Hukuki Boyutuyla Evrensel Hizmet

HUKUKİ BOYUTUYLA EVRENSEL HİZMET



Dr. Eser US



- Evrensel Hizmet Kavramının Doğuşu

- Evrensel Hizmet Kavramı ve Tabi Olduğu Hukuki Rejim

- Evrensel Hizmet Alanının düzenlenmesi





Dr. ESER US

Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi

HUKUKİ BOYUTUYLA

EVRENSEL HİZMET

ÖNSÖZ .................................................................................................................VII

İÇİNDEKİLER.................................................................................................... IX

K ISA LTM A LA R................................................................................................XV

GİRİŞ.........................................................................................................................1



Birinci Bölüm

EVRENSEL HİZMET KAVRAMININ

DOĞUŞU



I. KAMU HİZMETİ KAVRAMI...................................................................3

A. Genel Olarak Kamu Hizmeti Kavramı.................................................3

1. İktisat ve Kamu Maliyesinin Konusu Olarak Kamu

Hizmeti Kavramı................................................................................3

2. Devletin İşlevi Olarak Kamu Hizmeti Kavramı ve

Hukuki Yaklaşım................................................................................6

B. Fransız Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı....................................8

1. Fransa'da Kamu Hizmeti Kavramının Gelişimi.........................8

2. Fransa'da Kamu Hizmetlerinin ve İlkelerinin

Dönüşümü..........................................................................................11

C. Türk İdare Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı............................15

1. Kamu Hizmeti Kavramının Unsurları........................................15

İÇİNDEKİLERX

a. Organik Unsur...........................................................................17

aa. Kamu Hizmetlerinin Kamu Kurum ve Kuruluşları

Tarafından Yürütülmesi....................................................18

bb. Kamu Hizmetlerinin Özel Hukuk Kişileri Eliyle

Yürütülmesi .........................................................................19

b. Maddi Unsur.............................................................................. 22

aa. Toplumsal İhtiyaçların Karşılanması Zorunluluğu .. 22

bb. Kamu Yararı Kavramı ...................................................... 25

c. Şekli Unsur .................................................................................29

II. KAMU HİZMETİ KAVRAMINDAKİ GELİŞMELER................... 30

A. Küreselleşme ve Neoliberal Politikaların Kamu Hizmeti

Kavramına Etkisi.................................................................................... 30

B. Kamu Hizmeti Temel İlkelerinde ve Terimlerinde

Bakalaşım..................................................................................................35

C. Kamu Hizmetinin İşletilmesi ve Regülasyon...................................39

III. EVRENSEL HİZMET KAVRAMINI DOĞURAN SİYASİ

NEDENLER VE KAVRAMIN GELİŞİMİ............................................43

A. Evrensel Hizmet Kavramının Ortaya Çıkışı ....................................43

1. Amerika Birleşik Devletleri'nde Evrensel Hizmeti

Doğuran Politik Nedenler..............................................................43

2. Kamu Hizmeti Kavramına Avrupa Birliği Yaklaşımı ve

Evrensel Hizmet .............................................................................. 46

a. Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışı............................... 46

b. Avrupa Birliği Kamu Hizmeti Anlayışı İle İlgili

Kavramlar....................................................................................51

aa. Genel Yarar Hizmetleri .....................................................51

bb. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri.................................53

aaa. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kavramının

Belirlenmesi...............................................................53

bbb. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Kapsamı ve

Değerlendirme ..........................................................58

cc. Kamu Hizmeti Yükümlülükleri (Zorunlu

Hizmetler) ............................................................................62

dd. Evrensel Hizmet Kavramı ................................................62XI

c. Avrupa Birliği Rekabet Kuralları Karşısında Kamu

İşletmeleri................................................................................... 64

d. Avrupa Birliğinde Evrensel Hizmet Kavramının

Benimsenmesi ...........................................................................71

B. Türkiye'de Evrensel Hizmet Kavramının Ortaya Çıkışı...............74

1. Evrensel Hizmetin Kavramsal Kabulü Olarak ve “Asgari

Hizmet” Kavramı .............................................................................74

2. Telekomünikasyon Hizmetlerinin Hukuki Niteliği ................76

3. Türkiye'de Evrensel Hizmet Kavramına Giden Süreç ............78

a. Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Serbestleştirme ve

Özelleştirmeler...........................................................................78

aa. Genel Olarak Özelleştirme Kavramı .............................78

bb. Türkiye'de Özelleştirme ................................................. 82

aaa. Türk Hukukunda Özelleştirmenin Yasal

Dayanakları .............................................................. 82

bbb. Türkiye'deki Özelleştirme Uygulamaları

Hakkında Genel Değerlendirme ......................... 87

b. Sektöryel Bir Seçim Olarak Türk Telekom

Özelleştirilmesi..........................................................................89

aa. Özelleştirme Süreci ve Yasal Dayanaklar......................89

bb. Türk Telekom Özelleştirmesi ........................................ 94



İkinci Bölüm

EVRENSEL HİZMET KAVRAMI VE TABİ

OLDUĞU HUKUKİ REJİM



I. EVRENSEL HİZMETİN TANIMI........................................................ 99

A. Karşılaştırmalı Hukukta Evrensel Hizmet Tanımı........................ 99

1. Amerika Birleşik Devletleri'nde Evrensel Hizmet

Kavramı ............................................................................................. 99

2. Avrupa Birliğinin Evrensel Hizmet Tanımı ve

Uygulaması ..................................................................................... 108

3. Fransa'da Evrensel Hizmet Kavramı ve Uygulaması............ 112XII

4. Türkiye'de Evrensel Hizmet Tanımı.........................................116

B. Evrensel Hizmetin Kriterleri............................................................. 122

1. Genel Kriterler ............................................................................... 123

a. Genel Ekonomik Yarar Hizmetleri Alanı ......................... 123

b. Sosyal Refahın Sağlanması Gerekçesi ............................. 125

c. Ekonomik Büyüme Planı Olarak Evrensel Hizmet........126

2. Özel Kriterler..................................................................................128

a. Standart Kalitede Hizmet..................................................... 128

b. Makul Fiyat.............................................................................. 133

II. EVRENSEL HİZMET ALANI VE KAPSAMININ

BELİRLENMESİ ....................................................................................... 135

A. Karşılaştırmalı Hukukta Evrensel Hizmetin Kapsamı ............... 135

1. ABD'de Evrensel Hizmetin Kapsamı....................................... 135

2. Fransa'da Evrensel Hizmet Kapsamı........................................ 137

B. Türkiye'de Evrensel Hizmet Alanı ve Kapsamı............................ 137

1. Görev Sözleşmeleri........................................................................ 142

2. Ruhsat Usulü .................................................................................. 143

3. Genel İzin........................................................................................ 146

C. Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Belirlenmesi............................. 147

D. Evrensel Hizmet Yükümlüsünün Sorumlulukları ve

Hakları .................................................................................................... 149

III. EVRENSEL HİZMETİN FİNANSMANI......................................... 152

A. Evrensel Hizmetin Finansman Usulleri.......................................... 152

1. Hizmetin Kendi İçinden Finansmanı....................................... 153

a. Tarife Dengelemesi Yöntemi ............................................... 153

b. Transfer Yöntemi.................................................................... 156

2. Hizmetin Dışarıdan Finansmanı ya da Evrensel Hizmet

Fonu.................................................................................................. 159

B. Türkiye'de Evrensel Hizmetin Finansmanı................................... 164

1. Türkiye'de Evrensel Hizmetin Finansman Usulü................. 164

2. Türkiye'de Evrensel Hizmet Fonu Uygulaması..................... 167XIII

IV. EVRENSEL HİZMET İLKELERİ.........................................................174

A. Kamu Hizmetinin Temel İlkeleri ......................................................174

1. Süreklilik İlkesi...............................................................................174

2. Eşitlik ve Nesnellik İlkesi ............................................................ 177

3. Değişkenlik İlkesi.......................................................................... 182

4. Bedelsizlik İlkesi............................................................................ 184

B. Kamu Hizmetinin Yeni İlkeleri......................................................... 187

1. Şeffaflık ve Katılım İlkesi............................................................ 187

2. Yalınlık İlkesi.................................................................................. 192

3. Ulaşılabilirlik İlkesi ...................................................................... 193

4. Güven ve Sorumluluk İlkesi........................................................ 194

5. Kalite ve Etkinlik İlkesi................................................................ 197

C. Evrensel Hizmet İlkeleri..................................................................... 199

1. 5369 Sayılı EHK'da Evrensel Hizmet İlkeleri........................ 199

2. 5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunun

Düzenlediği İlkeler........................................................................ 201

V. EVRENSEL HİZMETİN MİSYONU: BİLGİ

(ENFORMASYON) TOPLUMU..........................................................203



Üçüncü Bölüm

EVRENSEL HİZMET ALANININ

DÜZENLENMESİ



I. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA EVRENSEL HİZMET

ALANININ DÜZENLENMESİ ...........................................................209

A. Amerika Birleşik Devletleri................................................................ 210

B. Fransa ...................................................................................................... 212

II. TÜRK HUKUKUNDA EVRENSEL HİZMET ALANININ

DÜZENLENMESİ .................................................................................... 215

A. Ulaştırma Bakanlığı'nın Evrensel Hizmet Alanındaki Rolü ......216XIV

B. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun Evrensel

Hizmet Alanındaki Rolü .................................................................... 218

1. Kurumun Teşkilat Yapısı ............................................................. 218

a. Kurumun Hukuki Statüsü ve Türk İdari Teşkilatı

İçindeki Yeri............................................................................. 218

b. Kurumun Yapısı .....................................................................222

2. Kurumun Görev ve Yetkileri....................................................... 227

a. Kurumun Düzenleme Yetkileri........................................... 227

b. Kurumun Denetim ve Yaptırım Uygulama Yetkisi........ 229

C. Rekabet Kurumunun Evrensel Hizmet Alanındaki Rolü........... 232

SONUÇ................................................................................................................ 237

KAYNAKÇA ......................................................................................................243