Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri
Prof. Dr. Fahrettin ARAL
Prof. Dr. Hasan AYRANCI
- | Temlik Borcu Doğuran Sözleşmeler |
- | Kullandırma Amacı Güden Sözleşmeler |
- | İş Görme Sözleşmeleri |
- | Şahsi Teminat Sözleşmeleri |
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER9
KISALTMALAR37
BİBLİYOGRAFYA39
GİRİŞ47
§ 1.ÖZEL BORÇ İLİŞKİLERİ VE BORÇLAR KANUNUN’DA
DÜZENLENEN SÖZLEŞME TİPLERİ47
I.Özel borç ilişkileri47
II.Borçlar Kanunu’nda özel hüküm – genel hüküm ilişkisi48
1.Münhasır uygulama49
2.Kuralların birlikte uygulanması50
3. Kuralların yarışması50
III.Aslî edim yükümünün muhtevasına göre sözleşmelerin tasnifi50
1.Temlik borcu doğuran sözleşmeler51
2.Kullandırma sözleşmeleri51
3. İş görme sözleşmeleri51
4.Saklama sözleşmeleri51
5.Teminat sözleşmesi51
6.Sonuçları az çok talih ve tesadüfe bağlı sözleşmeler51
7.İrat sözleşmeleri52
8.Şirket sözleşmeleri52
§ 2.KANUN TARAFINDAN DÜZENLENMEMİŞ SÖZLEŞMELER
(ATİPİK VEYA İSİMSİZ SÖZLEŞMELER)53
I.Kavram53
II.Dogmatik temelleri53
III.Çeşitleri56
1.Kendisine özgü yapısı olan (sui generis) sözleşmeler56
2.Karma sözleşmeler57
a)Tanımı57
b)Çeşitleri58
aa)Kombine sözleşmeler58
bb)Çifte tipli sözleşmeler58
cc)Çeşitli tiplere ait unsurların birbirine
karıştığı sözleşmeler59
dd)Kendisine yabancı yan edimleri ihtiva eden sözleşmeler59
3.Bileşik sözleşmeler60
IV.Hukuk kurallarının uygulanması61
1.Genel olarak61
2.İsimsiz sözleşmelerin tamamlanması62
a)Karma sözleşmelerin tamamlanması62
aa)Soğurma (imtisas) teorisi62
bb)Kıyas yoluyla uygulama63
cc)Terkip (kombinezon) teorisi63
dd)Yaratma teorisi63
b)Kendisine özgü yapısı olan (sui generis)
sözleşmelerin tamamlanması64
c)Bileşik sözleşmelerin tamamlanması64
BİRİNCİ KISIM
TEMLİK BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK SATIŞ SÖZLEŞMESİ VE TAŞINIR SATIŞI
§ 3.GENEL OLARAK SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI,
KURULMASI, HUKUKÎ NİTELİĞİ VE KONUSU65
I.Tanımı65
II.Türleri66
III.Kurulması67
1.Semenin belirlenebilir olması68
2.Satılanın belirlenebilir olması69
IV.Hukukî niteliği69
1.Satış sözleşmesi borç doğuran bir sözleşmedir69
2.Satış sözleşmesi rızaî bir sözleşmedir70
3.Satış sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir70
4.Satış sözleşmesi ani edimleri ihtiva eden bir sözleşmedir71
5.Satış sözleşmesi illî (sebebe bağlı) bir sözleşmedir72
V.Konusu72
1.Eşya73
2.Hak ve alacaklar74
3.Ekonomik bir fayda75
4.Gelecekteki eşya ve haklar76
5.Üçüncü şahıslara ait şeyler ve haklar76
§ 4.TAŞINIR SATIŞININ KONUSU VE ŞEKLİ77
I.Konusu77
1.Taşınmaz satışının konusu78
2.TBK m. 209 anlamında taşınır satışının konusu78
II.Şekli81
§ 5.TAŞINIR SATIŞINDA YARAR VE HASARIN GEÇMESİ83
I.Hasarın geçmesi83
1.Hasar ve hasarın geçmesi kavramları83
a)Hasar kavramı83
b)Hasarın geçmesi kavramı84
2.Hasarın geçtiği an85
a)Kural85
b)İstisnalar86
aa)Kanundan doğan istisnalar86
bb)Durumun gereğinden doğan istisnalar86
cc)Sözleşmeden doğan istisnalar……..87
c)Mesafe satışlarında…….87
II.Yararın geçmesi88
§ 6.SATICININ BORÇLARI89
I.Satıcının aslî borçları89
1.Satılanın zilyetliğini geçirme borcu89
a)Zilyetliğin geçirilmesi kavramı89
b)İfa yeri90
c)Devir masrafları90
d)Taşıma masrafları91
2.Satılanın mülkiyetini geçirme borcu92
II.Diğer borçlar93
1.Yan hükümler93
2.Koruma yükümleri94
III.Satıcının borçlarını ifa etmemesi veya kötü ifa etmesi94
1.Genel hükümler94
2.Özel hükümler95
§ 7.SATICININ TEMERRÜDÜ96
I.Satıcının temerrüdünün sonuçları96
1.Kural96
2.İstisna: Zilyetliğin devri için belirli süre öngörülen
ticari satışlar96
II.Ticarî satışlarda97
1.Ticarî satış kavramı97
2.TBK m. 212/II’de öngörülen karineler98
a)Kesin vadeli sözleşme karinesi98
b)Alıcının olumlu zararının tazminini talep ettiği karinesi99
c)Zilyetliğin devri için belirli vade öngörülen
ticarî satışlarda farklı düzenlemenin gerekçesi101
III.Satıcının temerrüdünde Zararın hesabı101
a)Genel olarak101
b)İkame alım halinde zararın somut hesaplanması102
c)Zararın soyut olarak hesaplanması 103
IV.Satıcının teslim borcunu ifada kısmî temerrüdü104
1.Bir defada ifa edilmesi gereken teslim borcunun
kısmen yerine getirilmiş olması104
2.Ard arda teslimli satışda satıcının temerrüdü105
§ 8.SATICININ SATILANIN ZAPTINDAN SORUMLULUĞU107
I.Kavram107
II.Zapttan sorumluluk hükümlerinin uygulama alanı108
1.Alıcının eşya hukukuna ait korumadan yararlanamaması108
a)Alıcının iyiniyetli olması108
b)Alıcının kötü niyetli olması109
2.Eşya hukuku dışında uygulama alanı109
III.Zapttan doğan sorumluluğun şartları109
1.Satılanın alıcıya teslimi109
2.Satış sözleşmesinin kurulduğu anda zaptı sağlayan
bir hakkın bulunması109
3.Alıcının zapt tehlikesini satış sözleşmesinin kurulduğu anda
bilmemesi110
4.Satılanın zaptı110
5.Zaptın isbat edilmesi111
a)Zaptın bir mahkeme hükmüyle gerçekleşmesi111
b) Mahkeme kararı olmaksızın satılanın üçüncü kişiye verilmesi112
IV.Zaptın hükümleri112
1.Tam zapt halinde112
a)Sözleşmenin kendiliğinden ortadan kalkması112
b)Satış bedelinin iadesi112
c)Alıcının tazminat talepleri113
aa)Kusursuz sorumluluk esasına göre113
aaa)Satılan üzerinde alıcının yaptığı masraflar113
bbb)Mahkeme masrafları113
ccc)Alıcının doğrudan doğruya zararları113
bb)Kusur sorumluluğu114
2.Kısmî zapt halinde114
V.Sorumluluğun kaldırılması veya sınırlandırılması115
§ 9.SATICININ SATILANIN AYIPLI OLMASINDAN DOLAYI
SORUMLULUĞU116
I.Tanımı116
II.Hukukî niteliği116
1.Çeşit satışında116
2.Parça satışında116
III.Satıcının ayıptan doğan sorumluluğunun şartları117
1.Hasarın geçtiği anda satılan ayıplı olmalıdır117
a)Ayıp kavramı117
aa)Maddî ayıp118
bb)Ekonomik ayıp119
cc)Hukukî ayıp119
b)Bildirilen (vaad edilen) vasıfların bulunmaması119
c)Alıcının dürüstlük kuralı gereğince beklediği
bir vasfın bulunmaması122
d)Satılanın hasarın geçtiği anda ayıplı olması123
2.Alıcının ayıbı bilmemesi gerekir123
3.Alıcı ayıbı kabul etmemiş olmalıdır125
4.Ayıptan doğan sorumluluk sözleşmeyle kaldırılmamış olmalıdır126
IV.Ayıba karşı sorumluluktan doğan taleplerin
ileri sürülmesinin şartları (şeklî şartlar)126
1.Genel olarak126
2.Gözden geçirme (muayene) külfeti128
a)Gözden geçirmenin tarzı ve kapsamı129
b)Gözden geçirme yeri130
c)Gözden geçirmenin yapılacağı zaman130
d)Gözden geçirme masrafları131
3.Bildirme (ihbar) külfeti132
4.Gözden geçirme (muayene) ve bildirimin (ihbarın)
yapılmamasının sonuçları133
5.Mesafe satışlarında alıcının yükümleri134
a)Şartları134
aa)Bir mesâfe satışı bulunmalıdır134
bb)Satıcının devir yerinde bir temsilcisi bulunmamalıdır135
cc)Alıcı, kendisine devredilen satış konusunu
ifa olarak kabul etmemelidir135
b)Sonuçları135
aa)Satılanı koruma (muhafaza) yükümü)135
bb)Satılanın durumunu tesbit ettirme136
cc)Satma yetkisi ve yükümü136
V.Ayıba karşı tekeffülden alıcı lehine doğan
seçimlik haklar136
1.Seçim hakkının kapsamı136
2.Seçim hakkının hukukî niteliği137
3.Seçim hakkının kullanılması ve tükenmesi139
4.Seçim hakkının sınırlanması140
a)Konu yönünden140
aa)Dönme hakkının sınırlanması 140
bb)Bedelin indirilmesi hakkının sınırlandırılması 143
b)Zaman yönünden143
VI.Dönme (Wandelung)143
1.Kavram143
2.Hukukî sonuçları144
a)Genel olarak144
b)Alıcının borçları144
aa)Satılanın iadesi borcu144
bb)Semerelerin iadesi borcu145
c)Satıcının borçları145
aa)Bedeli iade ve masrafları ödeme borcu145
bb)Tazminat ödeme borcu146
aaa)Genel olarak146
bbb)TBK m. 229/I, b. I ve II’nin sınırları146
ccc)TBK m. 229/I, b. 3 gereğince tazmin edilecek
doğrudan doğruya zarar147
ddd)BK m. 229/II gereğince tazmin edilecek
dolaylı (diğer) zararlar148
VII.Bedelin indirilmesi davası149
VIII.Ayıplı eşyanın değiştirilmesini talep hakkı152
1.Alıcının hakkı152
2.Satıcının değiştirme hakkı153
IX.Zamanaşımı154
X.Ücretsiz onarım isteme hakkı158
XI.Ayıptan doğan sorumluluğun sözleşmeyle sınırlandırılması
veya kaldırılması159
1.Genel olarak159
2.Yorumlanması159
3.Kanunî sınırları160
XII.Ayıptan doğan sorumluluk ile Borçlar Kanunu’nun genel
hükümlerindeki diğer hukukî imkânlar arasındaki ilişki161
1.Genel olarak161
2.Ayıptan doğan sorumluluk ile hata sebebiyle
iptal arasındaki ilişki161
3.Ayıptan doğan sorumluluk ile hile arasındaki ilişki163
4.Ayıptan doğan sorumluluk ile haksız fiil arasındaki ilişki164
5.Ayıptan doğan sorumluluğun gereği gibi ifa etmeme
(kötü ifa) ile ilişkisi165
§ 10.ALICININ BORÇLARI VE TEMERRÜDÜ167
I.Bedeli ödeme borcu167
1.Genel olarak167
2.Bedelin miktarı168
a)Bedelin tayin edilmemiş olması168
b)Satılanın ağırlığına göre bedelin hesabı 168
3.İfa yeri168
4.İfa zamanı168
5.Bedele faiz ödenmesi169
6.Alıcının bedeli ödemede temerrüdü169
a)Genel olarak169
b)Temerrüdün sonuçları169
aa)Peşin ve ön ödemeli satışlarda170
bb)Veresiye satışlarda170
cc)Ticari İşletmeler arasında mal ve hizmet sağlaması
amacıyla yapılan sözleşmelerde temerrüt ve
sonuçları (TTK m. 1530)172
aaa)Temerrüt anı172
bbb)Temerrüt faizi174
dd)Uluslararası Satım Sözleşmelerine ilişkin
Birleşmiş Milletler Antlaşmasında
(CISG= Viyana Satış Sözleşmesi) temerrüt177
c)Satıcının zararının hesabı179
aa)Genel olarak179
bb)Zararın somut olarak hesabı179
cc)Zararın soyut olarak hesabı180
II.Satılanı devralma borcu180
1.Kavram ve hukukî niteliği180
2.Şartları182
3.Devralma borcunun yerine getirilmemesi183
III.Alıcının diğer yükümleri183
İKİNCİ BÖLÜM
TAŞINMAZ SATIŞI VE SATIŞIN DİĞER ÇEŞİTLERİ
§ 11.TAŞINMAZ SATIŞI185
I.Tanımı ve konusu185
II.Şekli186
1.Şeklin kapsamı187
a)Objektif esaslı noktalar187
b)Sübjektif esaslı noktalar188
2.Şekle uymamanın sonuçları189
III.Ayıptan ve zapttan sorumluluk190
1.Ayıptan doğan sorumluluk190
a)Taşınmazın yüz ölçümü eksiklerine karşı tekeffül borcu190
b)Zamanaşımı süresi191
2.Zapttan doğan sorumluluk192
IV.Yarar ve hasarın geçişi192
§ 12.SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR193
I.Taşınmaz satış vaadi sözleşmesi193
1.Tanımı ve hukuki niteliği193
2.Şekli195
3.Hüküm ve sonuçları196
4.Tapu kütüğüne şerhi ve sona ermesi197
II.Sözleşmeden doğan alım, önalım ve geri alım sözleşmeleri199
1.Genel Olarak Opsiyon Hakkı199
2.Alım (İştira) Sözleşmesi202
3.Sözleşmeden doğan önalım hakkı203
a)Genel olarak203
b)Kanundan doğan önalım hakkı203
c)Sözleşmeden doğan önalım hakkının tanımı ve konusu 204
d)Şekli207
e)Hakkın şerhi207
f)Sözleşmeden doğan önalım hakkının kullanılmasının
koşulları209
aa)Satış sözleşmesinin ya da satışa eşdeğer bir işlemin
yapılmış olması209
bb)Satış işleminin ya da ekonomik bakımdan satışa
eşdeğer işlemin gerçekleştiğinin önalım hakkı
sahibine bildirilmesi209
cc)Önalım hakkının süresinde kullanılmış olması210
dd)Önalım hakkından feragat edilmemiş olması 211
ee)Önalım hakkının dava yolu ile kullanılması212
g)Önalım hakkının ileri sürülememesi, devri,
mirasla intikali ve sona ermesi213
4.Geri alım (vefa) sözleşmesi214
a)Tanım ve konusu214
b)Şerhi 216
c)Geri alım hakkının kullanılmasının sonuçları217
§ 13. SATIŞIN DİĞER ÇEŞİTLERİ218
I.Örnek üzerine satış218
II.Beğenme koşuluyla satış 218
1.Tanımı218
2.Hükümleri218
3.Deneme veya gözden geçirme219
a)Deneme ve gözden geçirmenin satıcı yanında yapılması219
b)Deneme ve gözden geçirmenin alıcı yanında yapılması219
III.Kısmi ödemeli satışlar219
1.Taksitle Satışlar219
a)Tanımı219
b)Taksitle satış sözleşmesinin kurulması (şekli ve içeriği)220
c)Sözleşmenin hüküm ve sonuçlarını doğurması ve
geri alma açıklaması221
d)Tarafların hak ve borçları221
aa)Peşinatı ödeme borcu ve sözleşmenin süresi221
bb)Alıcının def’ileri221
cc)Satış bedelinin tamamen ödenmesi222
e)Alıcının temerrüdü222
aa)Satıcının seçimlik hakkı222
bb)Sözleşmeden dönme223
cc)Hakimin müdahalesi223
f)Yetkili mahkeme ve tahkim224
g)Taksitle satışa ilişkin hükümlerin uygulama alanı224
2.Ön ödemeli taksitle satışlar224
a)Tanımı, şekli ve içeriği224
b)Tarafların hak ve borçları225
aa)Ön ödemelerin süresi225
bb)Ön ödemelerin teminatı226
cc)Alıcının malın devrini isteme hakkı226
dd)Satış bedelinin ödenmesi226
ee)Satış bedelinin belirlenmesi227
c)Sözleşmenin sona ermesi227
aa)Cayma hakkı227
bb)Sözleşme süresinin dolması227
cc)Alıcının temerrüdü halinde
satıcının sözleşmeden dönmesi228
IV.Açık arttırma yoluyla Satış228
1.Tanımı ve çeşitleri228
a)Tanım228
b)Çeşitleri228
aa)Cebrî artırma228
bb)İsteğe bağlı artırmalar228
aaa)İsteğe bağlı özel artırma229
bbb)İsteğe bağlı açık artırma229
2.Sözleşmenin kurulması229
3.Hükümleri229
a)Arttırmaya katılanın bağlandığı an229
aa)Genel olarak229
bb)Taşınmazların açık arttırma yoluyla satışında230
b)İhale bedelinin ödenmesi230
c)Mülkiyetin geçişi230
d) Zapttan ve ayıptan sorumluluk230
e)İhalenin iptali231
V.İşyeri dışında kurulan tüketici sözleşmeleri ile mesafeli sözleşmeler231
1.İşyeri dışında kurulan tüketici sözleşmeleri231
2.Mesafeli sözleşmeler233
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ
§ 14.BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, NİTELİĞİ,
UNSURLARI VE ŞEKLİ235
I.Tanımı ve niteliği235
II.Unsurları235
1.Bağışlama sözleşmesi236
a)Kurulması236
b)Tarafların ehliyeti236
aa)Bağışlayanın fiil ehliyeti236
bb)Bağışlananın ehliyeti237
2.Sağlararası bir kazandırma238
3.İvazsızlık (karşı edimin bulunmaması)240
III.Şekli240
1.Elden Bağışlama240
2.Bağışlama taahhüdü241
§ 15.BAĞIŞLAMANIN ÇEŞİTLERİ243
I.Koşullu bağışlama243
II.Mükellefiyetli (Yüklemeli) bağışlama243
III.Yerine getirilmesi bağışlayanın ölümüne bağlı bağışlama245
IV.Bağışlayana dönme koşullu bağışlama247
§ 16.BAĞIŞLAMANIN HÜKÜMLERİ VE SONA ERMESİ249
I.Bağışlayanın borçları249
1.Teslim ve mülkiyeti geçirme borcu249
2.Kötü ifa halinde sorumluluk249
3.Zapttan ve ayıptan doğan sorumluluk250
II.Bağışlamanın geri alınması250
1.Genel olarak250
2.Yerine getirilmiş bağışlamanın geri alınması250
3.Bağışlama taahhüdünün geri alınması ve ifadan kaçınma251
4.Geri alma hakkının kullanılma süresi ve mirasçılara geçmesi251
5.Bağışlama taahhüdünün kendiliğinden sona ermesi252
İKİNCİ KISIM
KULLANDIRMA AMACI GÜDEN SÖZLEŞMELER
BİRİNCİ BÖLÜM
ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİ
§ 17.TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN
ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN SİSTEMİ253
§ 18.ÂDİ KİRA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI,
HUKUKİ NİTELİĞİ VE UNSURLARI256
I.Tanımı256
II.Hukuki niteliği256
III.Unsurları257
1.Tarafların anlaşması257
2.Bir şeyin kullanılmasının devri257
a)Kira konusu bir şey257
b)Kiralananın kullanılmasının devri258
3.Kira parası258
§ 19.KİRA SÖZLEŞMESİNİN KURULUŞU VE SÜRESİ261
I.Kira sözleşmesinin tarafları261
1.Kiralayan261
2.Kiracı262
II.Kira sözleşmesinin şekli264
III.Kira sözleşmesinin süresi264
1.Genel hükümlere tâbi kiralarda264
a)Belirli süreli kira sözleşmesi264
b)Belirsiz süreli kira sözleşmesi266
2.Konut ve çatılı işyeri kiralarında266
IV.Konut ve çatılı işyeri kirası kavramı ve
kira sözleşmesiyle bağlantılı sözleşmeler267
1.Genel olarak267
2.Konut kavramı268
3.Çatılı işyeri kavramı268
4.Kira sözleşmesiyle bağlantılı sözleşmeler268
§ 20.KİRAYA VERENİN BORÇLARI271
I.Kiralananı sözleşmede öngörülen kullanma amacına
elverişli şekilde teslim ve bu halde bulundurma borcu271
1.Teslim borcu271
2.Kiralananı sözleşme süresince öngörülen kullanma
amacına uygun halde bulundurma borcu272
II.Ayıptan doğan sorumluluk272
1.Esasa ilişkin şartlar273
a)Kiralanan ayıplı olmalıdır273
b)Kiracı ayıbı bilmemelidir274
c)Kiraya verenin sorumluluğunu kaldıran veya
sınırlayan bir sözleşme kaydı bulunmamalıdır275
2.Kiracının ayıptan doğan hakları kullanmasına ilişkin
(şeklî) şartlar276
3.Kiraya Verenin Ayıptan Doğan Sorumluğunun Hükümleri276
a)Kiralananın teslim anındaki ayıplarından sorumluluk277
b)Kiralananın teslimden sonraki ayıplarından sorumluluk279
aa)Ayıbın giderilmesini (tamirini) isteme hakkı279
aaa)Kiracının kiraya veren hesabına
ayıbı giderme (tamir) hakkı281
bbb)Kiralananın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesi282
bb)Fesih hakkı283
cc)Kira bedelinin indirilmesi284
dd)Tazminat talebi285
III.Kiraya verenin üçüncü kişinin ileri sürdüğü haklar
sebebiyle sorumlu olması285
1.Kiraya verenin zapttan sorumluluğu285
2.Kiralananın kira sözleşmesinin kurulmasından ve
kiracıya tesliminden sonra temliki286
a)Genel olarak286
b)Kira sözleşmesinin devrinin sonuçları287
aa)Kiracı ile üçüncü kişi/ yeni malik arasındaki ilişki287
bb)Kiracı ile eski malik/ kiraya veren arasındaki ilişki288
c)Kiralananın kamulaştırılması288
3.Üçüncü kişinin sınırlı ayni hak sahibi olması289
4.Tapu siciline şerh289
IV.Vergi ve yan giderlere katılma borcu290
1.Vergileri ödeme borcu290
2.Kiraya verenin yan giderlere katlanma borcu290
§ 21.KİRACININ BORÇLARI291
I.Kiralananın kullanılmasına ilişkin borçları291
1.Kiralananı sözleşmeye uygun olarak özenle kullanma borcu291
2.Komşulara saygı gösterme borcu293
3.Temizlik ve bakım giderlerini ödeme borcu 295
4.Kiracının ayıpları kiraya verene bildirme borcu 295
5.Kiracının ayıpların giderilmesine ve
kiralananın gösterilmesine katlanma borcu295
6.Kiracının konut ve çatılı işyeri kiralarında
kullanım giderlerini ödeme borcu295
7.Kiracının yukarıda açıklanan borçlarını
yerine getirmemesinin sonuçları295
II.Kira bedelini ödeme borcu296
1.İfa zamanı ve yeri297
2.Konut veya çatılı işyeri kiralarında kira bedelinin tesbiti298
a)Kira bedelinin tesbitinde izlenecek esaslar298
b)Tesbit davası açma süresi ve verilecek kararın etkisi300
3.Kira sözleşmesinin uyarlanması300
4.Kiralananın kullanılmaması sebebiyle
kira bedelinin ödenmesi312
a)Kullanmanın mümkün olmaması halinde
kira bedelinin ödenmesi312
b)Kiralananın sözleşmenin sona ermesinden
önce geri verilmesi312
5.Konut veya çatılı işyeri kiralarında kiracının
güvence vermesi312
6.Takas hakkından önceden feragat yasağı313
7.Kira parasının ödenmemesinin teminatı:
kiraya verenin hapis hakkı313
a)Hapis hakkının konusu313
b)Hapis hakkının temin ettiği alacaklar314
c)Kullanılması314
8.Kiralananı geri verme borcu 315
a)Genel Olarak315
b)Kiralananın gözden geçirilmesi ve
kiracının sorumlu olduğu eksiklikleri ve
ayıpları kiracıya bildirme borcu315
III.Alt kira, kullanım hakkının devri ve kira ilişkisinin devri316
1.Alt kira ve kullanım hakkının devri316
2.Kira ilişkisinin devri317
a)Genel olarak317
b)Şartları317
c)Sonuçları318
§ 22.KİRA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ319
I.Borçlar Kanunu’nun kiraya ilişkin genel hükümlerine
(TBK m. 299- 338) göre sona erme sebepleri319
1.Belirli süreli kira sözleşmelerinde sürenin dolması319
2.Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde fesih bildirimi
(TBK m. 328- 330)320
a)Genel olarak320
b)Fesih bildiriminin şartları320
aa)Maddi şartlar320
bb)Fesih dönemlerine ve bildirim sürelerine uyulması321
c)Şekli322
3.Kiraya verenin kiracının kiralananı özenle kullanma
ve komşulara saygı gösterme borcunun ihlal etmesi
sebebiyle sözleşmeyi feshetmesi322
4.Kiracının temerrüdü322
a) Genel olarak323
b) Şartları323
c) Sonuçları324
5.Kira sözleşmesinin önemli sebeplerle feshi324
6.Kiracının iflası326
7.Kiracının ölümü326
II.Konut veya çatılı işyeri kiralarında kira sözleşmesinin
sona ermesi326
1.Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine göre sona erme326
2.Kira sözleşmesinin fesih bildirim yoluyla sona ermesi327
a)Belirli süreli kira sözleşmelerinde327
b)Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde327
c)Şekli327
d)Aile konutunda327
e)Kiracının ölümünde sözleşmenin devamı328
3.Tahliye davası açma yoluyla328
a)Tahliye davası açma sebeplerinin sınırlılığı328
b)Tahliye davası süresinin uzaması328
c)Yeniden kiralama yasağı328
4.Tahliye sebepleri329
a)Kiraya verenin konut veya işyeri ihtiyacı (gereksinimi)
sebebiyle tahliye davası açması329
aa)Kiraya verenin kendisinin, eşinin, alt soyunun,
üst soyunun veya kanun gereği bakmakla yükümlü
olduğu diğer kişilerin kiralananı konut veya
işyeri olarak kullanma ihtiyacının olması329
bb)Kiralananın konut veya işyeri olarak
kullanma ihtiyacının gerçek olması331
cc)Dava açma süresi331
dd)Yeni malikin ihtiyaç sebebiyle dava açması332
b)Kiralananın yeniden inşa ve imar amacıyla tahliyesi332
aa)Kiralananın yıkılıp yeniden inşa edilmesi veya
imar amacıyla esaslı surette onarımı,
genişletilmesi veya değiştirilmesi332
bb)Yapılacak onarım, genişletme veya
değişiklik işleri esnasında binanın içinde
oturmanın veya çalışmanın mümkün olmaması333
cc)İbraz edilen proje ve ruhsatnamenin fennen ve
imar mevzuatına göre mahalline uygulanmasının
mümkün olması333
dd)Kira sözleşmesinin bitiminden itibaren
bir ay içinde tahliye davası açılması333
c)Kiracının yazılı tahliye taahhüdü333
aa)Tahliye taahhüdü yazılı olmalı ve tahliyenin
hangi tarihte yapılacağını göstermelidir334
bb)Tahliye taahhüdü ilk kira sözleşmesi
kurulduktan sonra verilmelidir334
cc) Tahliye taahhüdü bizzat kiracı tarafından yapılmalıdır334
dd) Taahhüt edilen tarihten itibaren bir ay içinde
tahliye talep edilmelidir335
d)İki haklı ihtar sebebiyle tahliye335
aa)Kira bedelini ödememeden dolayı kiracıya haklı ihtar
yapılmış olması335
bb)İhtarın yazılı olması ve ödenmeyen kira miktarları ile
bunların ait olduğu vadenin gösterilmesi336
cc)Bir kira yılı içinde iki haklı ihtarın yapılmış olması336
dd)Kira süresinin sona ermesini takip eden
bir ay içinde tahliye davası açılması336
e)Kiracının veya eşinin aynı belediye sınırları içinde
oturmaya elverişli bir konutunun bulunması
(TBK m. 352/ III)336
aa)Kiracının veya birlikte yaşadığı eşinin
maliki bulunduğu bir konutun bulunması336
bb)Konutun aynı şehir veya belediye sınırları
içinde olması337
cc)Konutun kiracının kullanmasına
elverişli olması gerekir338
dd) Kiraya verenin kiracının veya
birlikte yaşadığı eşinin oturmaya elverişli
bir konutu bulunduğunu bilmemesi338
ee) Kira süresinin sona ermesini takip eden
bir ay içinde tahliye davası açılması338
İKİNCİ BÖLÜM
ÖDÜNÇ VERME SÖZLEŞMELERİ
§ 23.KULLANIM ÖDÜNCÜ (ÂRİYET) SÖZLEŞMESİ339
I.Tanımı, hukuki niteliği ve unsurları339
1.Tanımı339
2.Hukukî niteliği339
3.Unsurları339
a)Bir şeyin (veya hakkın) kullanılmasının devri339
b)Kullanmanın devrinin karşılıksız olması340
II.Tarafların Borçları341
1.Ödünç verenin borçları341
a)Kullanım ödüncü konusu şeyi teslim borcu341
b)Kullanım ödüncü alanın yaptığı olağanüstü masrafları
ödeme borcu341
2.Kullanım ödüncü alanın borçları342
a)Kullanım ödüncü verilen şeyi
sözleşmeye uygun olarak kullanma borcu342
b)Kullanım ödüncü verilen şeyin
olağan masraflarına katlanma borcu342
c)Geri verme borcu343
III.Sona ermesi343
1.Sözleşmeyle öngörülen sürenin dolması343
2.Belirsiz süreli sözleşmelerde fesih beyanı344
3.Kullanım ödüncü alanın sözleşmeyi ihlâl etmesi344
4.Kullanım ödüncü verenin âcil veya öngörülmeyen ihtiyacı344
5.Kullanım ödüncü alanın ölümü344
§ 24. TÜKETİM ÖDÜNCÜ (KARZ) SÖZLEŞMESİ345
I.Tanımı ve hukukî niteliği345
1.Tanımı345
2.Hukukî niteliği345
II.Unsurları346
1.Ödünç verilebilecek bir miktar para veya bir mislî şey346
2.Ödünç konusunun mülkiyetinin ödünç alana
geçirilmesi taahhüdü346
3.Ödünç alanın aynı miktar ve nitelikte aynı cinsten şeyleri
verme taahhüdü346
4.Faiz ödeme borcu347
a)Genel olarak347
b)Faizin miktarı347
aa)Âdi tüketim ödüncünde faiz oranı347
bb)Ticari tüketim ödüncünde faiz oranı347
cc)Finansal Kiralama, Faktoring ve
Finansman Şirketleri Kanununa tâbi
tüketim ödüncü sözleşmelerinde 348
c)Faize faiz yürütülmesi (mürekkep faiz)349
III.Tüketim ödüncü sözleşmesinin benzeri işlemlerden ayırdedilmesi349
1.Usulsüz tevdi ve tüketim ödüncü349
2.Banka tasarruf hesabı ve tüketim ödüncü350
3.Kredi açma sözleşmesi ve tüketim ödüncü351
4.Kara katılmalı ödünç ve tüketim ödüncü352
IV.Tüketim ödüncü sözleşmesinde tarafların borçları352
1.Ödünç verenin borçları352
a)Ödünç konusunun mülkiyetini geçirme ve teslim borcu352
aa)Zamanaşımı Süresi353
bb)Ödünç alanın borç ödemekten aczi halinde
ödünç verenin korunması354
b)Ödünç verenin ayıba ve zapta karşı tekeffül borcu354
c)TKHK m. 4/3’e göre Tüketici Kredileri354
2.Ödünç alanın borçları355
a)Ödünç konusunu şeyi kabul borcu355
b)Ödünç konusunu iade borcu355
c)Faiz ödeme borcu356
V.Tüketim ödüncü sözleşmesinin sona ermesi357
1.Sürenin sona ermesi357
2.Fesih bildirimi357
3.Ödünç alanın vadeden önce ödemede bulunması358
ÜÇÜNCÜ KISIM
İŞ GÖRME SÖZLEŞMELERİ
BİRİNCİ BÖLÜM
ESER SÖZLEŞMESİ
§ 25. ESER SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, HUKUKİ NİTELİĞİ
VE UNSURLARI359
I.Tanımı359
II.Hukukî niteliği ve özellikleri359
1.Eser sözleşmesi tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir359
2.Eser sözleşmesi rızaî bir sözleşmedir360
3.Eser sözleşmesi sürekli bir borç ilişkisi doğurmaz360
III.Unsurları361
1.Bir eser meydana getirme361
a)Eser kavramı361
b)Meydana getirme kavramı365
aa)Yeni bir eser meydana getirme365
bb)Mevcut bir eser üzerinde gerçekleşen çalışma sonuçları365
cc)İnsan vücudu üzerinde gerçekleştirilen
çalışma sonuçları366
2.Bedel ödeme borcu366
3.Taraflar arasında anlaşma366
a)Genel olarak366
b)Sözleşmenin şekli367
§ 26. YÜKLENİCİNİN BORÇLARI369
I.Eser meydana getirme borcu369
1.Genel olarak369
2.Eseri şahsen meydana getirme veya
kendi idaresi altında yaptırma borcu369
a)Kural369
b)Yüklenicinin eseri başkasına (alt yükleniciye)
yaptırma yetkisi371
aa)Yüklenicinin işi başkasına yaptırma yetkisi ve
alt yüklenici kavramı371
bb)Asıl yüklenici ile alt yüklenici arasındaki ilişki373
cc)Asıl işsahibi ile alt yüklenici arasındaki ilişki373
dd)İlk yüklenicinin, alt yüklenicinin davranışlarından
dolayı, asıl işsahibine karşı sorumluluğu374
2.Eserin meydana getirilmesi için gerekli araç ve
gereçleri sağlama borcu375
3.Malzemelerin sağlanması borcu377
a)Genel olarak377
b)Malzemelerin yüklenici tarafından sağlanması378
c)Malzemelerin işsahibi tarafından sağlanması379
aa)Malzemeleri özenle kullanma, hesap verme ve
artan kısımları iade borcu380
bb)İhbar yükümü (BK m. 472/III)380
4.Yüklenicinin özen ve sadakat borcu380
a)Genel olarak380
b)Yüklenicinin göstermek zorunda olduğu başlıca
özen yükümleri382
c)Özen yükümünün ihlalinin sonuçları383
aa)Genel olarak383
bb)TBK m. 473/II’de öngörülen hukukî imkânların
kullanılması, özellikle işin başkasına yaptırılması384
aaa)Şartları384
bbb)Sonuçları386
5.İşe zamanında başlama ve devam borcu390
a)Dönme hakkının şartları391
aa)İşe zamanında başlamama391
bb)İşin icrasının sözleşmeye aykırı olarak geciktirilmesi391
cc)Gecikmenin eserin kararlaştırılan tarihte
tamamlanmasına engel olacak derecede olması391
dd)Yüklenicinin gecikmesini haklı kılan bir sebebin
bulunmaması391
b)Dönmenin sonuçları392
II.Eseri teslim borcu393
1.Genel olarak393
2.Teslim borcunun ifa zamanı394
3.Mülkiyetin işsahibine geçirilmesi395
4.Teslim borcunu ifada temerrüt ve bunun sonuçları395
a)Teslim borcunu ifada temerrüdün şartları395
b)Teslim borcunu ifada temerrüdün sonuçları396
aa)Genel olarak396
bb)Aynen ifadan vazgeçip müsbet zararın tazmini396
cc)Sözleşmeden dönme396
c)İfa zamanına uyulmaması halinde cezaî şart
ödenmesinin kararlaştırılması398
III.Yüklenicinin ayıba karşı tekeffül borcu400
1.Ayıptan doğan sorumluluğun şartları400
a)Ayıplı bir eser teslim edilmiş olmalıdır400
b)Ayıp işsahibine yüklenmemelidir400
aa)Genel olarak400
bb)Şartları401
aaa)Eserdeki ayıp işsahibinin talimatından veya
ona isnadı kabil bir sebepten ileri gelmelidir401
bbb)Yüklenici uyarma ve aydınlatma yükümünü
yerine getirmiş olmalıdır402
ccc)Eserdeki ayıp ile işsahibinin talimatı veya
ona isnad edilebilen sebep arasında uygun
illiyet bağı bulunmalıdır402
c)İş sahibi eseri kabul etmemiş olmalıdır403
d)İş sahibi gözden geçirme ve bildirim külfetlerini
yerine getirmiş olmalıdır403
aa)Gözden geçirme (muayene) külfeti403
bb)Ayıbı bildirme külfeti404
2.Ayıptan doğan haklar406
a)Genel olarak406
b)Sözleşmeden dönme hakkı406
aa)Özel şartlar406
bb)Dönmenin sonuçları407
c)Bedelin indirilmesi hakkı408
d)Eserin bedelsiz onarılmasını talep hakkı409
e)Tazminat talep etme hakkı411
3.Ayıptan doğan hakların tabi olduğu zamanaşımı412
4.4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun’la
Getirilen Özel Sorumluluk412
§ 27. ESER SÖZLEŞMESİNDE İŞ SAHİBİNİN BORÇLARI414
I.Genel olarak414
II.Bedel ödeme borcu414
1.Genel olarak414
2.Götürü (sabit) bedel415
a)Kavram415
b)Çeşitleri415
aa)Toptan götürü (Sabit) bedel (Pauschalpreis)415
bb)Sabit birim fiatlarla belirlenen bedel (Einheitspreis)416
c)Götürü (sabit) bedelli sözleşmelerde olağanüstü haller
dolayısıyla sözleşmenin uyarlanması416
aa)Genel olarak416
bb)Şartları417
aaa)Önceden tahmin edilemeyen veya
öngörülüp de iki tarafın gerçekleşmeyeceğini
kabul ettikleri olağanüstü hallerin
ortaya çıkmış olması417
bbb)Ortaya çıkan olağanüstü hallerin
eserin tesbit edilen sabit (götürü)
bedelle tamamlanmasını engellemesi veya
aşırı derecede güçleştirmesi418
ccc)Olağanüstü hallerin ortaya çıkması
yükleniciye isnad edilmemelidir418
ddd)Taraflar fesih veya bedelin artırılması
yoluna başvurulmayacağını kararlaştırmamış
olmalıdır419
cc)Sonuçları419
3.Değere göre bedel419
4.Bedelin önceden kararlaştırılmamış olması420
5.Bedel borcunun ifa zamanı, temerrüt ve sonuçları422
§ 28. ESER SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ423
I.Yaklaşık bedelin (keşif bedeli) aşırı ölçüde aşılması
sebebiyle sözleşmeden dönme423
1.Genel olarak423
2.Şartları423
a)Yaklaşık bedel tahmini olarak tesbit edilmiş olmalıdır423
b)Yaklaşık bedel aşırı ölçüde aşılmış olmalıdır423
c)Yaklaşık bedelin aşırı ölçüde aşılmasına
işsahibi sebep olmamalıdır424
3.Sonuçları424
II.Yüklenicinin zararını tamamen tazmin suretiyle fesih424
III.Eserin yok olması imkân427
1.Umulmayan bir olay sebebiyle eserin yok olması427
a)Genel olarak427
b)Şartları427
aa)Eser kısmen veya tamamen yok olmalıdır427
bb)Eser umulmayan bir olay sonunda yok olmalıdır427
cc)Eser teslim edilmemiş olmalıdır427
dd)İş sahibi mütemerrit olmamalıdır428
c)Sonuçları428
2.İş sahibi yüzünden ifanın imkansızlaşması429
a)Şartları430
aa)Eserin tamamlanması imkânsız olmalıdır430
bb)İmkânsızlık işsahibinin şahsında veya tehlike alanında
gerçekleşen umulmayan bir halden doğmalıdır430
b)Sonuçları431
aa)Sözleşmenin ileriye etkili olarak sona ermesi431
bb)Yüklenicinin ileri sürebileceği talepler431
3.Yüklenicinin ölümü veya yeteneğini kaybetmesi432
a)Genel olarak432
b)Şartları432
aa)Eser sözleşmesi yüklenicinin kişisel özellikleri
gözönünde tutularak yapılmış olmalıdır432
bb)İşin bitirilmesi yüklenicinin ölümü veya
kusuru olmaksızın işi yapmaktan aciz kalması
dolayısıyla mümkün olmamalıdır432
c)Sonuçları433
İKİNCİ BÖLÜM
VEKÂLET SÖZLEŞMESİ
§ 29.VEKÂLET SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, UNSURLARI, KURULMASI VE KAPSAMI434
I.Tanımı ve özellikleri434
1.Tanımı434
2.Özellikleri435
II.Unsurları435
1.Bir işin görülmesi veya işlemin yapılması435
2.İşin başkasının menfaatine yapılması437
3.Vekilin edim sonucundan değil, edim fiilinden sorumlu
olması ve bağımsız olarak iş görmesi438
4.Ücretsiz olarak veya bir ücret karşılığında iş görme438
III.Vekâlete ilişkin hükümlerin tâli olarak uygulanması439
IV.Vekâlet ve temsil yetkisi441
V.Kurulması441
VI.Vekâletin kapsamı444
1.Vekâletin kapsamının belirlenmesi444
2.Hukukî fiillere ilişkin vekâletin kapsamı ve temsil yetkisi445
3.Özel temsil yetkisini gerektiren haller446
§ 30.VEKİLİN BORÇLARI447
I.Sadakat ve özen borcu447
1.Sadakat borcu447
2.Özen borcu448
II.İşi şahsen ifa borcu450
1.Genel olarak450
2.Vekilin yerine başkasını koymasının çeşitleri451
a)Alt vekâlet451
b)İkame vekâlet (Ersatzauftrag)451
3.İşin görülmesinin başkasına gördürülmesinde
vekilin sorumluluğu452
III.Vekâlet verenin talimatına uygun olarak hareket yükümü453
1.Vekâlet verenin talimat hakkının niteliği ve kapsamı453
2.Talimata uymamanın sonuçları454
IV.Hesap verme borcu455
V.İade borcu455
1.Genel olarak455
2.Hakların devri456
a)TBK m. 509’un uygulanma şartları456
b)Sonuçları456
§ 31.MÜVEKKİLİN BORÇLARI458
I.Ücret ödeme borcu458
II.Vekil tarafından yapılan masrafları ve verilen avansları
ödeme borcu458
III.Vekili vekâlet veren hesabına yüklendiği borçtan
kurtarma yükümü459
IV.Vekilin uğradığı zararı tazmin borcu459
§ 32. VEKÂLET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ461
I.Tek taraflı sona erdirme Azil ve istifa461
1.Hukukî niteliği ve kullanılması461
2.TBK m. 512/c. 1 hükmünün emredici nitelikte
olup olmadığı461
3.Sonuçları462
II.Vekâlet sözleşmesinin taraflardan birinin ölümü,
ehliyetsizliği veya iflâsı sebebiyle sona ermesi463
DÖRDÜNCÜ KISIM
ŞAHSÎ TEMİNAT SÖZLEŞMELERİ
BİRİNCİ BÖLÜM
KEFALET SÖZLEŞMESİ
§ 33.KEFALET SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, NİTELİĞİ VE
BENZER SÖZLEŞMELERDEN FARKLARI465
I.Tanımı465
II.Hukukî niteliği466
1.Kefilin borcu fer’i (bağımlı) borçtur466
a)Genel olarak466
b)Fer’iliğin sonuçları466
c)İstisnaları468
2.Kefilin borcu tâli (ikinci derecede) borçtur468
3.Kefaletin ivazsızlığı469
III.Benzer sözleşmelerden farkları469
1.Garanti sözleşmesinden farkı469
2.Müteselsil borçluluk ve borca katılmadan farkları471
3.Avalden farkları472
4.Kefalete ilişkin bazı hükümlerin kişisel güvence sağlayan
diğer işlemlere uygulanması472
§ 34.KEFALETİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI474
I.Geçerli bir asıl borcun bulunması474
1.Genel olarak474
2.İptal edilebilir bir borca kefalet475
3.Bu haklardan önceden feragat476
II.Kefalette şekil477
III.Eşin rızası478
§ 35.KEFALETİN ÇEŞİTLERİ480
I.Âdi kefalet480
1.Genel olarak480
2.Tartışma def’i480
a)Asıl borçlunun iflas etmesi veya
borçluya konkardato mehli verilmiş olması481
b)Borçlu hakkındaki takibin semeresiz kalması482
c)Asıl borçlu hakkında Türkiye’de takibin
imkânsız olması veya önemli ölçüde güçleşmesi482
3.Rehnin paraya çevrilmesi def’i482
II.Müteselsil kefalet483
III.Toplu Kefalet (cautionnement plural; pluralite des cautions)485
1.Bağımsız kefalet (Nebenbürgschaft; cautionnement
indépendant)485
2.Kısmi kefalet (Teilbürgschaf)485
3.Birlikte kefalet (Mitbürgschaft; cautionnement conjoint)485
a)Adi birlikte kefalet486
b)Müteselsil birlikte kefalet487
4.Kefile kefalet488
IV.Rücua ve açığa (zarara) kefalet488
1.Rücua kefalet488
2.Açığa (zarara) kefalet488
§ 36.KEFİLİN SORUMLULUĞUNUN KAPSAMI489
I.Kefilin sorumlu olduğu azami tutar489
II.Kefilin sorumlu olduğu alacaklar489
1.Asıl borç490
2.Asıl borçlunun kusur veya temerrüdünün
kanuni sonuçları490
3.Dava ve takip masrafları490
4.Akdî faizler491
§ 37.KEFİL İLE ALACAKLI ARASINDAKİ İLİŞKİ493
I.Kefilin alacaklıya karşı savunma imkânları (def’iler)493
1.Genel olarak493
2.Asıl borç ilişkisine ait savunma imkânları493
a)Asıl borcun doğumuna ilişkin olanlar494
b)Asıl borcun kapsamı ve hükümlerine ilişkin olanlar494
c)Asıl borcun sona ermesine ilişkin olanlar494
3.Kefalet sözleşmesine ait savunma imkânları496
II.Alacaklının yükümleri ve külfetleri496
1.Borçlunun anaparayı veya faizi ödememesi ya da
iflası halinde masaya başvurma ve kefile ihbar yükümü496
2.Ödemeyi kabul külfeti497
3.Teminatları ve isbat vasıtalarını saklama ve
kefile nakil ve tevdi yükümü 498
§ 38.KEFİL İLE ASIL BORÇLU ARASINDAKİ İLİŞKİ499
I.Kefilin ödemeyi ihbar yükümü499
II.Kefilin asıl borçludan teminat verilmesini veya
borçtan kurtarılmasını isteme hakkı499
III.Kefilin rücu hakkı500
1.Genel olarak500
2.Şartları501
a)Geçerli bir kefalet sözleşmesi bulunmalıdır501
b)Kefil alacaklıya olan borcunu ifa etmelidir502
c)Asıl borç muaccel olmalıdır502
§ 39.KEFALETİN SONA ERMESİ503
I.Asıl borca bağlı sona erme sebepleri503
1.Genel olarak503
2.Tecdit (borcun yenilenmesi)503
3.Dış borç üstlenme504
II.Kefalet sözleşmesine özgü sona erme sebepleri504
1.Belirli süreli kefaletin sona ermesi504
2.Süresiz kefaletin sona ermesi504
3.Gerçek kişinin verdiği kefaletin on yıl sonra sona ermesi504
4.Kefaletten dönme505
5.Çalışanlara kefalet verilmesi halinde özel sona erme hali505
6.Alacaklının ödemeyi kabulden kaçınması505
7.Kefalete ilişkin hükümlerin uygulama alanı505