Dr. Ezgi AVCIOĞLU AKSOY
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
KISALTMALAR . 13
GİRİŞ .15
BİRİNCİ BÖLÜM
İDARENİN DENETLENMESİ VE DENETİM YOLLARI
YÖNETİM VE DENETİM OLGULARI . 17
“Yönetim” Kavramı 17
“Denetim” Kavramı 21
Denetimin Amacı ve Önemi. 22
TÜRKİYE’DE İDAREYİ DENETLEME YOLLARI 24
Siyasal Denetim . 24
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Doğrudan Denetim Yolları . 25
Yazılı Soru . 25
Genel Görüşme 26
Meclis Araştırması 26
Meclis Soruşturması. 27
Denetim Amaçlı Meclis Komisyonları 28
İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu . 28
Dilekçe Komisyonu. 29
Yönetsel Denetim 32
İç Denetim. 32
Hiyerarşik Denetim. 33
Kamu İdarelerinin Bünyelerinde Yer Alan Denetim Birimleri. 34
Dış Denetim. 37
İdarî Vesayet 37
Özel Denetim 39
(1) Devlet Denetleme Kurulu. 39
(2) Sayıştay. 42
8 İçindekiler
Kamuoyu Denetimi.44
Yargı Denetimi 45
Bağımsız Organlar Tarafından Denetim47
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Tarafından Denetim47
Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Yapılan Denetim 50
İKİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK OMBUDSMAN VE KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NUN
TARİHÇESİ, YAPISI VE İŞLEVLERİ
GENEL OLARAK OMBUDSMAN .51
Ombudsman Kavramı.51
Ombudsman Kurumunun Kökeni ve Tarihi Gelişimi.54
Ombudsman Kurumunun Ortaya Çıkışı ve Tarihsel Kökeni .54
Ombudsman Kurumunun Dünyaya Yayılışı58
Ombudsman Kurumunun Temel Özellikleri .59
Bağımsızlık ve Tarafsızlık62
Ombudsman Kurumunun Kuruluşu 63
Ombudsmanın Seçimi .64
Ombudsmanın Görev Süresi ve Yeniden Seçilmesi.64
Ombudsmanın Görevden Alınması.65
Ombudsmanın Dokunulmazlığı ve Ayrıcalıkları 65
Ombudsmanın Mali Bağımsızlığı.66
Ombudsmanın Örgütsel Bağımsızlığı 66
Geniş İnceleme ve Araştırma Yetkilerine Sahip Olma66
Kamuoyunca Tanınma ve Erişimin Kolaylığı.67
Uzmanlık 68
Kararlarının Bağlayıcı Olmaması 68
Ombudsman Kurumunun Tanımlanması71
Ombudsman Kurumunun Görevleri .73
İdare Üzerindeki Araştırma, İnceleme ve Denetleme Görevi 74
Denetime Başlama74
Denetimin Kapsamı.75
Denetimin Konusu 75
Denetimin Niteliği .76
İnsan Haklarını Koruma Görevi 78
İçindekiler 9
Yönetimin Gelişmesine Katkı Sağlama Görevi. 82
Ombudsman Türleri. 83
Genel Yetkili/Amaçlı Ombudsman (Klasik Ombudsman) 83
Tek “Özel” Amaçlı Ombudsman 84
Uluslararası ve Uluslarüstü Düzeydeki Ombudsmanlar 85
İnsan Hakları Ombudsmanı. 85
Özel Sektör Ombudsmanı . 87
ÜLKEMİZDE “KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU”NUN KURULMA SÜRECİ 87
Terminoloji. 88
Türkiye’de “Ombudsman”ın Tanıtılmasına ve Oluşturulmasına Yönelik
İlk Çalışmalar 89
Türkiye’de “Ombudsman Kurulmasına Yönelik Anayasal ve Yasal
Düzenleme Süreci 93
Ombudsman Kurumu Oluşturmaya Yönelik İlk Kanun Çalışmaları . 93
Avrupa Birliği Üyelik Sürecinin Ombudsman Kurumu Oluşturma
Çabalarına Etkisi 95
Ombudsman Kurumu Oluşturulmasına Yönelik Kanunun Kabulü ve
Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı. 97
“Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı”nın Anayasal Bir Hak ve “Kamu
Denetçiliği Kurumu”nun Anayasal Bir Kurum Haline Gelmesi 100
III. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NUN YAPISI VE İŞLEVLERİ. 104
Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kuruluş Nedenleri . 104
Kamu Yönetimi Reformu Çalışmaları Kapsamında Açık, Ulaşılabilir
ve Hesap Verebilir Bir Yönetimi Destekleyici Bir Kurum Olması . 104
Diğer Denetim Yollarının Aksaklıkları ve Yetersizliklerini
Tamamlayıcı Bir Kurum Olması . 106
Yargının İş Yükünün Azaltılması Hususunda Yardımcı Olabilecek Bir
Kurum Olması 106
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Amacı 107
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Yapısı. 109
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kuruluşu . 110
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İdari Teşkilatımız İçindeki Yeri 110
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Oluşumu 112
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı . 113
Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Hukuki Statüleri 113
Kamu Başdenetçisinin ve Denetçilerin Görevleri . 113
10 İçindekiler
Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Nitelikleri 114
Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Seçimi .117
Kamu Başdenetçisi ile Denetçilerin Görev Süreleri ve Yeniden
Seçilebilme120
Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Görevlerinin Sona Ermesi ve
Görevden Alınmaları.120
Kamu Başdenetçisi ve Denetçiler hakkında Ceza Soruşturması
ve Kovuşturması122
Kamu Başdenetçisi ve Denetçilerin Çalışma İlkeleri ve İş
Bölümü Esasları.123
Kamu Başdenetçisi ile Denetçilerin Malî ve Sosyal Hakları.124
ı. Kamu Başdenetçisi ve Denetçilere Yönelik Yasaklar.124
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Teşkilatı ve Personeli 125
Genel Sekreterlik.125
Kamu Denetçiliği Uzmanlığı ve Kamu Denetçiliği Uzman
Yardımcılığı126
Personele Yönelik Yasaklar .128
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Bütçesi ve Gelirleri128
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İşlevleri 129
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İdare Üzerindeki İnceleme,
Araştırma ve Denetleme İşlevi.129
Denetimin Kapsamı.129
(1) Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Denetim Görev Alanına
Giren “İdare” Kavramı.130
(2) Denetim Kapsamının İstisnaları.131
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Denetim Kapsamının
İstisnası Olarak Yasama ve Yargı Yetkisinin
Kullanılmasına İlişkin İşlemler131
İstisnası Olarak Türk Silahlı Kuvvetlerinin Sırf Askerî
Nitelikteki Faaliyetleri132
Denetimin Konusu 135
Denetimin Niteliği .136
Denetim Ölçütü Olarak “İyi Yönetim İlkeleri” .137
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İnsan Haklarını Koruma İşlevi139
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İnsan Haklarını Koruma
Konusundaki Yetkileri .140
İçindekiler 11
İnsan Haklarını Koruma Mekanizması Olarak Türkiye İnsan
Hakları ve Eşitlik Kurumu ile Kamu Denetçiliği Kurumu’nun
Karşılaştırması 142
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İdareyi İyileştirme İşlevi . 147
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NUN DENETİM USÛLÜ
DENETİMİN BAŞLAMASI. 149
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Harekete Geçmesinin Ön Koşulu: Şikâyet
Başvurusu 149
Şikâyet Başvurularının Başlangıç Tarihi 150
Kamu Denetçiliği Kurumu’na Şikâyet Başvurusu Yapabilecek Kişiler. 151
Şikâyet Başvurularının Şartları. 152
Kamu Denetçiliği Kurumu’na Yapılacak Şikâyet Başvurusunda
Menfaat İhlali Şartı ve Bu Şartın Aranmayacağı Haller . 153
Kamu Denetçiliği Kurumu’na Yapılacak Şikâyet Başvurusunda İdari
Başvuru Yollarının Tüketilmesi Şartı ve Bu Şartın Aranmayacağı
Haller. 154
Şikâyet Başvurusunun Usûlü 159
Şikâyet Başvurusunun Dili. 159
Şikâyet Başvurusunda Yer Alması Gereken Bilgiler. 159
Şikâyet Başvurusunun Yapılabileceği Yerler 161
Şikâyet Başvurularının Yapılabileceği Süre 161
Dava Açma Süresi İçinde Yapılan Şikâyet Başvurusunun Dava Açma
Süresine Etkisi 162
İNCELEME VE ARAŞTIRMA 163
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun İzleyeceği İnceleme ve Araştırma
Aşamaları . 163
Ön İnceleme Aşaması 163
Şikâyet Başvurusunun Esasına İlişkin İnceleme ve Araştırma
Yapılması . 165
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Sahip Olduğu İnceleme ve Araştırma
Yetkileri 167
İnceleme ve Araştırma Konusuna İlişkin Bilgi ve Belge İsteme Yetkisi 167
İnceleme ve Araştırma Konusu Kapsamında Bilirkişi Görevlendirme
Yetkisi 170
İnceleme ve Araştırma Konusu Kapsamında Tanık ve İlgilileri
Dinleme Yetkisi 171
12 İçindekiler
İnceleme ve Araştırma Konusu Kapsamında Denetim Gezileri
Yapma Yetkisi.172
Yetkilerinin Sınırlılığı 172
İnceleme ve Araştırmanın Sona Erme Halleri .173
Şikâyetçinin Şikâyetinden Vazgeçmesi.173
Şikâyete Konu Talebin İlgili İdare Tarafından Yerine Getirilmesi .174
Gerçek Kişi Şikâyetçinin Ölmesi .174
Tüzel Kişi Şikâyetçinin Tüzel Kişiliğinin Sona Ermesi 174
Şikâyet Konusuyla İlgili Olarak Dava Açılması 174
III. KARAR .175
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararlarının Niteliği175
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Vereceği Karar Türleri177
Tavsiye Kararı.178
Ret Kararı .178
Dostane Çözüm Kararı .178
Karar Verilmesine Yer Olmadığına Dair Karar179
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararlarının İlgililere Bildirilmesi179
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararlarının Sonuçları 179
Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Kararının İlgili İdare Tarafından
Uygulanması 180
Uygulanmaması .180
Dava Açma Süresi İçinde Yapılan Şikâyet Başvurusu Sonucu Duran
Dava Açma Süresinin Yeniden İşlemeye Başlaması .180
SONUÇ.183
KAYNAKÇA.189
