Sigorta Hukuku
Prof. Dr. Emine YAZICIOĞLU
Prof. Dr. Zehra ŞEKER ÖĞÜZ
İÇİNDEKİLER
2. BASIYA ÖNSÖZ III
İÇİNDEKİLER V
KISALTMALARXV
§1. SİGORTA KAVRAMI, SİGORTA HUKUKUNUN KONUSU VE KAYNAKLARI. 1
I. SİGORTANIN TANIMI VE UNSURLARI. 1
II. SİGORTANIN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ . 1
III. SİGORTA SİSTEMİ 4
IV. SİGORTANIN İŞLEVLERİ 5
V. SİGORTACILIĞIN TEMEL ÖZELLİKLERİ . 6
1.Sigortacılık, Bilimsel ve Teknik Esaslara Dayanan Bir Faaliyettir. 6
2.Sigortacılık, Yasal Olarak Düzenlenmesi ve Denetlenmesi Zorunlu Olan Bir Faaliyettir . 7
3. Sigortacılık, Ulusal Sınırları Aşan Bir Faaliyettir .10
VI. SİGORTAYI SOSYAL SİGORTADAN AYIRAN UNSURLAR 10
VII. SİGORTA HUKUKUNUN KONUSU VE KAYNAKLARI 11
1. Sigorta Hukukunun Konusu11
2. Sigorta Hukukunun Kaynakları 12
2.1. Sigorta Hukuku Mevzuatı 12
2.2. Sigorta Genel Şartları. 13
§2. SİGORTACILIK FAALİYETLERİNİN DÜZENLENMESİ VE DENETLENMESİ . 15
I.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KURULMASINA İLİŞKİN ESASLAR 15
1. Tip Sınırlandırılması . 16
2. Faaliyet Alanının Sınırlandırılması .16
3. Branş Sınırlaması 17
II.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KURULMASINDAN ÖNCE ALINMASI GEREKEN İZİN KOŞULU 18
III. ŞİRKETLERİN SAHİP OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER .20
1. Kurucuların Sahip Olması Gereken Özellikler .20
2. Hisse Senetlerinin Özelliği22
3. Sermaye Tutarına İlişkin Düzenleme22
4.Holding Bünyesinde Faaliyet Gösterecek Sigorta Şirketlerinde Aranan Özellikler23
5.Kooperatif Esasına Göre Yapılanan Şirketlerin Sahip Olması Gereken Özellikler 23
6. Yabancı Sigorta Şirketlerine İlişkin Düzenleme .24
IV.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN FAALİYETE GEÇMESİNE İLİŞKİNESASLAR24
1. Ruhsat Alınmasına İlişkin Koşulların Değerlendirilmesi .24
2.Şirketin Kurulmasından İtibaren Bir Yıl İçerisinde Ruhsat Başvurusunda Bulunulmasının Zorunlu Olması 25
3. Ruhsat Başvurularının Değerlendirilmesindeki Esaslar25
V.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN ÇALIŞMA ESNASINDA KONTROLÜ 27
1. Şirketlerin Uymakla Yükümlü Olduğu Esaslar 27
1.1. Teknik Karşılık ve Teminat Ayırma Yükümlülüğü.27
1.2. Şirket Hesaplarının Tutulması, Denetimi ve İlanına İlişkin Esaslar 28
1.3. Aktif Azaltıcı İşlem Yasağı .30
1.4. İntifa ve Oy Haklarına İlişkin Esaslar .31
1.5. Esas Sözleşme Değişiklikleri.32
1.6. İç Kontrol Sisteminin Kurulması.33
2. Çalışma Esnasında Denetim Yetkisi 34
2.1. Genel Olarak34
2.2. Şirketin Mali Bünyesinin Güçlendirilmesi 34
3. Sigorta Sözleşmesine İlişkin Yetkiler 38
3.1. Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesine İlişkin Esaslar 38
3.2. Tarife ve Teminat Tutarlarının Belirlenmesine İlişkin Esaslar 40
VI.SİGORTA ŞİRKETLERİNİN SONA ERMESİNDE DENETİM YETKİSİ 41
1. Tasfiye, Birleşme, Devir, Portföy Devri ve İflas 42
2. Ruhsatın İptali 43
3. Ruhsat İptaline İlişkin SK m. 7 Düzenlemesi.44
§3. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, ÖZELLİKLERİ, KURULMASI, TARAFLARI VE UNSURLARI. 47
I.SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE ÖZELLİKLERİ.48
1. Tanım .48
2.Özellikleri.49
3. Uygulanacak Hükümler49
4. Sözleşmenin Unsurları .49
4.1. Sigortanın Konusu .49
4.2. Riziko 50
4.2.1. Kavram 50
4.2.2. Sigortalanan Riziko. 50
II. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 52
1. Genel Olarak 52
2. Sözleşmenin Temsilci Vasıtasıyla Akdedilmesi. 53
3. Sigorta Sözleşmelerinin Aracılar Vasıtasıyla Kurulması . 55
3.1. Sigorta Acentesi 57
3.1.1. Tanım.57
3.1.2. Türleri 58
3.1.3. Sigorta Acentelerinin Denetimi .58
3.1.3.1. Faaliyete Başlamada Denetim 58
(i) Genel Olarak.58
(ii)Sigorta Acenteliği İzni (Uygunluk Belgesi)Verilmesi.60
3.1.3.2. Faaliyet Sırasında Denetim. 60
(i) Şube açma. 61
(ii) Başka işle iştigal yasağı 61
3.1.3.3. Acentelik İlişkisinin Esasları 61
(i)Acentelik sözleşmesi ve acentelik yetkisi verilmesi 61
(ii)Acentenin sigorta poliçesi düzenleme ve
prim tahsil etme yetkisi 62
(iii) Acentenin diğer yetkileri . 63
(iv)Sigortacının hak sahibine yapması gerekenödemeyi acenteye yapması 64
(v)Sigorta acentesinin diğer yükümlülükleri .64
(vi) Acentenin ücret (komisyon) hakkı . 65
(vii)Acentelik ilişkisinin sona ermesinin sonuçlarına ilişkin SK düzenlemeleri . 66
(a)Yapılmış ve kısa sürede yapılacak işleriçin komisyon hakkı .66
(b)Denkleştirme (portföy tazminatı) talephakkı .67
3.2. Sigorta / Reasürans Brokeri .68
3.2.1. Tanım.68
3.2.2. Faaliyete Başlamada Denetim .69
3.2.2.1. Ruhsat Koşulları .69
3.2.2.2. Ruhsat Verilmesi 72
3.2.2.3. Yurt Dışında Kurulu Brokerler .72
3.2.3. Faaliyet Esnasında Denetim.73
3.2.4. Ruhsat İptali.74
3.2.5. Brokerin Müşteri (Olası Sigorta Ettiren / Sigortacı) ile İlişkisi .75
3.2.6. Broker ile Sigortacı / Reasürör Arasındaki İlişki .77
III. SİGORTA TÜRLERİ .78
1. TTK Uyarınca Sigorta Sözleşmelerinin Sınıflandırılması 78
2. Doktrinde Yapılan Sınıflandırmalar .80
2.1. Zarar Sigortası – Meblağ Sigortası 80
2.1.1. Zarar Sigortaları.80
2.1.2. Meblağ Sigortaları .81
2.2. Zorunlu Sigorta – İsteğe Bağlı Sigorta 82
2.3. Malvarlığı Sigortaları – Şahıs Sigortaları 82
IV. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİLER.83
1. Sözleşmenin Tarafları .83
1.1. Sigortacı 83
1.2. Sigorta ettiren 83
2. İlgililer 84
2.1. Hayat Sigortalarında 84
2.1.1. Sigortalı (Riziko Şahsı)84
2.1.2. Lehtar (Sigortadan Yararlanacak Şahıs) 85
2.2. Zarar Sigortalarında.86
2.2.1. Sigortalı.86
2.2.2. İpotekli Alacaklı86
2.2.3. Zarar Gören .87
2.2.4. Sınırlı Ayni Hak Sahibi .87
V. ZORUNLU SİGORTALAR .88
1. Sözleşme Yapılması Zorunluluğu .88
2. Sözleşmenin Türkiye’de Yapılması Zorunluluğu ve İstisnaları 90
3. Zorunlu Sigorta Sözleşmelerinin Kurulmasının Denetlenmesi . 91
4. Güvence Hesabı 92
VI. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ÖZEL GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ 94
1. Abonman Sözleşmesi 94
2. Geçici Sigorta Himayesi .95
3. Birleştirilmiş Sözleşmeler . 95
4. Geçmişe Etkili Sigorta Sözleşmeleri. 96
§4. SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 97
I.TARAFLARIN SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN ÖNCEKİ
YÜKÜMLÜLÜKLERİ 97
1. Sigortacının Bilgilendirme (Aydınlatma) Yükümlülüğü 97
1.1. Bilgilendirme ve Aydınlatma Terimlerinin Anlamı 97
1.2. Sözleşmelerde Bilgilendirme Yükümlülüğü . 97
1.3. Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirme Yükümlülüğünün Düzenlenmesine Dair Bazı Hususlar .98
1.3.1. Terim Meselesi98
1.3.2. Uzaktan İletişim Araçları Kullanılarak Akdedilen Sigorta Sözleşmeleri99
1.3.3. Özel Sağlık Sigortası Sözleşmeleri .100
1.3.4. Düzenleme Sorunları ve Çözümü .102
1.4. Bilgilendirme Yükümlüsü .103
1.5. Bilgilendirme Muhatabı 104
1.5.1. Sözleşmenin Akdinden Önce 104
1.5.2. Sözleşmenin Akdinden Sonra .104
1.6. Bilgilendirmenin Kapsamı.104
1.6.1. Sözleşme Öncesi .104
1.6.2. Sözleşme Süresince.106
1.7. İfa Şekli .106
1.7.1. Sözleşme Öncesi .106
1.7.2. Sözleşme Süresince.108
1.8. İfa Zamanı .109
1.8.1. Sözleşmenin Akdinden Önce 109
1.8.2. Sözleşmenin Akdinden Sonra .109
1.9. Yükümlülüğün İhlali .110
1.9.1. SSBilY Düzenlemesi.110
1.9.2. TTK Düzenlemesi .110
1.9.2.1. Sigorta Ettirenin Hangi Halde İtiraz Edebileceği .112
1.9.2.2. Ondört Günlük Sürenin Ne Zaman İşlemeye Başlayacağı.113
1.9.2.3. İtirazın Şekli .113
1.9.2.4. Süresinde İtiraz Edilmesinin Anlamı ve Sonucu 113
1.9.2.5. Süresinde İtiraz Edilmemesinin Anlamı ve Sonucu 115
1.9.3. Bazı Kararlar .116
2. Sigorta Ettirenin Sözleşme Öncesi İhbar Görevi122
2.1. Genel Olarak Sözleşme Öncesi İhbar Görevi ve Yerine Getirilmesi .124
2.2. İhbar Görevinin Yükümlüsü 124
2.3. İhbarın Muhatabı .124
2.4. İhbarın Yapılması Gereken Zaman125
2.5. İhbarın İçeriği 125
2.6. İhbarın Yöntemi 127
2.7. Sözleşme Öncesi İhbar Görevinin İhlali ve Yaptırım Sistemi129
2.7.1. Yaptırım Sistemi 133
2.7.1.1. Sigortacının İhlalin Varlığını Rizikonun Gerçek-leşmesinden Önce Öğrenmesi.133
(i) Genel Olarak.133
(ii)Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Özel Düzenleme .135
2.7.1.2. Rizikonun Gerçekleşmesinden Sonra İhlalin Öğrenilmesi .135
(i) Kasten İhlalin Tespiti Halinde 136
(ii)İhlalin Kasten Gerçekleştirilmediğinin Tespiti Halinde137
2.7.2. Yaptırımın Uygulanamayacağı İhtimaller .137
2.7.2.1. Cayma Hakkının Kullanılmasından (Yaptırımın Uygulanmasından) Açıkça veya Zımnen Vazge-çilmişse 138
2.7.2.2. Caymaya Yol Açan İhlale Sigortacının Yol Açması 138
2.7.2.3. Sigortacı, Sorularından Bazıları Cevapsız Bırakıldığı Hâlde Sözleşmeyi Yapmışsa .139
II.TARAFLARIN SÖZLEŞMENİN KURULMASINDAN SONRAKİYÜKÜMLÜLÜKLERİ 141
1. Sigortacının Poliçe Düzenleme ve Verme Yükümlülüğü .141
2. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri .142
2.1. Prim Ödeme Borcu 143
2.1.1. Ödeme Zamanı, Şekli ve Yeri .143
2.1.2. Primin Ödenmemesinin Sonuçları 146
2.1.2.1. Primin veya İlk Taksitinin Ödenmemesinin Sonuçları.146
2.1.2.2. Primin Sonraki Taksitlerinin Ödenmemesinin Sonuçları.147
2.1.2.3. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Sonraki Primin Ödenmesinde Temerrüdün Sonuçları .149
(i)Sigorta Sözleşmesinden Ayrılma (TTK m.1500).149
(ii)Sigorta Ettirenin Sigortacıdan Ödünç İstemeHakkı (TTK m. 1501) .150
(iii)Prim Ödemeden Muaf Sigorta (TTK m.1502)150
2.2. Rizikoyu Ağırlaştırmama Görevi 152
2.2.1. Rizikonun Ağırlaştığını İhbar Görevi .152
2.2.2. Yaptrıma İlişkin Hükümler .153
2.2.2.1. Genel Olarak 153
(i)İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden ÖnceÖğrenilmesi .153
(ii)İhlalin Rizikonun Gerçekleşmesinden SonraÖğrenilmesi .154
2.2.2.2. Hayat Sigortası Sözleşmelerinde Yaptırım .155
III.TARAFLARIN RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİNDEN SONRAKİYÜKÜMLÜLÜKLERİ 157
1. Sigorta Ettirenin Yükümlülükleri .157
1.1. Rizikonun Gerçekleştiğini İhbar Görevi157
1.1.1. İhbarın Yükümlüsü 157
1.1.2. İhbarın Süresi.157
1.1.3. Görevin İhlalinin Yaptırımı .157
1.2. Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü .158
1.3. Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü 159
2. Sigortacının Ödeme Yapma Borcu.160
2.1. Genel Olarak .160
2.2. Himaye Borcunun Genel Sınırları .161
XII Sigorta Hukuku
2.2.1. Sigorta Bedeli 161
2.2.1.1. Kavram .161
2.2.1.2. Sigorta Bedelinin Belirlenmesi .161
2.2.2. Sigorta Değeri162
2.2.3. Sigorta Zararı .162
2.2.4. Aktif Zarar Sigortalarında Sigorta Değerinin Belirlenme-sinde Özel Durum (Takseli Sigorta) ve Sigorta Bedelinin Sigorta Değerine Eşit Olmamasının Sonuçları 163
2.2.4.1. Takseli Sigorta163
2.2.4.2. Menfaat Değeri Altında Sigorta (Eksik sigorta)164
2.2.4.3. Aşkın Sigorta 165
2.3. Teminat Kapsam ve Koşullarının Belirlenmesi .166
2.4. Sigortacının Tazminat veya Bedel Ödeme Borcunu İfa Zamanı 167
2.5. İspat Yükünün Dağılımı 169
2.6. Sigortacının Ödeme Yapma Borcunun İfasında İzlenen Usul172
2.7. Rizikonun Gerçekleşmesindeki Kusurun Sigortacının Ödeme Yapma Borcuna Etkisi 173
2.8. Türk Ticaret Kanununda Zamanaşımı Düzenlemesi .176
2.8.1. Genel Olarak .176
2.8.2. TTK’nun 1420. ve TTK 1482. Maddelerinin Uygulama Alanının Belirlenmesi 178
2.8.2.1. İki Yıllık Zamanaşımı Süresinin Uygulanacağı Taleplerin Kapsamının Belirlenmesi.178
2.8.2.2. Altı ve On Yıllık “Üst” Zamanaşımı Sürelerinin Uygulama Alanının Belirlenmesi178
2.8.3. Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Esaslar 180
2.8.3.1. İki Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlama Anının Belirlenmesi180
2.8.3.2. Altı Yıllık Zamanaşımı Süresinin Başlaması181
2.8.3.3. Sorumluluk Sigortalarında On Yıllık Üst Sürenin Başlamasına İlişkin Esaslar 181
2.8.4. Sorumluluk Sigortalarında İki ve On Yıllık Süreler Arasındaki İlişki182
2.8.5. Zamanaşımı Süresinin İşlemesine ve Sona Ermesine İlişkin Esaslar.182
2.8.5.1. Zamanaşımının Durması.182
2.8.5.2. Zamanaşımının Kesilmesi 183
§5. BİRDEN ÇOK SİGORTA185
I. Müşterek Sigorta.185
II. Çifte Sigorta186
III. Kısmi Sigorta188
§6. SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 191
I. Sigorta Sözleşmesinin Süresinin Sona Ermesi191
II. Tarafların Anlaşarak Sözleşmeyi Sona Erdirmesi (İkâle).191
III. Rizikonun Gerçekleşmesi .191
IV. Tarafların Acze Düşmesi (TTK. m 1417) 192
V. Sigortacının İflas Etmesi 193
§7. SİGORTACININ KANUNİ HALEFİYETİ.195
I. Sigortacının Kanuni Halefiyeti ve Amacı .195
II. Halefiyet Şartları.196
1. Sigorta Tazminatının Ödenmiş Olması 196
2.Sigortalının Gerçekleşen Zarardan Dolayı Sorumlulara Karşı DavaHakkına Sahip Olması .198
III.Kanuni Halefiyete Dayanan Rücu Hakkının, Hakkın İleri SürülebileceğiKişi (Hakkın Muhatabı) Bakımından Sınırlandırılması .203
IV.Sigortalının Bakiye Zararı İçin Tazminat Talep Hakkını Koruması 203
V.Rücu Hakkının Sigortalı Aleyhine Kullanılıp Kullanılamayacağı So-runu 205
VI. Düzenlemenin Emredici Niteliğinin Anlamı 206
VII. Sorumluluk Sigortalarında Sigortacının Kanuni Halefiyeti .207
§8. SİGORTA TAHKİMİ .209
I. Sigortacılık Tahkimine Başvuru Koşulları209
II. Sigorta Tahkimine Başvurunun Gerçekleştirilmesi 210
III.İnceleme ve Tahkim Yargılamasının Yapılmasına İlişkin Esaslar .210
