İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 İÇİNDEKİLER 7 KISALTMALAR 13 BİRİNCİ BÖLÜM ESKİ VAKIFLARIN HUKUKİ YAPISI I- TARİHİ/KAVRAMSAL GENEL BAKIŞ 15 II- İSLÂM MEDENİYET VE HUKUK TARİHİNDEN UYGULAMA ÖRNEKLERİ 22 III- VAKIF HUKUKU OLUŞUMUNUN HUKUKİ VE SOSYO-EKONOMİK TEMELLERİ 24 IV- VAKIFLARIN OLUŞTURDUĞU MEDENİYET 28 V- VAKIF HUKUKU 39 A) Terminoloji 39 1- Te’bid (Dâimilik) 42 2- Mülkiyet Hakkı 43 3- İbdâl-İstibdâl 44 4- Cihet ve Kurbet 47 B) Hukuki Mâhiyet ve Şahsiyet 49 1- Vakıf Kurma İrâde Beyanı 49 2- Bağlayıcılık (Lüzûm) 50 3- Vasiyet ve Evlatlık Vakıflar 55 4- Vakfın Kurulma Şartları 56 5- Tüzel Kişilik 57 C) Vakfedene (Vâkıfa) Dâir Şartlar 59 D) Vakfedilen Mala (Mevkûfa) Dâir Şartlar 64 1- Hisseli Malda Vakıf 65 2- Menkul Vakfı 66 3- Vakıfta Şartlar 68
İKİNCİ BÖLÜM VAKIFLARIN TASNİFİ I- GENEL OLARAK VAKIF ÇEŞİTLERİ 75 A) Mülkiyetleri Bakımından 75 1- Sahih Vakıflar 75 2- Gayrisahih Vakıflar 77 B) Gayeleri ve Kendisinden Yararlananlar Bakımından Vakıflar 81 1- Hayrî Vakıflar 81 2- Aile Vakıfları (Evlâdî-Zürrî Vakıflar) 82 C) Kendisinden Yararlanılması ve İşletilmesi Bakımından Vakıflar 87 1- Müessesât-ı Hayriye 88 2- Müsteğallât-ı Vakfiye 88 3- Avârız Vakıfları 91 4- İcâre-i Vâhideli Vakıflar 91 5- İcâreteynli Vakıflar 93 6- Mukâtaalı Vakıflar 98 7- Gedikler 101 D) İdareleri Bakımından Vakıflar 102 1- Mazbût Vakıflar 103 a) Selâtin Vakıfları 103 b) Mütevellisi Kalmayan Vakıflar 104 c) İdaresi Mazbût Vakıflar 104 2- Gayrimazbût Vakıflar 105 a) Mülhâk Vakıflar 105 b) Müstesna Vakıflar (eizze, guzât) 106 aa) Eizze Vakıfları 106 bb) Guzât Vakıfları 106 II- CUMHURİYET DEVRİ VAKIF ÇEŞİTLERİ 107 A) Genel Olarak 107 B) Hayrattan Olan Müessesât-ı Hayrîye Vakıfları 108 C) Gelir Getiren Müsakkafât-ı ve Müstegallât-ı Vakfiye 109
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM VAKIF İDARESİ I- GENEL BAKIŞ VE KAVRAMLAR 111 A) Tevliyet 114 B) Cihet (ç. Cihât) 117 C) Diğer Görevliler 118 II- VAKFIN İDARESİ 119 A) Ömer Hilmi Efendi ve İthafü’l- Ahlaf fi Ahkâmi’l-Evkâf 119 1- Ömer Hilmi Efendi (1842-1889) 119 2- İthâfü’l-Ahlâf fi Ahkâmi’l-Evkâf 120 B) Muhammed Kadri Paşa ve Kânûnu’l-Adl ve’l-İnsâf li Kazâi Alâ Müşkilâti’l- Evkâf 126 1- Muhammed Kadri Paşa (1821-1888) 126 2- Kanûnu’l-Adl ve’l-İnsâf li Kazâi alâ Müşkilâti’l-Evkâf 128 C) Ali Haydar Efendi ve Tertîbü’s-Sünûf fi Ahkâmi’l-Vukûf 131 1- Ali Haydar Efendi (1853-1935) 131 2- Tertîbü’s-Sünûf fi Ahkâmi’l-Vükûf 132 III- VAKIF İDARESİ 139 A- Mütevellinin Tayin ve Tespiti 139 1- Giriş 139 2- Tevliyet Tevcihi 139 a) Vakfedenin tevliyet tasarrufları 139 b) Hâkim kararı ile tevliyetin belirlenmesi 143 3- Mütevellide Aranan Şartlar 146 a) Akıl sahibi ve bâliğ olmak 146 b) Tevliyette aileden olma şartı 147 c) Emin, güvenilir ve muktedir olmak 148 d) Tevliyetin kurulmasında şekil şartları (tescil ve teslim) 152 4- Tevliyetin Dolaylı Üstlenilmesi 153 5- Diğer Hususlar 154 6- Tevliyetin Geçersiz Olması 154 7- Mütevellinin Görevleri ve Kapsamı 155 8- Tevliyet Ücreti 160 9- Vakıflarda Diğer İdari Organlar 163 10- Kâimmakâm Tayini 164 11- Tevliyetin Başkasına Devri ve Vekâlet 166
B) Mütevellinin Tasarrufları 169 1- Mütevellinin Caiz Olan/Olmayan Tasarrufları 169 a) Yapılması gereken tasarruflar 169 b) Yapılmaması gereken tasarruflar 171 2- Vakıf İçin Borçlanma (İstidâne) 173 C) Mütevelli İş ve İşlemlerinin Muhasebe Denetimi 175 D) Mütevellinin Tazmin Sorumluluğu 178 1- Tazmin sorumluluğunda sözlü beyan, yemin ve ispat külfeti 184 2- Vakfın gelirleri ile cihetler (hizmetler) arasındaki harcama ilişkisi yönünden tazmin sorumluluğu 186 3- Vakfın gider ve masrafları yönünden tazmin sorumluluğu 187 4- Terekenin Tazmin Sorumluluğu 189 E) Mütevellinin Sulh ve İbrası 190 F) Tevliyetin Sona Ermesi 191 1- Azil Dışında Sona Erme 191 2- Mütevellinin Azli 192 a) Genel Sebep 192 b) Diğer Azil Sebepleri. 193 c) Vakfeden Tarafından Azil 194 d) Hâkim Tarafından Azil 195 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM VAKIFLARIN İDARESİ I- VAKIF İDARELERİNİN GENEL YAPISI 203 TARİHİ BAKIŞ 203 A) Evkâf-ı Hümâyûn Öncesi Merkezileşme Sebepleri ve Gelinen Durum 212 B) Evkâf-ı Hümâyûn ve Meydana Getirdiği Yapı 222 C) Evkâf Nezâretinin Etkileri 234 II- CUMHURİYET SONRASI YAPI 238 BEŞİNCİ BÖLÜM CUMHURİYET DÖNEMİ VAKIF KURUMU, ÇEŞİTLERİ VE YÖNETİM I- GENEL BAKIŞ 241 II- CUMHURİYET DÖNEMİ VAKIFLAR VE YÖNETİM 242 A) MK ve Sonrasında Vakıflar 243
B) 1935 Tarihli ve 2762 Sayılı Vakıflar Kanunu ve 1936 Tarihli Vakıflar Nizamnâmesi 251 1- Mazbût Vakıflar 252 2- Mülhak Vakıflar 255 3- 2762 Sayılı Kanun Yönünden Vakıflarda Tevliyet 259 III- 1967 TARİHLİ VE 903 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER VE VAKIF YÖNETİMİ 263 A) Vakfın Yönetimi ve Organları 266 B) Yönetim Organının Görev, Yetki ve Sorumlulukları 268 IV- 1926 İLE 2008 ARASINDA VAKIFLAR KANUNU’NDA MEYDANA GELEN GELİŞMELER 271 V- 2008 TARİH VE 5737 SAYILI VAKIFLAR KANUNU İLE GETİRİLEN HÜKÜMLER 276 A) Mazbût Vakıflar 276 B) Mülhak Vakıflar 277 C) Cemaat Vakıfları 278 D) Esnaf Vakıfları 279 E) Türkiye’deki Vakıf Mülkleri (Osmanlıdan Kalan) 279 F) Yeni Vakıflar 280 VI- VAKFIN ORGANLARI VE YÖNETİM GÖREVLERİ 280 VII- 2008 TARİH VE 5737 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN HÜKÜMLERİN VAKIF İDARESİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 282 VIII- VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ve VAKIFLARIN DENETİMİ VE MUHASEBESİ 285 IX- VAKFIN SONA ERMESİ 287 X- VAKIF MALLARININ HUKUKİ REJİMİ 288 XI- ESKİ VE YENİ VAKIF HUKUKU MUKAYESESİ 289 A) Farklılıklar 289 B) Benzerlikler 291 SONUÇ 293 KAYNAKÇA 299
