Ev Hizmetlerinde Bireysel İş İlişkileri
Dr. Muharrem Emre ULUSOY
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR CETVELİ . 17
GİRİŞ .21
KONUNUN SEÇİLME AMACI 21
KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 23
III. KONUNUN İNCELENME PLANI 24
BİRİNCİ BÖLÜM
EV HİZMETİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR, TÜRK HUKUKUNDA,
ULUSLARARASI BELGELERDE VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA
YER ALAN DÜZENLEMELER
1. EV HİZMETİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR .27
EV HİZMETİ KAVRAMI VE SOSYAL VE EKONOMİK YÖNDEN
DEĞERLENDİRİLMESİ. 27
Ev Hizmeti Kavramı. 27
Genel Olarak 27
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Yaklaşımı . 28
Doktrinin Yaklaşımı 31
Yargıtay’ın Yaklaşımı 37
Ev Hizmetlerinin Sosyal ve Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi 45
Genel Olarak 45
Cinsiyet 45
Göçmenlik 47
Paternalizm 51
Çocuk İşçiliği 53
Kayıt Dışı İstihdam . 55
Çalışılan Yer . 57
Kendi İkametinde Yaşayan İşçiler 57
Çalıştığı Yerde İkamet Eden İşçiler 58
EV HİZMETLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 60
10 İçindekiler
Dünya’da .60
Türkiye’de .62
III. EV HİZMETİNİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI.63
Genel Olarak .63
Evde Çalışma .64
Tele Çalışma 69
El Sanatı İşleri72
2. EV HİZMETLERİNE İLİŞKİN TÜRK HUKUKUNDA, ULUSLARARASI
BELGELERDE VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA YER ALAN DÜZENLEMELER 74
TÜRK HUKUKUNDA74
4857 Sayılı İş Kanunu 74
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu .79
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu.81
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu.83
ULUSLARARASI BELGELERDE89
Birleşmiş Milletler Düzenlemeleri.89
Birleşmiş Milletlerin Kuruluşu, Amaç ve İlkeleri.89
Birlemiş Milletlerin Ev Hizmetlerini İlgilendiren Düzenlemeleri.91
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi91
Uluslararası Çalışma Örgütü Düzenlemeleri92
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Kuruluş, Amaç ve
İlkeleri .92
Ev Hizmetine İlişkin Uluslararası Çalışma Örgütü
Düzenlemeleri.94
aaa. Düzenlemelere Genel Bakış .94
bbb. Düzgün İş (Decent Work) Kavramı.96
aaaa. Genel Olarak.96
bbbb. İstihdam Boyutu .98
cccc. Temel Haklar Boyutu 99
dddd. Sosyal Koruma Boyutu100
eeee. Sosyal Diyalog Boyutu 100
ccc. Ev İşçileri Hakkında 189 Sayılı Sözleşme ve 201
Sayılı Tavsiye Kararı101
aaaa. Sözleşmenin Kapsamı .102
bbbb. Ev Hizmeti Sözleşmesi 103
cccc. Çalışma Yaşı 104
dddd. Çalışma ve Dinlenme Süreleri.105
İçindekiler 11
eeee. Ücret 107
ffff. İşçinin Korunması. 108
gggg. Yatılı İstihdam 111
hhhh. Göçmen İstihdam. 112
ıııı. Özel İstihdam Büroları . 114
iiii. Örgütlenme Hakkı 114
jjjj. Sosyal Güvenlik Hakkı 115
kkkk. Şikayet, Denetim ve Yaptırımlar 116
Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşme . 117
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi
Sözleşmesi. 118
Çocuk Hakları Sözleşmesi 119
Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Korunmasına Dair
Sözleşme . 121
Avrupa Konseyi Düzenlemeleri 121
Avrupa Konseyi’nin Kuruluşu, Amaç ve İlkeleri . 121
Avrupa Konseyi’nin Ev Hizmetlerine İlişkin Düzenlemeleri . 122
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 122
Avrupa Sosyal Şartı . 128
Avrupa Birliği Düzenlemeleri 131
Uluslararası Belgelerin İç Hukuka Etkisi 133
III. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA. 136
Genel Olarak. 136
Fransa. 136
Amerika Birleşik Devletleri . 139
Güney Afrika. 141
İspanya . 143
İKİNCİ BÖLÜM
EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE TÜRLERİ,
KURULMASI VE GEÇERSİZLİĞİ, EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN
BORÇLAR, İŞİN DÜZENLENMESİ
3. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI VE TÜRLERİ 147
SÖZLEŞMENİN TANIMI VE UNSURLARI . 147
SÖZLEŞME TÜRLERİ. 152
Belirli-Belirsiz Süreli Hizmet Sözleşmesi . 152
12 İçindekiler
Tam-Kısmi Süreli Hizmet Sözleşmesi.157
Deneme Süreli Hizmet Sözleşmesi160
4. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI VE GEÇERSİZLİĞİ .163
SÖZLEŞMENİN KURULMASI .163
Genel Olarak .163
Sözleşmenin Şekli166
Sözleşmenin Tarafları167
SÖZLEŞMENİN GEÇERSİZLİĞİ .172
Genel Olarak .172
Sözleşmenin Butlanı ve Sonuçları .173
Sözleşmenin İptal Edilebilirliği ve Sonuçları 177
5. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLAR .179
İŞÇİNİN BORÇLARI179
İş Görme Borcu .179
Genel Olarak.179
İşçinin İşi Kendisinin Yapması .180
İş Görme Borcunun Talep Hakkının Devri 182
İşverenin Ölümü 182
İşyerinin Devri182
Hizmet Sözleşmesinin Devri 184
Ödünç İş İlişkisi 188
Özen ve Sadakat Borcu .188
Özen Borcu .188
Sadakat Borcu 193
Genel Olarak193
Rekabet Etmeme Borcu.195
Sır Saklama Borcu 198
Teslim ve Hesap Verme Borcu.201
Düzenleme ve Talimatlara Uyma Borcu202
Genel Olarak.202
İşverenin Denetim Yetkisi ve Sınırları.206
İşçinin Üstünün ve Eşyalarının Aranması Bakımından.207
İşçinin Elektronik Gözetimi Bakımından 212
İşçinin İşyerindeki Bazı Davranışları Bakımından.216
İşçinin Diğer Temel Hak ve Özgürlükleri Bakımından 219
İŞVERENİN BORÇLARI.222
İçindekiler 13
Ücret Ödeme Borcu 222
Ücret Kavramı ve Ücretin Belirlenmesi 222
Ücretin Ödenmesi 226
Ücretin Korunması. 232
İşçinin Çalışmadan Ücrete Hak Kazandığı Haller 235
İşçiyi Gözetme Borcu 239
Genel Olarak 239
İşçinin Kişiliğini Gözetme Borcu. 240
Genel Olarak . 240
Psikolojik Tacize Karşı Koruma 243
Cinsel Tacize Karşı Koruma . 250
Kişisel Verilerin Korunması . 257
Genel Olarak 257
Sözleşmenin Kurulması Aşamasında Elde Edilen
Veriler. 263
İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerini Alma Borcu 273
Yatılı İşçiler İçin Özel Nitelikte Düzenleme 280
Gözetme Borcuna Aykırılığın Sonuçları . 284
Eşit Davranma Borcu 286
Araç ve Malzeme Sağlama Borcu . 297
İşçinin Yaptığı Giderleri Ödeme Borcu 300
6. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNDE İŞİN DÜZENLENMESİ . 303
ÇALIŞMA SÜRELERİ 303
Normal Çalışma Süresi 303
Fazla Çalışma 306
Gece Çalışması 311
Kısa Çalışma 312
DİNLENME SÜRELERİ. 315
Ara Dinlenmesi . 315
Hafta tatili. 318
Ulusal Bayram ve Genel Tatiller . 321
Analık İzinleri 323
Yıllık Ücretli İzin 333
Genel Olarak 333
Yıllık İzne Hak Kazanma Koşulları. 334
Yıllık İzin Süresi ve İndirilmesi 336
14 İçindekiler
Yıllık İznin Kullanılması .339
Yıllık İzin Ücreti .342
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE
HUKUKİ SONUÇLARI İLE UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
7. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN FESİH DIŞINDA SONA ERMESİ .347
GENEL OLARAK 347
BELİRLİ SÜRENİN SONA ERMESİ.347
III. TARAFLARIN ANLAŞMASI (İKALE).349
Genel Olarak .349
İkale Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları.351
İkale Sözleşmesi İle Sona Ermenin Sonuçları 355
TARAFLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜ 357
Sözleşmenin İşverenin Ölümüyle Sona Ermesi .357
Genel Olarak.357
İşverenin Kişiliğinin Ön Planda Olmadığı Durumlarda358
İşverenin Kişiliğinin Ön Planda Olduğu Durumlarda.359
Sözleşmenin İşçinin Ölümüyle Sona Ermesi364
Genel Olarak.364
İşverenin Tazminat (Ödeme Yapma) Yükümlülüğü 365
Tazminata Hak Kazanma Koşulları.365
Tazminatı Talep Edebilecek Kişiler.367
Sağ Kalan Eş 367
Ergin Olmayan Çocuklar368
Bakmakla Yükümlü Olunan Kişiler 369
Tazminatın Miktarı ve Paylaştırılması370
Tazminatın Muaccel Olduğu Tarih.372
8. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN FESİH YOLUYLA SONA ERMESİ 373
GENEL OLARAK 373
BİLDİRİMLİ FESİH379
Bildirimli Fesih Kavramı.379
Fesih Bildirimi381
Bildirim Süreleri.382
Genel Olarak.382
Bildirim Sürelerinin Artırılması .384
İçindekiler 15
Bildirim Süresinin Hizmet Sözleşmesine Etkisi . 386
Bildirim Süresi İçinde Hizmet Sözleşmesinin Devamı 386
Yeni İş Arama İzni 387
Bildirim Sürelerine İlişkin Ücretin Peşin Olarak Ödenmesi 394
Bildirim Süresinin Sonunda Sözleşmenin Sona Ermesi 398
Bildirim Sürelerine Uyulmamasının Sonuçları 398
Usulsüz Fesih Kavramı . 398
Tazminat Yükümlülüğü ve Miktarı. 399
Fesih Hakkının Kötüye Kullanılması 408
Genel Olarak 408
Fesih Hakkının Kötüye Kullanılması Ölçütü 409
Kötüniyet Tazminatı. 410
III. BİLDİRİMSİZ FESİH. 412
Genel Olarak. 412
Bildirimsiz Feshin Koşulları . 414
Haklı Bir Sebebin Varlığı. 414
Fesih Bildiriminin Şekli. 418
Fesih Hakkını Kullanma Süresi . 420
Bildirimsiz Feshin Sonuçları 423
Haksız Fesih ve Sonuçları 425
Haksız Fesih Kavramı . 425
İşveren Tarafından Yapılan Haksız Feshin Sonuçları 426
Sözleşme Türünün Haksız Feshin Sonucuna Etkisi 426
Belirli Süreli Hizmet Sözleşmelerinde. 426
Belirsiz Süreli Hizmet Sözleşmelerinde 430
Haksız Fesih Tazminatı 431
Genel Olarak 431
Kötüniyet Tazminatı İle İlişkisi 434
İşçi Tarafından Yapılan Haksız Feshin Sonuçları. 435
9. EV HİZMETİ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI. 439
BORÇLARIN MUACCEL OLMASI. 439
İBRANAME 440
Genel Olarak. 440
Geçerlilik Koşulları 442
III. CEZA KOŞULU 446
GERİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 451
16 İçindekiler
Hizmet Belgesi Verme Yükümlülüğü452
KIDEM TAZMİNATI .456
VII. ÖLÜM TAZMİNATI457
10. EV HİZMETLERİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YOLU.457
UYUŞMAZLIKLARDA DAVA YOLU .457
Görevli Mahkeme457
Yetkili Mahkeme .460
Dava Açmanın Ön Koşulu Olarak “Zorunlu Arabuluculuk”462
ALTERNATİF ÇÖZÜM YOLLARI464
İhtiyari Arabuluculuk.464
Tahkim 466
SONUÇ.471
KAYNAKÇA.485
