Hukuk Başlangıcı
Ender Ethem Atay
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ V
KISALTMALAR XV
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL DÜZEN KURALLARI
I- İNSANLARIN ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN KAYNAKLARI 3
II- TOPLUMSAL HAYAT, TOPLUMSAL DÜZEN VE HUKUK
KURALLARI 6
1- Toplumsal Kurallara Uyma Zorunluluğu ve Bunu Sağlayan Kurallar ....6
2- Din Kuralları 15
A- Genel Olarak 15
B- Hukuk Kuralları ile Din Kurallarının Arasındaki Farklar 18
3- Ahlak Kuralları 20
A- Ahlak Kurallarının Genel Özellikleri 24
B- Ahlak Kurallarının Mesleki Alandaki Tezahürü: Etik Kuralları 26
C- Hukuk Kuralları ile Ahlak Kuralları Arasındaki Farklar 27
4- Gelenek ve Görenekler 30
5- Örf ve Âdet 32
A- Örf ve Âdet Kurallarının Özellikleri 35
B- Hukuk Kuralları ile Örf ve Âdet Kuralları Arasındaki Farklar 35
6- Görgü Kuralları 36
7- Hukuk Kuralları 39
İKİNCİ BÖLÜM
HUKUK KAVRAMININ TANIMI, İŞLEVLERİ VE AMACI
I- HUKUK KAVRAMININ TANIMI 45
II- HUKUKUN AMAÇ VE İŞLEVLERİ 52
1- Toplumsal Düzeni Sağlama 55
2- Güvenliği Sağlama 56
3- Toplumsal Barışı Sağlama 57
4- Özgürlük Sağlama 58
5- Eşitlik Sağlama 59
6- Adaleti Gerçekleştirme 60
III- HUKUKUN TEMELİ HAKKINDA GÖRÜŞLER 67
1- Hukukun Temelini Bilinçli Bir İradenin Ürünü Sayan Görüşler 68
A- Tanrısal İrade Kuramı 68
B- Beşeri (=Kişisel) İrade Kuramı 68
a. İradeci Pozitivizm 69
b. Normcu Pozitivizm 69
C- Genel İrade veya Toplumsal Sözleşme Kuramı 70
a. Hobbes 71
b. John Lock 71
c. Jean -Jacques Rousseau 72
2- Hukuku İrade Dışı Sayan Görüşler 72
A- Doğal Hukuk Kuramı 72
B- Tarihçi Hukuk Kuramı 74
C- Sosyolojik Hukuk Akımı 75
IV- HUKUK SÖZCÜĞÜNÜN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI 76
1- Pozitif Hukuk 76
2- Doğal (=Tabîi, İdeal) Hukuk 76
3- Objektif Hukuk Sübjektif Hukuk Ayırımı 77
4- Maddi Hukuk - Şekli Hukuk 78
5- Ulusal Hukuk - Uluslararası Hukuk - Evrensel Hukuk 78
6- Yazılı Hukuk-Yazılı Olmayan Hukuk 79
V- HUKUK NORMLARININ UNSURLARI ORTAK
NİTELİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ 80
1- Hukuk Kurallarının Unsurları 80
2- Hukuk Kurallarının Özellikleri: Hukuk Kuralının Genel
Nitelikleri ve Zorlayıcılığı 81
A- Her Hukuk Kuralı Bir Hukuki Kalıbı ve Bu Kalıba Bağlanan
Bir Değer Yargısını İçerir (=Maddi Kalıp ve Hukuki Sonuç) 84
B- Hukuk Kuralları Genel Olarak Kişi Davranışlarını, İstisnaen
Tabiat Olaylarını Düzenler 84
C- Hukuk Kuralları Uyulması Zorunlu, Genel, Kişilik Dışı, Soyut ve Süreklidir 84
D- Y aptırım Gücü 86
VI- HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE
(=TÜRÜNE) GÖRE AYRIMI 86
1- Emredici (=Buyurucu, Âmir Hükümler) Hukuk Kuralları 87
A- Genel Olarak 87
B- Emrediciliği Belirlemeye İlişkin Ölçütler 88
a. - Hukuk Kuralının Yazılış Şeklinden Anlaşılabilir 88
b. - Hukuk Kuralının Amacı Emrediciliğini Belirler 89
2- Yetki Verici Hukuk Kuralları 91
3- Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 91
4- Yedek Hukuk Kuralları 92
A- Tamamlayıcı Hukuk Kuralları 92
B- Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 93
5- İlga Edici Hukuk Kuralları 94
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ÖNEMLİ HUKUK ÖĞRETİLERİ
I- GENEL AÇIKLAMALAR 97
II- İDEALİST (=HUKUKUN KÖKENİNİ ETİK DEĞER OLARAK
GÖREN) ÖĞRETİ: DOĞAL (=TABİİ) HUKUK 99
1- Doğal Hukuk Düşüncesinin Tarihi 100
2- Doğal Hukuk Görüşüne İlişkin Genel Açıklamalar 103
3- Doğal Hukuka İlişkin Farklı Anlayışlar 109
III- MADDECİ VEYA POZİTİVİST ÖĞRETİ 113
1- Genel Hatlarıyla Pozitivizm ve Kavramın Anlamları 113
2- Devletçi Pozitivizm 116
3- Sosyolojik Pozitivizm 117
IV- HUKUKUN ÖZÜNÜ NORM OLARAK KABUL EDEN GÖRÜŞ:
HUKUKİ POZİTİVİZM (=POZİTİF HUKUK) 119
1- Genel Olarak Hukuki Pozitivizm 120
2- Kelsen ve Hukuki Pozitivizm: Normativizm 124
3- Hukuksal Pozitivizmin Ana İlkeleri 129
A- Bağımsız Bir Hukuk Biliminin Kurulması 129
B- Etkinliği Olmayan Kural Hukuk Değildir 129
C- Pozitif Hukuk Fiilen Uygulanan Hukuktur 130
D- Pozitif Hukuk Tamlık ve Tutarlılık İlkesi Üzerine
İnşa Edilmiştir 130
4- Pozitivizme Karşıt Görüşler 131
V- HUKUK ÖĞRETİLERİNİN TÜRK HUKUKUNDAKİ
YANSIMASI 133
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HUKUKUN BÖLÜMLERİ VE BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİ
I- HUKUKUN BÖLÜMLERİ 145
1- Genel Olarak 145
2- Ulusal Hukuk Uluslararası Hukuk Ayırımı 147
3- Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayırımına İlişkin Ölçütler 148
A- Menfaat (=Çıkar) Ölçütü 148
B- Hukuki İlişkinin Tarafları Ölçütü 149
C- İrade Serbestîsi Ölçütü 150
D- Egemenlik Ölçütü 150
E- Ölçütlerin Değerlendirilmesi 151
4- Kamu Hukuku Özel Hukuk Ayırımının Günümüzde Ulaştığı
Nokta ve Hukuk Dallarının Kısa Tanımları 152
A- Belli Başlı Kamu ve Özel Hukuk Dalları 152
a. - İç Kamu Hukuku 152
a1.- Anayasa Hukuku 152
a1.1.- Anayasa Kavramının T anımı 153
a. 1.2.- Anayasa Türleri 156
a. 1.3.-Türk Anayasaları 158
a. 1.3.1- Osmanlı Dönemi 159
a. 1.3.2- Cumhuriyet Dönemi 160
a. 1.3.2.1- 1921 Anayasası 160
a.1.3.2.2- 1924 Anayasası 160
a.1.3.2.3- 1961 Anayasası 161
a.1.3.2.4- 1982 Anayasası 163
a2.- İdare (=Yönetim) Hukuku 169
a2.1.- Genel Olarak 169
a2.2.- İdare Hukukundan Ayrılan Kamu Hukuk Dalları ...176
a2.2.1.- Maden Hukuku 176
a2.2.2.- İmar Hukuku 177
a2.2.3.- Çevre Hukuku 178
a2.2.4.- Disiplin Hukuku 180
a3.- Mali Hukuk ve Vergi Hukuku 185
a4.- Ceza Hukuku (=Suç Hukuku) 187
a5. - Sosyal Güvenlik Hukuku 191
a6.- U sul Hukuku 192
a7.- Genel Kamu Hukuku 193
a8.- İnsan Hakları, Kamu Hürriyetleri Hukuku 194
b. - Uluslararası Kamu Hukuku 195
b1.- Genel Anlamda Uluslararası Kamu Hukuku 196
b2.- Uluslararası Ceza Hukuku 197
c. - Özel Hukukunun Dalları 200
c1.- Medeni Hukuk 200
c2.- Ticaret Hukuku 201
B- Karma Hukuk Dalları 201
a. - Genel Olarak 201
b. - Toprak Hukuku/Kırsal Hukuk 203
c. - Sigorta Hukuku 204
d. -Taşıma Hukuku 205
e. -Fikri Haklar (=Fikri Mülkiyet Hukuku) 205
II- BAŞLICA HUKUK SİSTEMLERİ 205
1- Roma - Germen Hukuk Sistemi (Hukuk Kodları Sistemi,
Kara (Kıta) Avrupa ’sı Hukuk Sistemi) 207
A- Genel Olarak 207
B- Özellikleri 209
2- Ortak Hukuk Sistemi (=Anglo-Sakson Hukuk Sistemi) 210
A- Genel Olarak 210
B- Özellikleri 210
3- İslam Hukuku Sistemi 211
4- Sosyalist Hukuk Sistemi 215
BEŞİNCİ BÖLÜM
HUKUKUN KAYNAKLARI
I- GENEL OLARAK 219
II- KAYNAĞIN İÇERİĞİ ANLAMINDA: HUKUKUN MADDİ -
ŞEKLİ KAYNAĞI 220
III- HUKUKUN YAZILI KAYNAKLARI - YAZILI OLMAYAN
KAYNAKLARI 221
IV- BAĞLAYICILIĞI ANLAMINDA HUKUKUN KAYNAKLARI:
BAĞLAYICI KAYNAKLAR - YARDIMCI KAYNAKLAR 221
1- Genel Olarak 221
2- Yardımcı Kaynak Türleri 222
A- İçtihat 222
B- Örf ve Âdet 224
C- Öğreti (=Doktrin) 225
V- HUKUKUN YAZILI BAĞLAYICI KAYNAKLARI: NORMLAR
HİYERARŞİSİ ANLAMINDA HUKUKUN KAYNAKLARI 227
1- Anayasa 228
2- Hukukun Evrensel İlkeleri 229
3- Milletlerarası Andlaşmalar 230
4- Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 234
5- İdarenin Düzenleyici İşlemleri 243
A- Yönetmelik (=Talimatname) 245
B- Diğer Düzenleyici İşlemler 248
ALTINCI BÖLÜM
HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI
I- HUKUK KURALLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI 251
1. - Mülkilik İlkesi 252
2. - Şahsîlik (=Kişisellik) İlkesi 255
II- HUKUK KURALLARININ ZAMANBAKIMINDAN
UYGULANMASI 257
1- Hukuk Kurallarının Yürürlüğe Girmesi 258
2- Hukuk Kurallarının Yürürlükten Kaldırılması 262
A- Doğrudan Doğruya Yürürlükten Kalkma 262
B- İlga 263
C- İptal Yoluyla Kaldırma 265
3- Hukuk Kurallarının Geriye Yürümemesi İlkesi ve İstisnaları 267
4- Çatışma Durumunda Geçerli İlkeler 273
A- Lex superior derogat legi inferiori
(=Üst Hukuk Normu Uygulanır) 273
B- Lex posterior derogat legi prior
(=Sonraki Kanun Önceki Kanunu Kaldırır) 273
C- Lex speciales derogat legi generales
(=Özel Kanun/Kural, Genel Kanunu/Kuralı Kaldırır) 274
III- HUKUKUN ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI:
HUKUKTAYORUM 277
1- Genel Açıklamalar ve Kavramın Tanımı 277
2- Yorumda Göz Önünde Bulundurulacak İlkeler 285
A- Kıyas 285
B- Kavramın Mefhumu Muhalifinden Neticeye Ulaşılması İlkesi
(=Aksi ile Kanıt Yolu) 287
C- Çoğun İçinde Azın Olduğu (=Evleviyet) İlkesi 287
D- Sınırlı Sayı Düzenlenmesinin Dar Yoruma Bağımlılığı
(=Tabiliği) İlkesi 288
E- Kanunun Genel Mantığının Göz Önünde Bulundurulması ve
Buna Saygı Gösterilmesi İlkesi 288
F- Ulusal ve Uluslararası Üst Normlara Uygunluk İlkesi 289
G- Hukukun Genel İlkelerine Uygunluk İlkesi 290
3- Yorumun Amacı 290
4- Yöntemine (=Metoduna) Göre Yorum Çeşitleri 292
A- Genel Olarak 292
B- Kaynağına Göre Yorum Çeşitleri (=Yorumu Yapan Organ
ya da Kişilere Göre Yorum Çeşitleri) 293
a. - Y asama Y orumu 293
b. - Yürütme (=ldari) Yorumu 295
c. - Yargısal Yorum 295
d. - Bilimsel Yorum (=Öğreti, Doktrin) 296
C- Metoduna Göre Yorum Çeşitleri 296
a. - Sözel (=Lafzi /Deyimsel /Metinselcilik) Yorum Yöntemi 297
b. - Tarihi Yorum Yöntemi / Niyetselcilik 299
b1.- Sübjektif tarihi yorum 300
b2.- Objektif zamana uygun yorum 301
b3.- Objektif tarihi yorum 301
c. - Amaca Göre Yorum ()Maksadî/ Gaî Tefsir) 304
d. - Sistematik Yorum Yöntemi 305
D- Meydana Gelen Neticeye Göre Yorum Çeşitleri 307
a. - Açıklayıcı Yorum 307
b. - Daraltıcı Yorum 308
c. - Genişletici Yorum 309
5- Yoruma İlişkin Genel Değerlendirme 310
IV- HÂKİMİN HUKUK YARATMASI VE TAKDİR YETKİSİ 314
1- Hâkimin Hukuk Yaratması 314
A- Kural İçi Boşluk (=Kanun İçi, Hüküm İçi Boşluk) 321
B- Kural Dışı Boşluk (=Kanun Dışı, Hüküm Dışı Boşluk) 322
a. - Bilinçli Boşluk, Bilinçsiz Boşluk 323
b. -Açık Boşluk, Örtülü Boşluk 323
c. - Gerçek Boşluk, Gerçek Olmayan Boşluk (=Görünüşte Boşluk,
Yalancı (Kazip) Boşluk) 324
2- Hâkimin Takdir Yetkisi 326
YEDİNCİ BÖLÜM
HUKUKTA YAPTIRIM
I- YAPTIRIM KAVRAMI 331
II- YAPTIRIM TÜRLERİ 335
1- Kamu Hukukunda Yaptırımlar 336
A- Ceza Hukukunda Yaptırımlar 336
a. - Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar 336
b. - Adli Para Cezaları 337
c. - Disiplin Cezaları 337
d. - Güvenlik Tedbirleri 338
e. - Kabahat 339
B- Anayasa Hukukunda Yaptırımlar 340
C- İdare Hukukunda Yaptırımlar 344
a. - İdari Yaptırımlar 344
b. - İdareye Uygulanan Yaptırımlar 344
D- Uluslararası Hukukta Yaptırımlar 344
2- Özel Hukukta Yaptırımlar 345
A- Hükümsüzlük (=Geçersiz Sayma) 345
a. - Yokluk 346
b. - Mutlak Butlan (=Kesin Hükümsüzlük) 347
c. - Nispi Butlan (=Îptal Edilebilirlik ve Nispi Hükümsüzlük) 347
B- Zorla Yaptırma (=Cebri İcra) 347
C- Tazminat (=Ödence) 348
SEKİZİNCİ BÖLÜM
HUKUKSAL İLİŞKİLER VE HAKLAR
I-HUKUKİ İLİŞKİLER 353
1- Genel Olarak 353
2- Hukuki İşlemler 354
A- Hukuki İşlemin Tanımı ve Kurucu Unsurları 354
a. - Tanımı 354
b. - Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları 355
b1 .- İrade Açıklaması (=Beyanı) ve İrade
Açıklamasının Çeşitleri 355
b2 .- Hukuk Düzeninin İrade Açıklamasının
Yöneldiği Sonucu Tanıması 356
B- Hukuki İşlemlerin Geçerliliği İçin Aranan Şartlar 356
a. - Her Türlü Hukuki İşlemde Aranan Şartlar 356
al.- Hukuki İşlem Yapabilme Ehliyeti (=Fiil Ehliyeti)
Bulunmalıdır 356
a2.- Hukuki İşlemin Konusu Emredici Hukuk Kurallarına,
Kamu Düzenine, Genel Ahlaka Kişilik Haklarına
Aykırı veya İmkânsız Olmamalıdır 357
a3.- İrade Açıklanması İfsat Edilmemiş (^Sakatlanmamış)
Olmalıdır 357
a4.- İrade Açıklaması Muvazaalı (=Danışıklı) Olmamalıdır ....358
b. - Hukuki İşlemlerde Geçerlilik Şartları 359
bl.- Geçerliliği Şekle Bağlı İşlemler 359
b2.- Hukuki İşlem Ehliyeti ve Tasarruf Yetkisine
Sahip Olma 359
b3.- İlli (Sebebe Bağlı) İşlemlerde Geçerli Bir
Borçlanma İşleminin Olması 360
b4.- Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşmelerde
Gabin Bulunmaması 360
c. - Hukuki İşlemlerin Tamamlayıcı Unsurları 360
cl.- Ehliyet Noksanını Giderici Muvafakat (=lzin)
veya İcazet (=Onay) 360
c2.- Temsil Yetkisinin Eksikliğini Giderici İcazet 360
c3.- Bir Resmi Makamın Fiili 361
c4.- Geciktirici (=Taliki) Şart 361
c5.- Geciktirici Vade 361
3- Hukuki İşlem Çeşitleri 361
A- Gerekli İrade Beyanı Adedi Açısından Hukuki İşlem Çeşitleri 361
a. - Tek Taraflı Hukuki İşlemler 361
b. - İki Taraflı Hukuki İşlemler 362
c. - Kararlar 362
d. - Müşterek Hukuki İşlemler 363
B- İrade Beyanının Bir Kişiye Yöneltilip Yöneltilmemesine
Göre Hukuki İşlemler 363
C- Etki Bakımından Hukuki İşlemler 363
D- Malvarlığını İlgilendiren Hukuki İşlemler 363
a. - Borçlanma Hukuki İşlemleri (=Îltizami Muameleler) 364
b. - Tasarruf İşlemleri 364
c. - Kazandırıcı İşlemler 364
E- Hayatta Hüküm İfade Eden Hukuki İşlemler -
Ölüme Bağlı Hukuki İşlemler 364
II-HAK KAVRAMI 365
1- Genel Olarak 365
2- Hak Kavramını Açıklayan Kuramlar (=Teoriler) 365
A- İrade Kuramı 365
B- Menfaat Kuramı 366
C- Karma Kuram 366
3- Hak Çeşitleri 367
A- Kamu Hakları Türleri ve Sınırlandırılması 367
B- Özel Haklar 369
a. - Niteliklerine Göre Özel Haklar 369
al.- Mutlak Haklar 369
al.l- Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar 370
al .1.1.- Maddi mallar üzerindeki
mutlak haklar 370
a1.1.2.- Maddi olmayan mallar üzerindeki
mutlak haklar 372
a1.2- Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar 372
a2.- Nisbi Haklar 373
b. - Konularına Göre Özel Haklar 373
b1.- Kişilik Hakları 373
b2.- Malvarlığı Hakları 374
c. - Etkilerine Göre Özel Haklar 374
c1.- Yenilik Doğuran (=înşai) Haklar 374
c2.- Yenilik Doğurmayan (=Yalm) Haklar 375
DOKUZUNCU BÖLÜM
HAK SAHİBİ (=KİŞİ)
I- KİŞİ KAVRAMI 379
II- KİŞİLİK KAVRAMI, KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE
SONA ERMESİ 380
1- Kişilik Kavramı 380
2- Gerçek Kişiler 380
A- Gerçek Kişiliğin Başlangıcı 380
B- Gerçek Kişiliğin Sona Ermesi 381
a. - Genel Olarak 381
b. - Kişiliği Sona Erdiren Karineler 382
b1.- Ölüm Karinesi 382
b2.- Birlikte Ölüm Karinesi 382
b3.-Gaiplik (=Kayıplık) 383
III- KİŞİNİN HAK EHLİYETİ 385
1- Hak Ehliyetinin Temel İlkeleri 385
A- Genellik İlkesi 385
B- Eşitlik İlkesi 385
2- Hak Ehliyetini Kısıtlayan Düzenlemeler 386
A- Yaş 386
B- Cinsiyet 386
C- Ayırt Etme Gücü 387
D- Akıl Hastalığı 387
E- Şeref ve Haysiyete Aykırılık ile Mahkûmiyet Kararı 387
F- Nesep (=Soybağı) 387
G- Yabancılık 387
H- Hakim Tarafından Farklılık Yaratılması 387
IV- FİİL EHLİYETİ 388
1- Kavram 388
2- Fiil Ehliyetinin Şartları 388
A- Temyiz Kudreti (=Sezginlik, Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak) ....388 B- Rüşt (=Erginlik) 389
a. - Evlenme 389
b. - Yargısal (=Mahkeme Kararıyla) Erginlik (=Kazai Rüşt) 389
C- Kısıtlı Olmamak (=Hacir Altına Alınmış Olmamak) 390
3- Fiil Ehliyetinin Çeşitli Görünümleri (=Kapsamı) 390
A- Hukuki İşlem Ehliyeti 390
B- Hukuka Aykırı Eylemlerden Sorumlu Olma
(=Haksız Fiil) Ehliyeti 391
C- Dava Ehliyeti 391
4- Fiil Ehliyeti Açısından Kişilerin Sınıflandırılması 391
A- Tam Ehliyetliler 391
B- Tam Ehliyetsizler 391
C- Sınırlı Ehliyetsizler 392
D- Sınırlı Ehliyetliler 393
V- TÜZEL KİŞİLİK 394
1- Genel Anlamda Tüzel Kişilik ve Özel Hukuk - Kamu
Hukuku Tüzel Kişiliği 394
2- Kamu Hukuku Tüzel Kişilikleri ile Özel Hukuk Tüzel
Kişiliklerinin Birbirlerinden Farkları 397
3- Tüzel Kişilerin Çeşitleri 402
A- Kamu Hukuku Tüzel Kişileri 402
B- Özel Hukuk Tüzel Kişileri 402
a. - Kazanç Paylaşma Amacı Güden Tüzel Kişiler 402
b. - Kazanç Paylaşmak Amacı Gütmeyen Tüzel Kişiler 402
4- Tüzel Kişinin Kuruluşu 403
A- Serbest Kuruluş Sistemi 403
B- İzin Sistemi 403
C- Normatif Sistem 403
5- Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti 404
A- Sadece Gerçek Kişilere Özgü Olan Haklar 404
B- Sadece Tüzel Kişilere Özgü Haklar 404
C- Gerçek ve Tüzel Kişilerin Ortak Yararlandıkları Haklar 404
6- Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti 404
7- Tüzel Kişilerin Organları 405
8- Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi 406
ONUNCU BÖLÜM
DEVLET VE HUKUK DEVLETİ
I- DEVLETİN OLUŞUMU VE ÖZELLİKLERİ 409
1- Devlete Olan İhtiyaç ve Devletin Ortaya Çıkması 409
2- Devletin Tanımı ve Unsurları 412
A- Devletin Tanımı 412
B- Devletin Unsurları 413
a. - Ülke 413
b. - Nüfus (=Toplum veya Millet) 414
c. - Egemenlik (=Hakimiyet) veya İktidar 415
II- HUKUK DEVLETİ 419
1- Genel Olarak 419
2- Hukuk Devletinin Gerekleri 422
A- Temel Hak ve Hürriyetlerin Güvence Altına Alınması 422
a. - Genel Olarak 422
b. - Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanmasının Sınırı 425
b1.- Sınırlama Kanun ile Yapılmalıdır 425
b2.- Sınırlamalar Anayasanın İlgili Maddesinde Belirtilen
Sebeplere Dayandırılmalıdır 427
b3.- Sınırlandırma Ölçülülük İlkesine Uygun Olmalıdır 427
b4.- Sınırlandırmanın Demokratik Toplum Düzeninin
Gereklerine Uygun ve Temel Hak ve Hürriyetin Özüne Dokunmaması Gerekir 430
B- Devlet Organlarının İşlemlerinin Yargısal Denetimi 430
C- Kazanılmış Haklara Saygılı Olma İlkesi 432
D- Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi 435
E- Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Yargıç Güvencesi 436
F- İdarenin Yargısal Denetimi 437
G- Kuvvetler Ayrılığı İlkesi 439
H- Kanunların Genelliği ve Soyutluğu 441
I- Eşitlik 441
J- İdarenin Kanuniliği ve Tarafsızlığı 443
K- İdarenin Sorumluluğu 443
ONBİRİNCİ BÖLÜM
HUKUK SİSTEMİNDE SORUMLULUK
I- GENEL OLARAK 447
II- TAZMİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI VE BU SORUMLULUĞU
KALDIRAN VEYA AZALTAN SEBEPLER 454
1- TAZMİN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI 454
2- SORUMLULUĞUN KALKMASI VEYA AZALMASI 460
A-Zorlayıcı Nedenler (=Mücbir Sebep, Force Majeur) 461
B-Beklenmeyen Durumlar (=Kaza, Cas Fortuit) 462
C-Zarar Görenin (=Mağdurun) Kusuru 462
D-Üçüncü Kişinin Kusuru 462
II- ÖZEL HUKUKTA SORUMLULUK KAVRAMI 463
1- MEDENİ HUKUKTA SORUMLULUK 463
A-Hukuki İşlemlerden 463
B-Haksız Eylem (=Sözleşme/Akit Dışı) Sorumluluk 464
C-Tapu Sicillerinin Tutulmasında Devletin Sorumluluğu 464
D-İcra Dairesi Görevlilerinin Sorumluluğu 469
2-BORÇLAR HUKUKUNDA SORUMLULUK 470
II-KAMU HUKUKUNDA SORUMLULUK 472
1-İDARENİN MALİ (=AKÇALI) SORUMLULUĞU 473
A- Genel Olarak İdarenin Sorumluluğu 473
B- Hizmet Kusuru 475
a. - Hizmet Kusurunun Özellikleri 479
a1.- Hizmet Kusuru, Nesnel (=Objektif Niteliği Haiz) ve Anonimdir 479
a2.- Hizmet Kusuru, Genel ve Asli Sorumluluk
Türüdür 480
a3.- Hizmet Kusuru, Olaylara Göre Değişen, Esnek Bir Kavramdır 480
b. - Hizmet Kusuru Sayılan Haller 480
b1.- Hizmetin Kötü İşlemesi 481
b2.- Hizmetin Geç İşlemesi 482
b3.-. Hizmetin Hiç İşlememesi 482
c. - Hizmet Kusuru - Kişisel Kusur Ayrımı 483
C-İdarenin Kusursuz Sorumluluğu 485
a. - Risk İlkesi (=Muhataralı Faaliyet, Tehlike Sorumluluğu,
Hasar Kuramı) 488
a1.- Mesleki Risklerden Doğan Sorumluluk 488
a1.1.- Daimi Kamu Görevlilerinin Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk 489
a1.2.- Geçici Olarak Kamu Görevlerine Katılanlann Görevleri Nedeniyle Doğan Sorumluluk 490
b. - Kamu Külfetleri Karşısında Eşitlik İlkesi 492
c. - Bayındırlık Hizmetlerine Katılanların Özel Durumuna Göre
Sorumluluk 493
d. - Hukuka Uygun İdari İşlemlerden Dolayı Sorumluluk 493
2- CEZA HUKUKUNDA SORUMLULUK (=CEZAİ SORUMLULUK). .494
3- ANAYASA HUKUKUNDA SORUMLULUK (=SİYASAL/POLİTİK
SORUMLULUK) 496
A-Bakanların Sorumluluğu 497
a. - Bireysel (=Ferdi) Sorumluluk 497
b. - Ortak (=Kolektif) Sorumluluk 498
B-Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Organının Siyasi Ve Cezai Sorumluluğu 498
BÖLÜM ÖZETİ 503
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR 509
DİZİN 521
