTİFA HAKKI .237
I. KAVRAM VE KURULMASI 237
II. UYGULANACAK HÜKÜMLER 238

Beşinci Bölüm
DONATAN, DONATMA İŞTİRAKİ VE KAPTAN
§ 1. DONATAN243
I. TANIM243
II. DONATANIN SORUMLULUĞU .247
1. Gemi Adamının ve Kılavuzun Eyleminden Sorumluluk.247
1.1. Sorumluluk şartları .248
1.1.1. Zarara sebebiyet veren eylemi gerçekleştiren
gemi adamı veya kılavuz olmalıdır 248
1.1.2. Gemi adamı veya kılavuz, zarara sebebiyet veren eylemi
görevini yerine getirirken gerçekleştirmiş olmalıdır 251
1.1.3. Gemi adamı veya kılavuz, zarara sebebiyet veren
eyleminde kusurlu olmalıdır.252
1.1.4. Gemi adamı veya kılavuzun eylemi hukuka
aykırı olmalıdır .253
1.1.5. Gemi adamı veya kılavuzun kusurlu ve hukuka aykırı
eylemi sonucu üçüncü bir kişi zarara uğramış olmalıdır 254
1.2. Gemi adamı veya kılavuzun eyleminden yolculara ve
yükle ilgililere karşı sorumluluk .255
1.3. Sorumluluğun niteliği.256
2. Donatanın Adam Çalıştıran Sıfatıyla Sorumluluğu .257
III.DENİZ ALACAKLARINA KARŞI SORUMLULUĞUN
SINIRLANMASI261
1. Sorumluluğunu Sınırlama Hakkına Sahip Olan Şahıslar 265
2. Sorumluluğun Sınırlanabileceği Alacaklar268
3. Sorumluluğun Sınırlanamayacağı Alacaklar .269
4. Sorumluluğu Sınırlama Hakkının Kaybı .271
5. Sorumluluk Sınırı 275
6. Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kullanılması .279
7. Fon Tesisi Ve Sonuçları 282
8. Fonun Veya Sınırlı Sorumluluk Tutarının Paylaştırılması 285
§ 2. DONATMA İŞTİRAKİ 291
I. GENEL OLARAK291
II. DONATMA İŞTİRAKİNİN YÖNETİMİ 294
III. PAYDAŞ DONATANLARIN HAKLARI VE BORÇLARI .295
IV. DONATMA İŞTİRAKİNİN SONA ERMESİ .297
§ 3. KAPTAN .299
I. TANIM299
II. KAPTANIN GÖREVLERİ300
1.Gemiye, Gemi Adamlarına Ve Yüke İlişkin Belgelerin
Gemide Bulundurulmasına Dikkat etme .300
2. Geminin Denize ve Yola Elverişli Olmasına Dikkat Etme .302
3. Geminin Yükleme ve Boşaltmaya Elverişli Olmasına Dikkat Etme.303
4. Yabancı Mevzuata Uyma 304
5. Yola Çıkma .304
6. Gemide Hazır Bulunma.305
7. Gemi Jurnalinin Tutulmasına Nezaret Etme .305
8. Deniz Raporu Düzenlenmesini Talep Etme 305
III. KAPTANIN KANUNÎ TEMSİL YETKİSİ306
1. Donatanı Temsil Yetkisi306
2. Kaptanın Taşıyanı Temsil Yetkisi .308
3. Kaptanın Yükle İlgilileri Temsil Yetkisi .308
IV. KAPTANIN SORUMLULUĞU 309

Altıncı Bölüm
DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ
§ 1. GEMİ KİRA SÖZLEŞMESİ .313
I. GENEL OLARAK313
II. TANIMI VE TÜRLERİ 314
III. KURULMASI VE TARAFLARI .315
IV. SİCİLE ŞERH 317
V. KİRAYA VERENİN HAKLARI VE BORÇLARI 318
VI. KİRACININ HAKLARI VE BORÇLARI .319
VII. ZAMANAŞIMI 321
§ 2. ZAMAN ÇARTERİ SÖZLEŞMESİ .322
I. TANIMI, KURULMASI VE TARAFLARI .322
II. TAHSİS EDENİN HAKLARI VE BORÇLARI.323
III. TAHSİS OLUNANIN HAKLARI VE BORÇLARI 325
IV. ZAMANAŞIMI 326
§ 3. NAVLUN SÖZLEŞMESİ.327
§ 3.1. TANIMI, TÜRLERİ, KURULMASI VE TARAFLARI 327
I. TANIM327
1. Eşya Taşımanın Üstlenilmesi 327
2. Deniz Yoluyla (Gemiyle) Taşımanın Üstlenilmesi .328
3. Eşyanın Taşıyanın Zilyetliğinde Taşınacak Olması 328
4. Taşımanın Ücret (Navlun) Karşılığında Yapılması .329
II. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ 329
1. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi-Kırkambar Sözleşmesi .329
1.1. Yolculuk çarteri sözleşmesi 329
1.2. Kırkambar sözleşmesi .330
2. Alt Navlun-Asıl Navlun Sözleşmeleri 330
III. SÖZLEŞMENİN KURULMASI VE BELGELENMESİ .332
IV. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI VE İLGİLİ ŞAHISLAR 333
1. Taşıyan 333
2. Taşıtan .333
3. Fiilî taşıyan333
4. Yükleten 334
5. Gönderilen.335
V. UYGULANACAK HUKUK VE KURALLAR.335
§ 3.2. TAŞIMA BORCUNUN İFASI 340
I. GENEL OLARAK340
II.TAŞIMANIN SÖZLEŞMEDE KARARLAŞTIRILAN GEMİ İLE
YAPILMASI 340
III. GEMİNİN TAŞIMAYA ELVERİŞLİ OLMASI341
1. Denize elverişlilik .342
2. Yola elverişlilik .342
3. Yüke elverişlilik 343
IV.GEMİNİN ZAMANINDA YÜKLEME LİMANINDA
HAZIR BULUNDURULMASI343
V. YÜKLEME 344
VI. TAŞITAN VE YÜKLETENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ .347
VII. YÜKLEME İÇİN BEKLEME SÜRELERİ 349
1. Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri 349
1.1. Yükleme (starya) süresi349
1.2. Sürastarya süresi ve ücreti 351
1.3. Bekleme süresinin hesabı ve yükleme engellerinin hesaba etkisi 352
1.4. Hızlandırma primi 353
1.5. Bekleme süresinde yükleme yapılmaması veya
eksik yükleme yapılması354
2. Kırkambar Sözleşmeleri .355
VIII. GEMİNİN YOLCULUĞU VE BOŞALTMA355
1. Yolculuk .355
2. Boşaltma İçin Bekleme Süresi 356
2.1. Yolculuk çarteri sözleşmesinde 356
2.1.1. Boşaltma süresi.356
2.1.2. Sürastarya süresi ve ücreti 357
2.1.3. Bekleme süresi hesabı ve boşaltma engellerinin hesaba
etkisi .358
2.1.4. Boşaltmanın hiç veya süresinde yapılmaması 359
2.1.5. Boşaltma giderleri ve hızlandırma primi 359
2.2. Kırkambar sözleşmelerinde 360
§ 3.3. DENİZDE TAŞIMA SENETLERİ.361
I. KONİŞMENTO 361
1. Tanımı .361
2. Konişmentonun Türleri Ve Düzenlenmesi 361
3. Konişmentonun Şekli Ve İçeriği .363
3.1. Eşyanın cinsi, işareti ve miktarı .363
3.2. Eşyanın haricen belli olan hâl ve durumu 364
3.3. Taşıyanın adı ve soyadı veya ticaret unvanı veya işletme merkezi 364
3.4. Kaptanın adı ve soyadı .364
3.5. Geminin adı ve tabiiyeti .365
3.6. Yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı .365
3.7. Yükleten tarafından bildirilmişse, gönderilenin adı ve soyadı
veya ticaret unvanı365
3.8. Navlun sözleşmesine göre yükleme limanı ve
taşıyanın eşyayı yükleme limanında teslim aldığı tarih 365
3.9. Navlun sözleşmesine göre boşaltma limanı veya
buna ilişkin talimat alınacak yer .366
3.10. Konişmentonun düzenlendiği yer ve tarih .366
3.11. Taşıyan veya onu temsilen hareket eden kişinin imzası.366
3.12. Navlunun gönderilen tarafından ödeneceğine dair
kayıtlar, ödenecekse bunun miktarı .367
3.13. Navlun sözleşmesinde açıkça kararlaştırılmışsa,
eşyanın boşaltma limanında teslim olunacağı tarih ve süre .367
3.14. Sorumluluk sınırlarını genişleten her şart 367
3.15. Taraflarca uygun görülen diğer kayıtlar.367
3.16. Konişmentonun kaç nüsha düzenlendiği368
3.17. Eşyanın değeri368
4. Konişmentonun Niteliği 369
5. Konişmentonun İşlevleri .370
5.1. Taşıyan ve gönderilen ile bunlar arasındaki ilişkiyi belirleme .370
5.2. Taşınmak üzere teslim alınan veya yüklenen eşyayı ispat .373
5.3. Eşyanın taşınacağı ve konişmentonun ibrazı karşılığında
teslim edileceği taahhüdünü belgeleme .376
5.4. Eşyayı temsil etme .378
II. DİĞER DENİZDE TAŞIMA SENETLERİ379
§ 3.4. TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 382
I. GENEL OLARAK382
II. SORUMLULUK SEBEPLERİ .386
1. Geminin Başlangıçta Denize, Yola Ve Yüke Elverişsiz Olması .386
2. Eşyanın Zıya Veya Hasara Uğraması Ya Da Geç Teslimi 389
2.1. Sorumluluk şartları .389
2.2. Kusursuzluğun ispatı ile sorumluluktan kurtulma 391
2.3. Mutlak sorumsuzluk sebepleri393
2.3.1. Geminin sevki ve başkaca teknik yönetimindeki kusur393
2.3.2. Yangın 396
2.3.3. Denizde kurtarma .397
2.3.4. Eşyanın cins veya değerinin kasten yanlış bildirilmesi 397
2.4. Muhtemel sorumsuzluk sebepleri.397
III. EŞYANIN İNCELENMESİ VE BİLDİRİM 399
1. İnceleme 399
2. Bildirim .399
IV.TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNU SINIRLANDIRMA
HAKKI VE BU HAKKIN KAYBI401
1. Sorumluluk Sınırları401
1.1. Eşyanın zıyaa veya hasara uğraması halinde401
1.1.1. Zararın belirlenmesi401
1.1.2. Sorumluluk sınırı 403
1.2. Eşyanın geç teslim edilmesi halinde.404
1.3. Sınırların birlikte uygulanması .405
2. Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı 405
V. TAŞIYANIN VE ADAMLARININ AKİT DIŞI SORUMLULUĞU 406
VI.YÜKÜN ZIYA VEYA HASARINDAN YA DA GEÇ
TESLİMİNDEN DOĞAN DAVA HAKKININ DÜŞMESİ 407
VII. ZAMANAŞIMI 409
VIII. EMREDİCİ HÜKÜMLER VE UYGULANMADIĞI HÂLLER.409
1. Emredici Hükümler 409
2. Emredici Hükümlerin Uygulanmadığı Hâller.410
2.1. Yolculuk çarteri sözleşmesi410
2.2. Canlı hayvan taşıması.410
2.3. Güverte yükü 410
2.4. Taşımanın yüklemeden önce ve boşaltmadan sonraki aşamaları .411
2.5. Mutat ticari taşıma işlerinden olmayan taşımalar .411
2.6. Müşterek avaryaya ilişkin anlaşmalar 412
IX.TAŞIMANIN İCRASININ FİİLÎ TAŞIYANA BIRAKILMASI HALİNDESORUMLULUK .412
1. Taşıyanın Sorumluluğu.413
2. Fiili Taşıyanın Sorumluluğu .414
§ 3.5. TAŞIYANIN HAKLARI .416
I. NAVLUN VE DİĞER ALACAKLARI TALEP HAKKI.416
1. Navlun Ve Diğer Alacaklar.416
2. Eşyanın Zıya Veya Hasarının Navlun Alacağına Etkisi 417
3. Navlun Ve Diğer Alacakları Talep Hakkının Muhatabı418
II. TAŞIYANIN HAPİS HAKKI.418
§ 3.6. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 421
I. GENEL OLARAK421
II. SÖZLEŞMENİN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ 421
1. Geminin Zayi Olması 421