Uluslararası Sözleşmelrde Elektronik İletilerin Kullanılması Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması

Çeviren: Prof. Dr. Ergun ÖZSUNAY

1. 23. Kasım. 2005 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen "Uluslararası Sözleşmelerde Elektronik İletilerin Kullanılması Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması" (United Nations Convention on the Use of Electronic Communications in International Contracts), Birleşmiş Milletlerin elektronik ticaret için bağlayıcı hukuk kuralları öngörülmesine ilişkin ilk girişimidir.  
ECC, 2002-2005 yılları arasında UNCITRAL Çalışma Grubu IV'ün çalışmalarıyla oluşturulmuş; BM Genel Kurulu, Antlaşmayı 23. Kasım. 2005 tarihinde 60/21 sayılı kararıyla kabul etmiş; Antlaşma, Genel Sekreter tarafından, 16. Ocak.2006 tarihinde imzaya açılmıştır.
UNCITRAL'in isteği üzerine, UNCITRAL Sekreteryası Antlaşmaya ilişkin bir "Açık/ayıcı Not" (Explanatory Note) hazırlamıştır. Antlaşmayla birlikte yayınlanan Açıklayıcı Not, Antlaşmayla ilgili "şerh" (commentary) niteliğinde bir metin olmayıp, sadece "bilgilendirme" amacına yöneliktir.
2.    ECC'nin oluşturulmasında izlenen belli başlı amaçlar şunlardır:  
(a) uluslararası sözleşmelerin kurulması için karşılıklı olarak gönderilen elektronik iletilerin hukuksal değeriyle ilgili belirsizliklerin ortadan kaldırılması; (b) uluslararası sözleşmelerde, elektronik iletilerin kullanılmasına ilişkin engellerin kaldırılması için standart kuralların kabulüyle, hukuksal belir/iliğin ve ticari bakımdan önceden görülebilirliği arttırılması; (c) eşitlik ve ortak menfaatle dayalı uluslararası ticaretin Devletler arasında dostane ilişkileri geliştirmesi; (d) elektronik iletişimin giderek artan bir şekilde kullanılmasının ticari faaliyetlerin etkinliğini ve ticari bağlantıları arttırması; yeni pazarlara giriş imkanları doğurması ve böylece de gerek ulusal, gerekse uluslararası ticaretin ve ekonomik gelişmenin ilerletilmesine katkıda bulunulması.
3.    ECC, özellikle aşağıdaki ilkelere dayalıdır: fonksiyonel denklik ilkesi;
medya-teknoloji yansızlığı ilkesi ve taraf iradelerinin özerkliği ilkesi.
ECC, "uluslararası sözleşmeler"le (international contracts) bağlantılı olarak elektronik iletilerin kullanılmasına ilişkin pratik çözümler sunmaktadır. Antlaşma, özel olarak elektronik iletilerin kullanılmasıyla ilgili olmayan maddi hukuka ilişkin sözleşmesel sorunlar (substantive contractual issues) bakımından "lekbiçim kurallar" (yeknesak kurallar, uniform rules) koyma amacına yönelik değildir. Ancak, elektronik ticaret bağlamında teknolojiye ilişkin (technology-related) ve maddi hukukla ilgili sorunlar arasında kesin bir ayrım yapılması arzu edilmediğinden, Antlaşma, sırf "fonksiyonel denklik" (functional equivalence) ilkesini doğrulamak amacı dışında, maddi hukukla ilgili birkaç kural içermektedir. Bunlar da, elektronik iletilerin etkinliğinin sağlanması amacına yönelik olan ve bu amaçla gereksinim duyulan kurallardır.  
4.    ECC, 1980 tarihli Milletlerarası Mal Satışı Sözleşmesi (Convention on
International Sale of Goods, kısaca "CISG") ile uyumlu olduğu gibi, elektronik
sözleşmelere ve e-imzaya ilişkin diğer UNCITRAL düzenlemeleri (1996 tarihli
Elektronik Ticaret Hakkında Model Kanun ve 2001 tarihli Elektronik İmzalar
Hakkında Model Kanun; Model Law on Electronic Commerce ve Model Law
on Electronic Signatures) ve AB hukukuyla da uyumludur.  
5.    ECC, bugüne kadar 18 Devlet tarafından imzalanmıştır. 2011  yılı
itibariyle, Antlaşmayı imzalayan Devletler şunlardır: Orta Afrika Cumhuriyeti,
Çin Halk Cumhuriyeti, Kolombiya, Honduras, İran İslam  Cumhuriyeti,
Lübnan, Madagaskar, Karadağ, Panama, Paraguay, Filipin, Kore Cumhuriyeti,
Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Senegal, Sierra Leone, Singapur, Sri
Lanka. Antlaşma, 3 Devletin onaylaması üzerine 1. Mart. 2013 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. Rusya Federasyonu, 6. Ocak. 2014 tarihinde; Kongo
Cumhuriyeti de 28.Ocak.2014 tarihinde Antlaşmanın Tarafı olmuştur. (Her iki
ülkede de Antlaşmanın yürürlüğe giriş tarihi 1. Ağustos. 2014'tür). Karadağ
da, Antlaşmayı 11. Mart. 2014 tarihinde onaylamıştır. Antlaşmanın imzacı
Devletleri olmayan, ancak Antlaşmaya Taraf olacaklarını resmen beyan eden
Devletler şunlardır: Avustralya, Mauritiııs, k*im**Lmm ve Tayland. Panama,
Antlaşmayı onaylama süreci içinde bulunmaktadır. Kanada, ECC'nin Devlet
düzeyinde kabulü için "tekbiçim " (yeknesak) kanun" hazırlamıştır (Uniform
Electronic   Communications   Convention  Act).   Buna   benzer   çalışmalar
ABD 'nde de sürdürülmektedir.  
6.    Bu Sözleşme, bazen "UN-ECIC" olarak kısaltılmakta ise de, genel ola¬
rak "Electronic Communication Convention" (Elektronik İletiler Sözleşmesi)
olarak belirtilmekte ve bu amaçla da "ECC" kısaltması kullanılmaktadır.
Çeviride, terminoloji bakımından borçlar hukuku anlamındaki  "sözleşme"
(akit,    contract)    sözcüğü    ile     "uluslararası    nitelikteki    Sözleşme "nin
(international convention) karışıklık doğurabileceği düşüncesiyle, "Electronic
Communication Convention"daki (ECC) "Convention " sözcüğü, "Antlaşma "
olarak çevrilmiştir. Aynı sorun "Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler
Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması" (United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods) bakımından da söz konusu olduğu için, bu Sözleşmenin (Convention) resmi Türkçe çevirisinde de "Antlaşma" sözcüğü kullanılmıştır (Bkz. RG 7.Nisan.2010; Sayı: 27545).
Ayrıca, ECC'nin çevirisinde bazı maddelerin anlaşılabilmesi bakımın¬dan, "convention" karşılığında zaman zaman "sözleşme" sözcüğü kullanılmış; gerçek anlamda "antlaşma " anlamına gelen "treaty", "antlaşma" olarak çevrilmiş; "agreement" karşılığı olarak da "anlaşma" sözcüğüne başvurulmuştur.  
7.    Antlaşma.  BM Genel  Sekreterliğinin izniye ve izinde öngörülen
koşullara uygun olarak Türkçeye çevrilmiştir. Çeviri, antlaşmanın İngilizce
resmi   metni   esas   alınarak   yapılmış,   ancak   bazı   maddelerin   daha   iyi
anlaşılabilmesi amacıyla yer yer Fransızca resmi metinden de yararlanılmıştır.
8.    ECC hakkında ayrıntılı bir inceleme aşağıdaki, eserde yer almaktadır:
Amelia H. Boss and VVolfgang Kilian (Editors), The United Nations Convention on the Use of Electronic Communications in International Contracts, An In-Depth Gııide andSourcebook, Wolters Kluwer, 2008 Kluwer Law International, BV, The Netherlands.
Bu eserde, ECC'nin 7, 11 ve 13. maddeleri çeviren tarafından şerh edilmiştir. Nisan 2014 Çeviren
Prof. Dr. Ergun Özsunay
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Em.) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi