BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ – TEMEL KAVRAMLAR – GENEL İLKELER
§ 1. EŞYA HUKUKUNUN YERİ, KAYNAKLARI VE KONUSU 1 I. EŞYA HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE ÖZEL HUKUKTAKİ YERİ 1 A. Genel Olarak 1 B. Eşya Hukukunun Kaynakları 2 1. Temel Kaynaklar 2 a. Anayasa ve Diğer Kamu Kuralları 2 b. Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu 2 c. Özel Kanunlar 5 d. Tüzük ve Yönetmelikler 5 e. Temel Kavramlar ve Eşya Hukukunun Genel İlkeleri 6 2. Tamamlayıcı Kaynaklar 6 a. Örf ve Adet Kuralları 6 b. Hâkimin Yarattığı Hukuk Kuralları 7 3. Yardımcı Kaynaklar 7 a. Doktrin 7 b. Yargı Kararları 8 C. Eşya Hukukunun Malvarlığı Hukukunun Bir Bölümünü Oluşturması 9 D. Eşya Hukukunun Sınırlı Olarak İrade Özerkliğine İmkân Tanıması 10 II. EŞYA HUKUKUNUN KONUSU 11 A. Kişinin Eşya Üzerinde Doğrudan Doğruya Hâkimiyetini Düzenlemesi 11 B. Eşya Üzerindeki Hakkın Kurulmasını ve Sona Ermesini Düzenlemesi 12 C. Eşya Üzerinde Kurulan Hakları ve Bu Hakların Sınırlarını Belirlemesi 13 1. Tipe Bağlılık İlkesi 13 2. Tipin Kapsamının Belirliliği 13 D. Eşya Üzerinde Birden Fazla Hak Sahibi Olan Kişilerin Eşyadan Yararlanmasını ve Onu Yönetimini Düzenlemesi 13 1. Kişilerin Birlikte Mülkiyetinde Bulunan Eşyadan Yararlanılmasını ve Yönetimini Düzenlemesi 14 2. Sınırlı Ayni Hak Sahibinin Yükümlenen Eşya Üzerindeki Yararlanmasını Düzenlemesi 14
§ 2. EŞYA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 15 I. EŞYA 15 A. Kavram 15 B. Unsurları 16 1. Kişilik Değerleri Dışında Varlık Olması (Kişilik Dışılık) 16 a. Gerçek Kişinin Bedeni ve Uzuvları 17 b. Bedenden Ayrılan Uzuvlar (Organlar) 17 c. İnsan Cesedi ve Parçası 18 d. Protez 19 e. Üreme Hücreleri veya Embriyo 19 f. Hayvan 22
2. Ekonomik Bir Değeri Olan Tanımlanabilir Belirli Bir Maddi Varlık Olması 24 a. Belirli Maddi Bir Varlık (Belirlilik) 24 aa. Kural 24 bb. İstisnalar 29 aaa. Enerji ve Doğal Güçler 29 bbb. Kanunla Belirlenmiş Bazı Haklar 30 (1). Bağımsız ve Sürekli Haklar 30 (2). Bağımsız Bölümler 30 (3). Başkasına Devredilebilen Hak ve Alacaklar 31 b. Tanımlanabilir Maddi Bir Varlık (Tanımlanabilirilik) 32 aa. Basit Eşya 33 bb. Birleşik Eşya 33 cc. Birlikte Eşya 34 dd. Eşya Topluluğu 34 aaa. Malvarlığı (Hukuki Eşya Birliği) 34 bbb. Fiili Eşya Birliği 36 ccc. Ekonomik Eşya Birliği: Eklenti 36 c. Ekonomik Bir Değeri Olan Maddi Bir Varlık (Ekonomik Değerlilik) 36 3. Maddi Varlık Üzerinde Hukuki Olarak Hâkimiyete Elverişli Olmalı (Edinmeye Elverişlilik) 37 C. Çeşitleri 38 1. Özel Mülkiyete Konu Eşya - Kamu Mülkiyetine Konu Eşya 38 a. Kamu Malları 39 aa. İdarenin Kamu Malları 42 bb. Genel Mallar 43 cc. Kamu Finans Malları 43 b. Diğer Kamu Mülkiyetine Tabi Mallar 44 aa. Yabancı Gerçek Kişilerin Taşınmaz ve Sınırlı Ayni Hak Edinimi 45 bb. Yabancı Ticari Şirketlerin Taşınmaz ve Sınırlı Ayni Hak Edinimi 45 cc. Yabancı Sermayeli Ticari Şirketlerin Taşınmaz ve Sınırlı Ayni Hak Edinimi 47 2. Taşınır Eşya – Taşınmaz Eşya 49 a. Taşınır Eşya 49 b. Taşınmaz Eşya 50 c. Ayrımı 50 3. Misli Eşya - Misli Olmayan Eşya 51 4. Parça Eşya – Çeşit (Cins) Eşya 52 5. Tüketilebilen Eşya – Tüketilemez Eşya 53 6. Bölünebilen Eşya – Bölünemeyen Eşya 55 7. Sahipsiz Eşya 56 II. AYNİ HAK 57 A. Kavram 57 1. Ayni Hak ve Ayni İşlem Tanımı 57 2. Ayni Hakkı Açıklayan Görüşler 57 a. Hâkimiyet Görüşü 58 b. Kişici (Şahısçı) Görüş 58 c. Karma Görüş 58 aa. Genel Olarak 58 bb. Düzenleme Görüşü 59 3. Ayni Hakkın Çifte Yapısal Olgusu 59 a. Eşya Üzerinde Doğrudan Hâkimiyet Vermesi (Amaçsal Olgu) 60 b. Herkese Karşı İleri Sürülebilmesi (Mutlak Hak – Normatif Olgu) 61 B. Niteliği 62 1. Ayni Hakkın Bir – Subjektif- Hak Olması 62 2. Mutlak Hak Niteliğinde Olması (Mutlaklık İlkesi) 63 a. Genel Olarak 63 b. Diğer Haklardan Ayrılması 63 aa. Diğer Mutlak Haklardan 63 bb. Nispi Haktan, Özellikle Alacak Hakkından 64 aaa. Genel Olarak 64 bbb. Ayni Hakkın Alacak Hakkından Farkları 64 ccc. Ayni Hakkı İle Alacak Hakkı Ayrımının Sonuçları 66 (1). Unsurları ve Hakka Etkileri Yönünden 66 (2). Korunması Yönünden 66 (3). İcra-İflas Hukuku Yönünden 67 c. Eşyaya Bağlı Haktan 68 aa. Kavram 68 bb. Niteliği 70 cc. Karakteristik Olguları ve Bunlar Arasındaki İlişki 70 aaa. Eşyaya Bağlı Borç İlişkisinin Nispi Niteliği ve Ayni Olgusu ve Bunlar Arasındaki İlişki 70 (1). Genel Olarak 70 (2). Eşyaya Bağlı Borcun Nispi Niteliği 72 (3). Eşyaya Bağlı Hakkın Nispi Niteliği 72 (a.). Eşya Hukukunun Genel İlkelerinin Uygulanması 72 (b.). Eşyaya Bağlı Borcun Konusunu Olumlu Edim Oluşturması 73 dd. Çeşitleri 73 aaa. Kanundan Doğan Eşyaya Bağlı Borç 73 bbb. Hukuki İşlemden Doğan Eşyaya Bağlı Borç 74 d. Zilyetlikten 75 3. Eşya Üzerindeki Hakkın Ayni Hakkın Diğer Nitelikleri 76 a. Eşya Üzerindeki Hakkın Tipik Yapısının Olması 76 b. Malvarlığı Hakkı Niteliği 76 c. Asli Hak Niteliği 76 d. Ayni hakkın Tekelci (İnhisari) Niteliği 77 4. Çeşitleri 77 a. Ayni Hakkın Kapsamına Göre: Mülkiyet ve Sınırlı Ayni Haklar 77 aa. Genel Olarak 77 bb. Mülkiyet Hakkı ile Sınırlı Ayni Hak Hakları Arasındaki İlişkiye İlişkin Görüşler 78 aaa. Bölünme Görüşü 78 bbb. Yükleme görüşü 79 cc. Tam Hâkimiyet Veren Hak: Mülkiyet 79 dd. Sınırlı Hâkimiyet Veren Haklar: Sınırlı Ayni Haklar 81 aaa. Genel Olarak 81 bbb. Ayni Hakkın Konusuna Göre 81 ccc. Eşya Üzerindeki Yetkiye Göre 81 (1). İrtifak Hakları 82 (a.). Yararlanma Yetkisinin Kapsamı Açısından 82 (aa.). Tam İrtifak Hakları 82 (bb.). Sınırlı İrtifak Hakları 82 (b.). Yararlanma Yetkisinin Tarzı Açısından 83 (aa.). Olumlu İrtifak Hakları 83 (bb.). Olumsuz İrtifaklar 83 (c.). Hak Sahibinin Tayini Açısından 84 (aa.). Kişiye Bağlı İrtifaklar 84 (aaa.). Zorunlu Kişiye Bağlı İrtifaklar 84 (aaaa.). İntifa Hakkı 85 (bbbb.). Oturma Hakkı 85 (bbb.). Kişiye Bağlı Olması Zorunlu Olmayan İrtifaklar 86 (aaaa.). Üst Hakkı 86 (bbbb.). Kaynak Hakkı 87 (bb.). Eşyaya Bağlı İrtifaklar 88 (cc.). Diğer İrtifaklar 89 (2). Rehin Hakları 90 (a.). Taşınmaz Rehni 91 (aa.). İpotek 91 (bb.). İpotekli Borç Senedi 93 (cc.). İrat Senedi 94 (b.). Taşınır Rehni 94 (aa.). Teslime Bağlı Rehin 95 (bb.). Bir Sicile Tescili Zorunlu Olan Rehin 96 (cc.). Hapis Hakkı 97 (3.). Taşınmaz Yükü 98 ddd. Sınırlı Ayni Hakların İçeriğine Göre Çeşitleri: Yararlanma Hakları – Ayni Teminat (Paraya Çevirme) Hakları 99 (1). Yararlanma Hakkı 99 (2). Ayni Teminat (Paraya Çevirme) Hakkı 100 (a.). Eşya Sahibinin Tayinine Göre 100 (b.). Hak Sahibini Belirlemeye Göre 101 (aa.). Eşyaya Bağlı Ayni Haklar 101 (bb.). Kişiye Bağlı Ayni Haklar 101 (cc.). Eşyaya veya Kişiye Bağlı Sınırlı Ayni Haklar 102 (dd.). Alacağa Bağlı Ayni Haklar 102 § 3. EŞYA HUKUKUNUN GENEL İLKELERİ 103 I. GENEL OLARAK 103 II. ALENİYET İLKESİ 105 A. Aleniyet İlkesi (Kamuya Açıklık İlkesi) 105 B. Aleniyet (Kamuya Açıklık) Araçları 106 1. Genel Olarak 106 2. Taşınırlarda Aleniyet (Kamuya Açıklık) Araçları: Zilyetlik, Siciller 107 a. Zilyetlik 107 b. Siciller 107 aa. Mülkiyeti Saklı Tutma Kaydıyla Devir Sözleşmesi Sicili 107 bb. Ticari İşletmelerde Taşınır Rehni Sicili 107 cc. Hayvan Rehni Sicili 108 dd. Gemi Sicili 109 ee. Uçak Sicili 110 ff. Maden Sicili 110 gg. Kamuya Açık Yerlerin İşletilmesinden Doğan Kamu Borçları İçin Bu Yerlerdeki Eşya Üzerindeki Rehin 110 3. Taşınmazlarda Aleniyet (Kamuya Açıklık) Araçları: Tapu Sicili, Kat Mülkiyeti Sicili 111 a. Genel Olarak 111 b. Tapu Sicilinin Etkisi 111 aa. Tapu Sicilinin Olumsuz (Kurucu) Etkisi 111 bb. Tapu Sicilinin Olumlu (Maddi) Etkisi 112 C. Aleniyet İlkesinin Etkisi 112 1. Genel Olarak 112 2. Hak Karinesi Etkisi 112 3. Taşınmazlarda Aleniyet İlkesinin Yansımaları ve Etkileri 113 a. Taşınmazlarda Sınırlı Açıklık İlkesi 113 aa. Genel Olarak 113 bb. İnceleme ve Örnek Alma Hakkı 114 cc. Elektronik Ortamda Verilere Erişim Hakkı 115 dd. Kaydın Herkesçe Bilindiği İlkesi 116
ee. Kaydın İçeriğinin Doğru Olduğuna Kanıt Oluşturması İlkesi 116 b. Taşınmazların Tapu Siciline Kayıt İlkesi 116 c. Ayni Hakların Kayıt (Tescil) İlkesi 117 aa. Kayıtla (Tescille) Kazanımı İlkesi 117 aaa. Mutlak Tescil İlkesi 118 bbb. Nispi Tescil İlkesi 118 bb. Kayıt (Tescil) İçin Talep Zorunluluğu 118 d. Sebebe Bağlılık İlkesi 119 aa. Genel Olarak 119 bb. Sebepte Şekil Zorunluluğu 121 e. Kayıtta (Tescilde) Öncelik İlkesi 122 f. Kaydın Hakkın Sahibini ve İçeriğini Belirlemesi Etkisi (Kaydın Hakkın İçeriğini Belirleme İlkesi) 122 g. Tapu Siciline Güven (Maddi Aleniyet) İlkesi 123 4. Taşınırlarda Aleniyet İlkesinin Yansımaları ve Etkileri 123 a. Zilyetliğin Olumsuz (Kurucu) Etkisi ve Olumlu (Maddi) Etkisi 123 aa. Zilyetliğin Olumsuz (Kurucu) Etkisi 124 bb. Zilyetliğin Olumlu (Maddi) Etkisi 124 b. Taşınırlarda Teslim İlkesi 124 III. İYİNİYETLİ KAZANIMLARIN KORUNMASI İLKESİ 125 A. Genel Olarak 125 1. Taşınmazlarda 126 2. Taşınırlarda 126 IV. TİPE BAĞLILIK (NUMERUS CLAUSUS) İLKESİ VE TİPİN KAPSAMININ BELİRLİĞİ İLKESİ 127 A. Genel Olarak 127 B. Tipe Bağlılık (Numerus Clausus) İlkesi 128 1. Genel Olarak 128 2. Tipe Bağlılık İlkesine Aykırılık 130 C. Tipin Kapsamının Belirliliği İlkesi 131 1. Genel Olarak 131 2. Tipin Kapsamının Belirlenmesi İlkesine Aykırılık 132 V. BELİRLİLİK (MUAYYENLİK) İLKESİ 133 A. Kural 133 B. Rehinde Belirlilik İlkesi 135 VI. SEBEBE BAĞLILIK İLKESİ 136 A. Genel Olarak 136 B. Kazandırma ve Kazandırma İşlemi 136 C. Kazandırma İlkesi (Sistemi): Teslim ve Tescil İlkesi (Sistemi) 137 D. Kazandırmanın Hukuki Sebebi 138 1. Hukuki Sebep (Causa) Kavramı 138 2. Hukuki Sebep Çeşitleri 139 3. Kazandırma İşlemin Sebebe Bağlılığı (İlliliği) veya Soyutluğu 139 E. Borçlandırıcı İşlem ve Tasarruf İşlemi 140 1. Borçlandırıcı İşlem 140 2. Tasarruf İşlemi 141 a. Kavram 141 b. Tasarruf İşlemlerinde Tasarruf Yetkisi Olgusunun Zorunluluğu 142 c. Tasarruf İşlemlerinin Hukuki Olguları 142 aa. Tasarruf İşleminden Önce Mevcut Bir Malvarlığı Hakkının Olması 142 bb. Tasarruf İşleminden Sonra Hakta Meydana Gelmiş Bir Sonuç (Etki) Gerçekleşmesi 143 3. Borçlandırıcı İşlemin Tasarruf İşleminden Farkları 143 4. Borçlandırıcı İşlemlerin ve Tasarruf İşlemlerinin Etkisi 144 a. Genel Olarak 144 b. Sözleşmenin Hakka Etkisinde Sistemler: Ayrılık İlkesi (Sistemi) 144 aa. Birlik İlkesi (Sistemi) 144 bb. Ayrılık İlkesi (Sistemi) 144 F. Tasarruf İşleminin Sebebe Bağlılığı veya Soyutluğu 146 1. Genel Olarak 146 2. Tasarruf İlkesinin Sebebe Bağlılığının Uygulama Alanları 148 a. Taşınmaz Mülkiyetini Geçiren Tasarruf İşlemleri 148 b. Taşınır Mülkiyetini Geçiren Tasarruf İşlemleri 148 c. Diğer Uygulama Alanları 149
d. Ayrımın Sonuçları : Bağlayıcı Temel (Borçlandırıcı) İşlem Olmadan Geçerli Tasarrufun Olmadığı 151 aa. Hukuki İşlemin (Sebebin) Geçersizliğinde Uygulanması 151 aaa. Genel Olarak 151 bbb. Hukuki Sonuçları 151 bb. Hukuki İşlemin Sona Erdirilmesinde Uygulanması 152 cc. Soyutluk İlkesi ile Hukuki Sonuçlarının Karşılaştırılması 152 VII. KATILMA (İLTİHAK) VEYA BAĞLANMA İLKESİ 153 A. Kural: Asıl Şeye Katılanın veya Bağlı Kılınan Şeyler Asıl Şeyin Hukuki Rejimine Tabi Olması 153 1. Genel Olarak 153 2. Katılma İlişkisi: Bütünleyici Parça 154 3. Bağlanma İlişkisi: Teferruat 154 B. Hukuki Sonuçları 155 1. Mülkiyet Hakkının Kapsamı Bakımından 155 2. Taşınmaz Mülkiyetinin Kapsamı Bakımından 155 3. Rehnin Kapsamı Bakımından 156 a. Taşınmaz Rehninin Kapsamı Bakımından 156 b. Taşınır Rehni Kapsamı Bakımından 156 c. İstisnaları 156 VIII. ZAMAN İTİBARI İLE ÖNCELİK İLKESİ 156 A. Kural: Zaman İtibarı İle Öncelik İlkesi 156 B. Uygulama Alanı 157 1. Genel Olarak 157 2. Rehin Hakkında Uygulanması 157 3. Taşınırlarda Zaman İtibarı İle Öncelik İlkesi 159 4. Taşınmazlarda Zaman İtibarı İle Öncelik İlkesi 160 C. İstisna: Derece Sistemi 160 KAYNAKÇA 161 KAVRAM DİZİNİ 173
