Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Malzeme Nedeniyle Sorumluluğu
Av. Mustafa AYDOĞDU
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar Listesi 13
Giriş 15
Birinci Bölüm
GENEL OLARAK ESER SÖZLEŞMESİ
I. ESER SÖZLEŞMESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 17
A. Eser Sözleşmesinin Ortaya Çıkışı 17
B. Roma Hukukunda Eser Sözleşmesi 18
C. İslâm Hukukunda İstisna Akdi 20
II. ESER SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ 22
A. Eser Sözleşmesinin Tanımı 22
1. Eser Sözleşmesine İlişkin Türk Hukukunda Yer Alan Kanuni Tanımlar 22
2. Eser Sözleşmesine Ait Doktrinsel Tanımlar 25
3. Eser Sözleşmesine İlişkin Yargısal Tanımlar 26
B. Eser sözleşmesinin Tarafları 26
1. Yüklenici 28
2. İşsahibi 31
C. Eser Sözleşmesinin Unsurları 32
1. Eser Kavramı 33
a. Maddi Varlığı Olan Şeyleri Eser Kabul Eden Görüş 34
b. Maddi Olmayan Varlıkları da Eser Kabul Eden Görüş 35
c. Gayri Maddi Eserin Maddi Bir Varlık Üzerinde Somutlaşması Gerektiğini Savunan Görüş 36
d. Gayri Maddi Eserin Maddi Varlık Üzerinde Somutlaşmasa Bile Eser Olarak Kabul Edileceği Görüşü 36
e. Maddi Sonuca Yönelik Olmayan Sözleşmelerin Hukuki Niteliğinin Sözleşmenin Niteliğine Göre Belirleneceği Görüşü 38
f. Görüşlerin Değerlendirilmesi 39
2. Eseri Meydana Getirme 40
a. Yüklenicinin Eseri Bizzat Meydana Getirme Borcu 43
3. Bedel 45
4. Tarafların Anlaşması 47
D. Eser Sözleşmesinde Şekil 47
E. Eser Sözleşmesinin Hukuki Niteliği 49
1. Eser Sözleşmesi Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmedir 49
2. Eser Sözleşmesi Rızai Bir Sözleşmedir 49
3. Eser Sözleşmesi İvazlı Bir Sözleşmedir 49
4. Eser Sözleşmesi İsimli Bir Sözleşmedir 50
F. Eser Sözleşmesinin Hukuki Niteliğine İlişkin Tartışmalar 50
1. Eser Sözleşmesini Ani Edimli Sözleşme Olarak Niteleyen Görüş 51
2. Eser Sözleşmesini Sürekli Borç İlişkisi Olarak Niteleyen Görüş 52
3. Ani–Sürekli Karmaşığı Olan Görüş 53
4. Görüşlerin Değerlendirilmesi 55
III. ESER SÖZLEŞMESİNİN BENZER SÖZLEŞMELERLE KARŞILAŞTIRILMASI 56
A. Eser Sözleşmesinin Hizmet Sözleşmesi ile Karşılaştırılması 56
B. Eser Sözleşmesi ile Vekâlet Sözleşmesinin Karşılaştırılması 57
C. Eser Sözleşmesi ile Satış Sözleşmesinin Karşılaştırılması 59
D. Eser Sözleşmesi ile Yayım Sözleşmesinin Karşılaştırılması 59
İkinci Bölüm
ESER SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN BORÇLARI
I. YÜKLENİCİNİN BORÇLARI 61
A. Genel Olarak Yüklenicinin Borçları 61
B. Yüklenicinin Özen ve Sadakat Borcu 61
C. Bizzat Meydana Getirme Borcu 62
D. Araç Gereç ve Malzeme Sağlama Borcu 63
E. İşe Zamanında Başlama ve Devam Etme Borcu 64
F. Yüklenicinin Eseri Teslim Borcu 65
II. İŞSAHİBİNİN BEDEL ÖDEME BORCU 66
Üçüncü Bölüm
YÜKLENİCİNİN MALZEME NEDENİYLE SORUMLULUĞU
I. ESER SÖZLEŞMESİNDE MALZEME KAVRAMI 67
A. Malzeme ile Araç–Gereç Kavramının Karşılaştırılması 67
B. Malzeme ile Yer Kavramının Karşılaştırılması 68
C. Malzeme Sayılan Nesneler 69
D. Türk Medeni Kanunundaki Haksız Yapıda Geçen Malzeme Kavramı 72
E. Devlet İhale Kanunu Açısından Uygulanacak İnşaat Sözleşmelerinde Malzeme Kavramı 73
1. Malzeme Ocaklarından Çıkarılan Malzemeler 73
2. İhzarat (Şantiyeye Getirilen Malzemeler) 73
F. Malzeme Kabul Edilmeyen Nesneler 74
II. ESER SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN MALZEME SAĞLAMA BORCU 74
A. Yüklenicinin Malzeme Sağlama Borcu 75
1. Türk Borçlar Hukuku Bakımından Malzeme Sağlama Borcu 75
2. İdare Hukuku Bakımından Yüklenicinin Malzeme Sağlama Borcu 76
B. İşsahibinin Malzeme Sağlaması 78
C. FIDIC Kapsamında İmzalanan İnşaat Sözleşmelerinde Malzeme Sağlama Borcu 79
III. ESER SÖZLEŞMESİNDE MALZEME NEDENİYLE SORUMLULUK 80
A. Yüklenicinin Malzeme Nedeniyle Sorumluluğu 80
1. Mülga 818 Sayılı Borçlar Kanunu Bakımından Yüklenicinin Malzeme Nedeniyle Sorumluluğu 80
a. Satış Sözleşmesi Hükümlerinin Uygulanması Gerektiğini Savunan Görüş 81
b. Eser Sözleşmesi Hükümlerinin Uygulanması Gerektiğini Savunan Görüş 82
c. Ayıbın Sebebine Göre Satış ya da Eser Sözleşmesi Hükümlerinin Uygulanması Gerektiğini Savunan Görüş 82
2. Türk Borçlar Kanunu Bakımından Yüklenicinin Malzeme Nedeniyle Sorumluluğu 82
a. Yüklenicinin Sağladığı Malzemenin Niteliği 84
b. Yüklenicinin Malzemeyi Seçme Serbestisi 85
B. İşsahibinin Malzeme Sağlaması Durumunda Yüklenicinin Sorumluluğu 86
1. Genel Olarak Özen Yükümlülüğü 86
2. Yüklenicinin Malzemede Özen Yükümlülüğü 88
3. Yüklenicinin hesap verme yükümlülüğü 90
4. Yüklenicinin Artan Malzemeyi İade Etme Yükümlülüğü 91
5. Yüklenicinin Bildirme Yükümlülüğü 91
Dördüncü Bölüm
YÜKLENİCİNİN MALZEME NEDENİYLE SORUMLULUĞUNUN
HÜKÜM VE SONUÇLARI
I. ESER MEYDANA GELMEDEN ÖNCE 95
A. Yüklenicinin Malzemeden Kaynaklı Özen Yükümlülüğünün Sonuçları 95
II. ESER MEYDANA GETİRİLİRKEN 96
A. Yüklenicinin Malzeme Bakımından Bildirim Yükümlülüğünün Hukuki Sonuçları 96
B. Eserin Tesliminden Önce Yok Olması Durumunda Malzeme Bakımından Sorumluluk 99
1. Genel Olarak 99
2. Koşulları 99
3. Sonuçları 100
B. Eser Sözleşmesinin Aşırı İfa Güçlüğüne Dayalı Olarak Uyarlanması 101
1. Genel Olarak 101
2. Aşırı İfa Güçlüğünde Uyarlanmanın Şartları 102
a. Olağanüstü Bir Durum Olmalıdır 102
b. Ortaya Çıkan Olağanüstü Durum İşin Yapılmasını Engellemeli ya da Aşırı Derecede Güçleştirmelidir 103
c. Olağanüstü Durumun Meydana Gelmesinde Yüklenicinin Sorumlu Olmaması 103
d. Yüklenici Olağanüstü Durumu İşsahibine Bildirmiş Olmalıdır 103
e. Yüklenici Bu Hakkı Kullanmaktan Daha Önce Vazgeçmemelidir 104
3. Hüküm ve Sonuçları 104
a. Yüklenicinin Uyarlama İsteme Hakkı 105
b. Yüklenicinin Dönme veya Fesih Hakkı 105
C. Aşırı İfa Güçlüğünde Yüklenicinin Kusur Durumuna Göre Sorumluluk 106
D. İşsahibi Yüzünden İfanın İmkânsızlaşması 106
III. ESER MEYDANA GETİRİLDİKTEN SONRA 107
A. Genel Olarak Ayıp Sorumluluğu 107
B. Yüklenicinin Ayıptan Sorumlu Olmasının Koşulları 108
1. Eser Tamamlanmış ve İşsahibine Teslim Edilmiş Olmalıdır 108
2. İşsahibine Teslim Edilen Eser Ayıplı Olmalıdır 108
3. Ayıp İşsahibine Yüklenmemelidir 109
a. Genel Olarak 109
b. Koşulları 109
c. Yüklenici Aydınlatma ve Uyarma Borcunu Yerine Getirmelidir 110
d. İşsahibinin Talimatı veya Kişisel Kusuru ile Eserdeki Ayıp Arasında Uygun İlliyet Bağı Olmalıdır 111
e. Hüküm ve Sonuçları 111
4. İşsahibi Eseri Kabul Etmemiş Olmalıdır 112
C. Genel Olarak Eser Sözleşmesinde Ayıp Türleri 112
1. Maddi Ayıp–Hukuki Ayıp 113
2. Açık Ayıp–Gizli Ayıp–Kasten Gizlenmiş Ayıp 114
3. Asli Ayıp–Fer’i (İkincil) Ayıp 115
4. Önemli–Daha Az Önemli Ayıp 115
5. Ekonomik Ayıp 116
D. İşsahibinin Külfetleri 116
1. İşsahibinin Gözden Geçirme Külfeti 116
2. İşsahibinin Ayıbı Bildirme Külfeti 117
a. Ayıp Bildirimin Hukuki Niteliği 117
b. Ayıbı Bildiriminin İçeriği 118
c. Ayıp Bildiriminin Zamanı 118
d. Ayıp Bildiriminin Şekli 119
E. Tamamlanmış Eserdeki Malzemeden Kaynaklanan Ayıplar 120
1. Malzemenin Hiç Kullanılmaması 121
2. Malzemenin Eksik Kullanılması 122
3. Uygun Olmayan Malzemenin Kullanılması 123
F. İşsahibinin Teslim Edilen Malzemedeki Ayıp Nedeniyle Kullanabileceği Seçimlik Hakları 124
1. Genel Olarak 124
2. Malzemedeki Ayıp Nedeniyle Sözleşmeden Dönme Hakkı 125
3. Malzemedeki Ayıp Nedeniyle Sözleşmeden Dönmenin Sonuçları 127
4. Yargıtay’ın İnşaatın Tamamlanma Oranına Göre Sözleşmeden Dönmenin İleriye Etkili Olacağı Görüşü 129
5. Malzemedeki Ayıp Nedeniyle Bedelden İndirim İsteme Hakkı 131
a. Kavram ve Şartları 131
b. Bedelden İndirim İstemenin Hüküm ve Sonuçları 131
6. Malzemedeki Ayıp Nedeniyle Eserin Onarılmasını İsteme Hakkı 133
a. Koşulları 133
b. Malzemedeki Ayıp Sebebiyle Eserin Onarılmasını İstemenin Sonuçları 133
7. İşsahibinin Tazminat İsteme Hakkı 134
G. Tüketici Sözleşmelerinde Malzemenin Ayıpsız Misliye Değiştirme İmkânı 136
H. Kamu İnşaat Sözleşmelerinde İşsahibinin Ayıplı İfadaki Seçimlik Hakları 136
I. 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun’la Getirilen Özel Sorumluluk 137
İ. FIDIC Çerçevesinde Malzemedeki Ayıp Nedeniyle Seçimlik Hakların Kullanılması 138
1. Genel Olarak 138
2. Koşulları 139
3. İşsahibinin Ayıptan Doğan Hakları 139
a. İşsahibinin Sözleşmeye Aykırılığı Giderilmesini İsteme Hakkı 139
b. İşsahibinin Ayıbın Kendi Yönetiminde Giderilmesi İsteme Hakkı 140
c. İşsahibinin Bedelden İndirim İsteme Hakkı 140
d. İşsahibinin Sözleşmeden Dönme Hakkı 141
e. İhtiyat Kesintisinin Alıkonması 141
Sonuç 143
Kaynakça 147
Kavramlar Dizini 155
