Esneklik Prensibi Çerçevesinde Yargıtay Kararları Işığında TÜRK İŞ HUKUKUNDA ÇALIŞMA SÜRELERİ VE YÖNTEMLERİ Doç. Dr. Serkan ODAMAN ÖNSÖZ III İÇİNDEKİLER VII KISALTMALAR XIII GİRİŞ 1 A. Çalışmanın Sunumu 1 B. Çalışmanın Amacı ve Tarihsel Gelişimi 2 C. İnceleme Planı 3 BİRİNCİ BÖLÜM ÇALIŞMA SÜRESİ KAVRAMI I. ÇALIŞMA SÜRESİ KAVRAMI 5 A. Genel Olarak 5 B. Fiili Çalışma Süresi 7 C. Farazi Çalışma Süresi 8 II. ESNEKLİK KAVRAMI VE ÇALIŞMA SÜRELERİNE ETKİSİ 8 III. HAFTALIK VE GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ 15 IV. NORMAL ÇALIŞMA SÜRESİNDEN DAHA AZ ÇALIŞMA SÜRELERİ 20 V. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN HALLER 21 A. Yeraltı veya Sualtında Yapılan İşler 21 B. Çalıştırılmak Üzere Gönderilme Durumunda Yolda Geçen Süreler 22 C. İşçinin İş Görmeye Hazır Bir Şekilde Bekleyerek Boş Geçirdiği Süreler 23 D. İşçinin İşyerinin Dışında Asıl İşini Yapmaksızın Geçirdiği Süreler 23 E. Süt İzinleri 24 F. Toplu Taşımalarda Yolda Geçen Süreler 24 VI. ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILMAYAN HALLER 26 A. Sosyal Yardım Niteliğinde Yolda Geçen Süreler 26 B. Diğer Haller 27 VII. FAZLA ÇALIŞMA 27 A. Fazla Çalışma Kavramı 27 B. Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı 33 C. Fazla Çalışmanın Çeşitleri 36 1. Olağan Nedenlerle Fazla Çalışma 36 2. Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma 36 3. Olağanüstü Nedenlerle Fazla Çalışma 38 D. Fazla Çalışmanın Koşulları 40 1. İşverenin Talepte Bulunması 40 2. İşçinin Onayının Bulunması 41 3. Fazla Çalışma Süresinin Aşılmaması 47 E. Fazla Çalışma Yaptırılamayacak İşler ve İşçiler 55 F. Fazla Çalışmanın Karşılığı 56 1. Fazla Çalışma Ücreti 56 2. Serbest Zaman Kullanılması 60 G. Fazla Çalışmanın İspatlanması 64 H. Fazla Çalışmada Zamanaşımı 77 I. Fazla Çalışma Ücretinde Faiz Oranı 78 VIII. HAZIRLAMA, TAMAMLAMA VE TEMİZLEME İŞLERİNDE ÇALIŞMA 78 IX. HAFTALIK İŞGÜNLERİNE BÖLÜNEMEYEN ÇALIŞMA SÜRELERİ 82 X. GECE VE POSTALAR HALİNDE ÇALIŞMA SÜRELERİ 84 İKİNCİ BÖLÜM İŞ KANUNUNDA ESNEK ÇALIŞMA SÜRELERİ I. DENKLEŞTİRİLMİŞ İŞ SÜRELERİ 101 II. TELAFİ ÇALIŞMASI 132 III. KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA 139 A. Kısmi Süreli Çalışmanın Unsurları 142 1. İş Süresinin Kısalığı 142 2. İş İlişkisinin Sürekliliği 145 3. İş İlişkisinin Serbest İrade ile Kurulması 146 B. Kısmi Süreli Çalışmanın Benzerlerinden Farkı 147 1. Kısmi Süreli Çalışmanın Kısa Çalışmadan Farkı 147 2. Kısmi Süreli Çalışmanın Mevsimlik Çalışmadan Farkı 148 3. Kısmi Süreli Çalışmanın Yan Çalışmadan Farkı 149 4. Kısmi Süreli Çalışmanın Yardımcı Çalışmadan Farkı 150 5. Kısmi Süreli Çalışmanın Ödünç İş İlişkisine Dayanan Çalışmadan Farkı 150 C. Kısmi Süreli Çalışmanın Hükümleri 151 1. Farklı İşlem Yapma Yasağı 152 2. Ücret, Yan Ödemeler, Hafta Tatili, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretleri 154 a. Ücretin Asgari Miktarı 154 b. Tatil ve Bayram Ücretleri 155 aa. Hafta Tatili Ücreti 155 bb. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretleri 157 c. Yıllık İzin ve Ücreti 157 3. Fazla Çalışma, Fazla Sürelerle Çalışma 158 D. Kısmi Süreli İş İlişkisinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı 159 1. Genel Olarak 159 2. Yargıtay’ın Kısmi Süreli Çalışanların Kıdem Tazminatına İlişkin Tespitleri 160 E. Tam Süreli Çalışma İle Kısmi Süreli Çalışma Arasında Geçiş 162 F. Birden Çok İş İlişkisinin Kurulması 163 G. Kısmi Süreli Çalışmanın Türleri 165 1. Genel Olarak 165 2. Klasik (Geleneksel) Kısmi Çalışma 165 3. İş Paylaşımı 166 4. Kayan İş Süresi 168 5. Çağrı Üzerine Çalışma 169 IV. ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA 170 A. Çağrı Üzerine Çalışma Kavramı, Özellikleri ve Türleri 170 1. Çağrı Üzerine Çalışma Kavramı 170 2. Çağrı Üzerine Çalışmanın Kısmi Çalışma İçindeki Yeri ve Kısmi Çalışmadan Doğan Genel Özellikleri 171 a. Çalışma Süresinin Kısalığı 172 b. Çağrı Üzerine Çalışma İlişkisinin Sürekli Olması 172 c. Çağrı Üzerine Çalışma İlişkisinin Serbestçe Kurulması 173 3. Çağrı Üzerine Çalışmanın Türleri 173 a. Toplam Çalışma Süresinin Belirlendiği Tür 173 b. Toplam Çalışma Süresinin Belirlenmediği Tür 173 4. Çağrı Üzerine Çalışmanın Benzer Çalışma Türlerinden Ayırt Edilmesi 174 a. Çağrı Üzerine Çalışmanın Mevsimlik Çalışmadan Farkı 174 b. Çağrı Üzerine Çalışmanın Ödünç İş İlişkisinden Farkı 175 B. İş Mevzuatında Çağrı Üzerine Çalışmanın Tarihi Gelişimi 175 C. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Yapılması ve Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinde Süreler 176 1. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Kurulması ve Sözleşmenin Kurulmasında Özellikler 176 a. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Süresi 177 b. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Şekli 177 2. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinde Süreler 178 a. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinde Toplam Çalışma Süresi 178 aa. Toplam Çalışma Süresinde Zaman Dilimleri 178 bb. Toplam Çalışma Süresinin Kararlaştırılmaması Halinde 179 b. Haftalık Toplam Çalışma Süresinin Kısmi Çalışma Çerçevesinde Sınırı 179 D. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinde Taraflar İçin Doğan Hak ve Yükümlülükler 180 1. İşverenin İşin Görülmesini İsteme Hakkı 181 a. Çağrının Şekli 181 b. Çağrının Süresi 181 2. İşverenin Yükümlülükleri 182 3. İşçinin Ücret Hakkı 182 4. İşçinin İş Görme Borcu 183 5. Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları 183 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DİĞER İŞ KANUNLARINDA NORMAL VE ESNEK ÇALIŞMA SÜRELERİ I. DİĞER İŞ KANUNLARINDA NORMAL ÇALIŞMA SÜRELERİ 185 A. Deniz İş Kanununda Çalışma Süresi 185 1. Deniz İş Kanunu Kapsamındaki Gemiadamlarının Çalışma Süreleri 185 2. Deniz İş Kanunu Kapsamı Dışında Kalan Gemiadamlarının Çalışma Süreleri 189 B. Basın İş Kanununda Çalışma Süresi 190 II. DİĞER İŞ KANUNLARINDA FAZLA ÇALIŞMA VE ESNEK ÇALIŞMA SÜRELERİ 191 A. Deniz İş Kanununda Fazla Çalışma ve Esnek Çalışma Süreleri 191 B. Basın İş Kanununda Fazla Çalışma ve Esnek Çalışma Süreleri 198 SONUÇ 215 KAYNAKÇA 223
