^{Mukayeseli Hukukta ve Uygulamada}Hayat Sigortası

Dr. Fatma Dilek KABUKÇUOĞLU ÖZER

- Hayat Sigortası Çeşitleri

- Hayat Sigorta Sözleşmesinde Yer Alan Kişiler

- Hayat Sigorta Sözleşmesinin Kurulması, Zamanaşımı ve Yetki Kuralı

- Tarafların ve Sözleşme ile ilgili Kişilerin Hak, Borç ve Yükümlülükleri

- Hayat Sigorta Sözleşmesinin Sona Ermesi

TEŞEKKÜR     VII

İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ          IX

BİRİNCİ BASIYA ÖNSÖZ        XI

KISALTMALAR           XXXVII

GİRİŞ   1

V-                   SİGORTA KAVRAMI   1

I-                     Genel Olarak     1

II-                   Sigortanın Tanımı          2

I-                     İhtimal Kavramı            4

II-                   Risk Kavramı    5

1. Genel Olarak     5
2. Risk Niteliği Taşımayan Olaylar  6
3. Risk Seçimi       7

III-                  Büyük Sayılar Kanunu   9

VI-                 HAYAT SİGORTASI VE SOSYAL GÜVENLİK            9

VII-                HAYAT SİGORTASININ TARİHΠ        11

VIII-              HAYAT SİGORTACILIĞININ ÜLKEMİZDEKİ GELİŞİMİ        13

1. Cumhuriyet Öncesi        13
2. Cumhuriyet Dönemi                              14

1. Genel Olarak 14

1. Sigorta Murakabe Kanunu Dönemi         15
2. 510 sayılı Sigorta Murakabe Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname Dönemi 15
3. 539 sayılı Sigorta Murakabe Kanununun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararname Dönemi 17

d) Sigortacılık Kanunu Dönemi  18

V-                   Hayat Sigortacılığının Gelişimini Olumsuz Etkileyen Faktörler     18

VI-                 Hayat Sigortacılığına Yönelik Mevzuat    20

I-                     6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu 21

II-                   Sigorta Murakabe Kanunu          21

III-                  Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu   22

IV-                 Sigortacılık Kanunu       23

V-                   6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 24

VII-                Hayat Sigortacılığına İlişkin Gelişmelerin Değerlendirilmesi         25

I-                     HAYAT SİGORTASININ HUKUKİ NİTELİĞİ  26

1. Kumar Bahis Sözleşmeleri Açısından      26
2. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler Açısından      28
3. Şarta Bağlı Sözleşmeler Açısından          28
4. Genel İşlem Şartlarını İçerir Sözleşmeler Açısından         30

II-                   HAYAT SİGORTASININ TÜRK TİCARET KANUNU’NDA DÜZENLENİŞ ŞEKLİ VE MEBLAĞ SİGORTASI NİTELİĞİ         30

1. Türk Ticaret Kanunu’ndaki Sınıflandırmada Hayat Sigortasının Yeri ... 30
2. Hayat Sigortasının Meblağ Sigortası "Niteliği      31
3. Hayat Sigortasında Halefîyetin Olmaması            32
4. Hayat Sigortasında Zararın Denkleştirilmesi İlkesinin Uygulanmaması       33

BİRİNCİ BÖLÜM HAYAT SİGORTASI ÇEŞİTLERİ

I. GENEL OLARAK     35

A. Ölme İhtimaline Karşı Hayat Sigortası (Kapital Sigortası)        36

1. Genel Olarak 36

2. Çeşitleri        38

a) Belli Bir Süre İçinde Ölme İhtimaline Karşı Hayat Sigortası

(Dönemlik Sigorta - Term Insurance)      38

aa) Genel Olarak           38

bb) Çeşitleri                              38

l/a) Sabit Teminatlı Dönemlik Hayat Sigortası

(Level Term Insurance)   39

l/b) Azalan Teminatlı Dönemlik Hayat Sigortası

(.Decreasing Term Insurance)      39

l/c) Artan Teminatlı Dönemlik Hayat Sigortası

(Increasing or Increasable Term Insurance)           40

l/d) Yenilenebilir Dönemlik Hayat Sigortası

(Renewable Term Insurance)       40

l/e) Karma Dönemlik Hayat Sigortası (Renewable,

Convertible and Increasable Term Insurance)        40

l/f) Değiştirilebilir Dönemlik Hayat Sigortası

(     41

l/g) Aileye Gelir Sağlayan Dönemlik Hayat Sigortası

(Family Income Benefits)            41

b) Kaydıhayat Şartıyla Ölüm Sigortası (Whole of Life Insurance)   41

aa) Genel Olarak           41

bb) Çeşitleri      42

l/a) Kâr Paylı ve Kâr Paysız Kaydıhayat Şartıyla Ölüm Sigortası (With-Profıts and Non-Profıts Whole of

Life Insurance)   42

l/b) Düşük Değerli Kaydıhayat Şartıyla Ölüm Sigortası

(Low Cost Whole of Life Insurance)          43

B. Yaşama İhtimaline Karşı Hayat Sigortası

(Pure Endowment Insurance)       44

V-                   Genel Olarak     44

VI-                 Çeşitleri            44

I-                     Sözleşmede Öngörülen Süre Sonunda Hayatta Kalma İhtimaline Karşı Hayat Sigortası       45

II-                   İrat Sigortası (Annuity Insurance)            45

aa) Çeşitleri       46

l/a) Sigortalının Yaşam Süresine Bağlı veya Dönemlik Yapılan İrat Sigortası (Temporary or Lif etime Annuity

Insurance)         46

l/b) Garanti Süresi İçeren İrat Sigortası (With-Guarantee

Period Annuity Insurance)           46

bb) İrat Sigortasının Mevzuatımızdaki Yeri         47

l/a) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından    47

l/b) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından    48

l/c) Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu

Açısından             48

1/aa) Genel Olarak             48

1/bb) Yıllık Gelir Sigortası Tanımına İlişkin

Değerlendirmeler 49

1/cc) İrat Sigortasının Emeklilik Sözleşmesiyle

Bağlantısı             50

1/dd) Sigortacılık Kanunu Açısından           51

1/aaa) Genel Olarak          51

1/bbb) Hayat Grubu Sigortaları Yönetmeliği’nin

Değerlendirilmesi 51

l/aaaa)Konuların Düzenlenişi Bakımından 51

1/bbbb) Tanımlamalar Bakımından            52

1/cccc) İrat Ödemeli Hayat Grubu Sigortası

Bakımından        54

1/aaaaa) Genel Olarak      54

V-                   Tanımlamaya İlişkin Değerlendirmeler         55

VI-                 Emeklilik İradı Sunan Sözleşmeler 57

VII-                İrat Ödemeli Hayat Grubu Sigortasının

(Yıllık Gelir Sigortasının) Tabi Olduğu

Özel Düzenlemeler             58

i/a) Tarife Tasdiki               58

i/b) Kullanılacak Poliçe ve Bilgilendirme Formu         59

i/c) Bilgi İşlem Alt Yapısı  60

cc) İrat Sigortalarında Terminoloji Sorunu   61

I-                     Karma Hayat Sigortası (Endowment Insurance)       62

I-                     Genel Olarak        62

II-                   Çeşitleri 63

1. Kâr Paylı ve Kâr Paysız Karma Hayat Sigortası

('With-Profıts and Non-Profıts Whole Life Insurance)             63

1. Düşük Değerli Karma Hayat Sigortası (Low Cost Endowment

Life Insurance)   64

1. Yatınmlı Hayat Sigortası 64
2. Genel Olarak        64
3. Çeşitleri 65
4. Üniteye Bağlı Hayat Sigortası         65
5. Birikimli Hayat Sigortası  66

6. II. KANUNLA NİTELENDİRİLMİŞ HAYAT SİGORTASI    66

   İKİNCİ BÖLÜM HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN KİŞİLER

   I. SÖZLEŞME İLE İLGİLİ KİŞİLER            69

   A. Sözleşme Tarafları        69

   1. Sigortacı           70

   a) Sigortacı Olabilecekler  70

   aa) Sigorta Şirketi               71

   l/a) Genel Olarak 71

   l/b) Yapılanma Şekli          71

   1/aa) Anonim Şirket Şeklinde Faaliyet Gösterecek

   Şirketler 72

   1/bb) Kooperatif Şirket Şeklinde Faaliyet Gösterecek

   Şirketler 75

   1/cc) Yabancı Sigorta Şirketlerinin Türkiye’deki

   Faaliyeti                76

   l/c) Teşkilatlanması           78

   l/d) Faaliyet Esasları          78

   1/aa) Genel Olarak             78

   1/bb) Hayat Grubu Sigorta Branşları            79

   1/cc) Hayat Dışı Sigorta Branşları 80

   1/dd) Branş Bazında Sermaye Uygulaması                81

   1/ee) Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik

   Şirketleri Birliğine Üyelik   82

   l/e) Denetim         83

   1/aa) Genel Olarak             83

   1/bb) Denetim Merci          84

   bb) Ruhsatsız İşletmeler   85

   l/a) Genel Olarak 85

   l/b) Ruhsatsızlığın Bilindiğinin İspatı            86

   cc) Emeklilik Şirketi           88

   l/a) Genel Olarak 88

   l/b) Kuruluşu        88

   l/c) Faaliyete Geçmesi       90

   l/d) Ana sözleşme Değişikliği            91

   l/e) Ortakların Niteliklerindeki Değişiklikler  92

    

   b) Sözleşmenin Akdinden Sonra Sigortacının Değişmesi          93

   aa) Sigortacılık Kanunu Açısından               93

   bb) Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatınm Sistemi Kanunu

   Açısından             93

   cc)Türk Ticaret Kanunu Açısından               94

   2. Sigorta Ettiren 96

   V-                   Ehliyet Şartı         96

   aa) Gerçek Kişiler Açısından           96

   l/a) Tam Ehliyetliler           96

   l/b) Ehliyetsizler   97

   bb) Tüzel Kişiler Açısından              99

   VI-                 Sigorta Ettirenin Yabancı Olması   99

   aa) Genel Olarak 99

   bb) Ehliyet Konusu            100

   cc) Uygulanacak Hukuk   100

   VII-                Sigorta Sözleşmesinin Akdinden Sonra Sigorta Ettirenin

   Değişmesi             101

   aa) Genel Olarak 101

   bb) Borcun Üstlenilmesi    102

   l/a) Genel Olarak 102

   1/aa) İç Üstlenme Sözleşmesi          102

   1/bb) Dış Üstlenme Sözleşmesi       102

   1/cc) Borca Katılma          103

   1/dd) Bir Malvarlığı veya İşletmenin Devralınması  103

   l/b) Borcun Üstlenilmesinin Sigorta Sözleşmelerine

   Uygulanması       104

   cc) Sözleşmenin Devri ve Sözleşmeye Katılma          104

   dd) Miras Hukukuyla İlgili Hükümler Çerçevesinde Sigorta

   Ettirenin Değişmesi             105

   B. Sözleşmeden Etkilenen Kişiler    105

   1. Sigortalı            106

   I-                     Genel Olarak        106

   II-                   Sigortalı Tayini    106

   aa) Menfaat Şartı              106

   bb) Sigortalının İzni           106

   cc) Doktor İncelemesi        108

    

   V-                   Sigortalı Olabilecekler        109

   aa) Sigortalının Bireysel Belirlendiği Durumlar           109

   l/a) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Konunun

   Düzenlenişi           109

   l/b) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Konunun

   Düzenlenişi           110

   bb) Grup Sigortası              111

   l/a) Genel Olarak 111

   l/b) Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme                113

   1/aa) Genel Olarak             113

   1/bb) Grup Sigortası ile Sağlanan Teminatın Bireysel

   Devam Ettirilebilmesi        113

   1/cc) Grup Sigorta Sözleşmelerinde Sigortalının Prim

   Borçlusu Olarak Gösterilmesi          114

   1/dd) Bireysel Kredilerle Bağlantılı Grup Sigortalan  115

   1/aaa) Genel Olarak          115

   1/bbb) 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında

   Kanun Dönemi   116

   1/ccc) 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında

   Kanun Dönemi   116

   1/aaaa) Genel Olarak        116

   1/bbbb) TKHK’nın 29 ve 38. Maddelerinin

   Değerlendirilmesi 117

   1/aaaaa) Sigortayı Yaptıracak Kişi Bakımından      117

   1/bbbbb) Maddeye Konu Sigorta Sözleşmesi

   Bakımından        118

   1/ccccc) Kredi Kuruluşunun Yapılan Sigorta

   Sözleşmesini Kabul Zorunluluğu Bakımından. 120

   1/ddddd) Sigortanın Kredi Konusuyla, Meblağ Sigortalarında Kalan Borç Tutarıyla ve

   Vadesiyle Uyumlu Olması Bakımından       121

   1/eeeee) Genel Değerlendirme         123

   I-                     Sigortalının Hayatının Birden Fazla Sigorta Sözleşmesine

   Konu Edilmesi     123

   II-                   Sözleşmenin Akdinden Sonra Sigortalının Değişmesi                124

   III-                  Çok Başlı Sigorta (Joint Life Insurance)      124

   aa) Genel Olarak 124

7. bb) Çok Başlı Sigorta Çeşitleri         124

   l/a) Ölüm İhtimaline Karşı Çok Başlı Sigorta              125

   1/aa) İlk Ölüm Sigortası (First Death Insurance)       125

   1/bb) İkinci Ölüm Sigortası (Second Death Insurance).. 126

   l/b) Yaşama İhtimaline Karşı Çok Başlı Sigorta        126

   l/c) Birleşik Sigorta                             127

   cc) Çok Başlı Sigortada, Sigortalılardaki Değişikliğin

   Sözleşmeye Etkisi               127

   dd) Çok Başlı Sigorta ve Tontin      128

   l/a) Genel Olarak Tontin   128

   l/b) Çok Başlı Sigortanın Tontinden Farkı   129

   2. Lehtar                                              130

   1.1.               Genel Olarak        130

   1.2.               Lehtar Tayini       131

   aa) Genel Olarak 131

   bb) Lehtar Olabilecek Kişiler           131

   l/a) Genel Olarak 131

   l/b) Tüzel Kişilerin Lehtar Sıfatı      132

   l/c) Mirasçıların Lehtar Gösterilmesi              133

   cc) Lehtar Tayin Edebilecek Kişiler               134

   dd) Lehtar Tayininde Menfaat Şartı             134

   l/a) Genel olarak 134

   l/b) Sözleşmenin Yapılması Sırasında Menfaat Yokluğu ve

   Menfaatin Sonradan Ortadan Kalkması     135

   l/c) Türk Hukukunda Menfaat       136

   1/aa) Genel Olarak             136

   1/bb) Sigortalanabilir Menfaat        138

   1/cc) Maddi Menfaat İlişkisi Nedeniyle Hayat

   Sigortalarında Aşkın Sigorta Uygulaması    139

   1/aaa) Genel Olarak          139

   1/bbb) TTK’nın 1491/11. Maddesinin 1494/11. Madde

   Karşısındaki Durumu        139

   1/dd) Maddi Menfaat İlişkisi Nedeniyle Hayat

   Sigortalarında Eksik Sigorta Uygulaması     140

   l/d) Anglo-Sakson Hukukunda Menfaat      140

   1/aa) Genel Olarak             140

   1/bb) Otomatik Olarak Menfaat İlişkisi Kabul

   Edilenler                141

   1/aaa) Eşler          141

    

   1/bbb) Çocuklar  142

   1/ccc) Alacaklılar               142

   1.1.               Lehtar Tayininde Farklı Uygulamalar           142

   aa) Genel Olarak 142

   bb) Çok Başlı Sigorta                                        143

   1.5.1.          Lehtarda Değişiklik Yapılması        143

   aa) Genel Olarak 143

   bb) Grup Sigortalan Açısından Konunun Değerlendirilmesi     145

   1.5.2.          Lehtar Tayininin Hukuki Mahiyeti                145

   1.5.3.          Lehtar Atamasına İlişkin Yorum Kuralları  147

   aa) Paylar Açısından         147

   bb) Hak Sahipliği Açısından            148

   1.5.4.          Lehtann Sigortacıya Karşı İstem Hakkı Kazanamaması       149

   1.5.5.          Lehtar Tayininin Miras Hukukuyla İlişkisi   149

   aa) Genel Olarak 149

   bb) Tenkis Davası Açısından          150

   l/a) Genel Olarak Tenkis Davası     150

   l/b) Hayat Sigorta Sözleşmesinin Tenkis Davasına Konu

   Edilmesi                151

   1/aa) TMK’nın 509. Maddesi Karşısındaki Durum  151

   1/bb) Yaşama İhtimaline Karşı Yapılan Sigortalar

   Bakımından        152

   1/cc) Ölüm İhtimaline Karşı Yapılan Sigortalar

   Bakımından        152

   l/c) Hayat Sigorta Sözleşmesinin Tenkisi      153

   l/d) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Konunun Değerlendirilmesi            153

   ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI, ZAMANAŞIMI VE YETKİ KURALI

   I. HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI         155

   A. Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Sözleşmelerinin Kurulması       155

   1.6.1.          Öneri ve Kabul    155

   1.6.2.          Sözleşmenin Kurulma Anı               157

   1.6.3.          Kurulan Sözleşmenin Hüküm ve Sonuçlarını Doğurma Anı   157

    

   1.1.               Genel Hükümler Çerçevesinde Hayat Sigorta Sözleşmesinin

   Kuruluşu                              157

   1.5.1.          Öneri ve Kabul    158

   1.6.1.          Susmanın Kabul Sayılması             158

   1.6.2.          SK’nm 11. Maddesi Karşısında TTK’nın 1405. Maddesinin Durumu 159

   1.5.2.          Sözleşmenin Kurulması İle Hüküm ve Sonuç Doğurması       159

   1.5.3.          Teklifnamenin Verilmesi Sırasında Yapılan Ödemelerin Durumu... 160

   1.2.               Hayat Sigorta Sözleşmesinin Rızai Sözleşme Olması               162

   1.3.               Hayat Sigorta Sözleşmesinin İçeriği               162

   1.7.1.1.      Genel Şartlar        163

   a)                  Niteliği   163

   b)                  Sigorta Genel Şartlarının Tasdike Tabi Olması           164

   c)                   Genel Şartlardaki Değişikliklerin Mevcut Sözleşmelere Etkisi.... 164 aa) Değişikliğin Sigorta Ettiren, Sigortalı veya Lehtar Lehine

   Olması   165

   bb) Değişikliğin Sigorta Ettiren, Sigortalı veya Lehtar Aleyhine

   Olması   165

   d)                  Sigorta Genel Şartlarına İlişkin Türk Ticaret Kanunu

   Hükümlerinin Türk Borçlar Kanunu Karşısındaki Durumu    166

   aa) Genel Olarak 166

   bb) Öncelik Sonralık İlişkisi Bakımından     166

   cc) TBK 20’nin Kapsamı ve İçerik Denetimi Bakımından     167

   e)                   Sigorta Genel Şartlarına İlişkin Türk Ticaret Kanunu Hükümlerinin Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun

   Karşısındaki Durumu        169

   aa) Genel Olarak 169

   bb) TKHK’nın 5. Maddesinde Düzenlenen Haksız Şartlar

   Bakımından        169

   1.7.1.2.      Özel Şartlar          171

   1.7.1.3.      Sözleşme İçeriğini Gösterir Poliçenin Teklifnameden veya

   Kararlaştırılan Hükümlerden Farklı Olması                173

   a)                  Genel Olarak        173

   b)                  TTK’nın 1425/11. Maddesinin 1423. Madde Karşısındaki Durumu    173

   c)                   Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenleme              174

   1.4.               Sigorta Şirketlerince İlk Defa Uygulamaya Konulacak Sözleşmeler.... 174

    

   H. HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN TEMSİLCİ ARACILIĞI

   İLE YAPILMASI               176

   1.1.               Genel Olarak        176

   1.2.               Temsilci                177

   1.3.               Temsil Yetkisi      177

   1.4.               Temsilcinin Yaptığı İşlemle Bağlı Olması    179

   1.5.               Yetkisiz Temsil    179

   III. HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN ARACILAR

   VASITASIYLA YAPILMASI          180

   1.5.1.          Genel Olarak        180

   1.5.2.          Avrupa Birliğindeki Durum              180

   1.5.3.          Türkiye Sigorta Aracıları  181

   1.6.1.          Acente   181

   1.7.1.1.      Genel Olarak        181

   1.7.1.2.      Sigorta Acentelerine Uygulanacak Hükümler             183

   1.7.1.3.      Acentelik Türleri  183

   1.7.1.4.      Tali Acentelik      184

   aa) Genel Olarak 184

   bb) Hukuki Niteliği             184

   1.7.1.5.      Acentenin Komisyon Hakkı            185

   aa) Genel Olarak 185

   bb) Komisyona Hak Kazanma Şartı            186

   cc) Acentelik İlişkisinin Sona Ermesinden Sonraki Durum       186

   1.7.1.6.      Sigorta Acentesinin Portföy Mülkiyeti           187

   aa) Genel Olarak 187

   bb) Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Portföy Mülkiyeti      187

   l/a) Genel Olarak 187

   l/b) Türk Ticaret Kanunu Bakımından Sigortacılık

   Kanunu’ndaki Düzenlemelerin Değerlendirilmesi       188

   1.7.1.7.      Yabancı Acentelerin Durumu          189

   1.6.2.          Sigorta Brokeri    189

   a)                  Genel Olarak        189

   b)                  Brokerin Tazminat veya Tazminata İlişkin Avans Ödeyememesi         190

    

   1.1.               Brokerin Ücreti    190

   1.5.1.          Brokerin Çalışma Şekli     190

   3. Prodüktörlerin Durumu 192

   1.6.1.          HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE ŞEKİL          193

   1.7.1.1.      Genel Olarak        193

   1.7.1.2.      Sigorta Sözleşmesinin Geçerliliği Açısından 193

   1.7.1.3.      Sigorta Sözleşmesinin İspatı Açısından        194

   1.6.2.          HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNDE ZAMANAŞIMI          195

   a)                  Genel Olarak        195

   b)                  Zamanaşımının Haklar Üzerinde Etkisi       195

   c)                   Zamanaşımı İddiasının Hukuki Niteliği       196

   d)                  Sigorta Sözleşmelerinde Zamanaşımının Başlaması ve

   Zamanaşımı Süreleri         197

   a)                  Genel Olarak        197

   b)                  Zamanaşımı Sürelerinde Değişiklik Yapılıp Yapılamayacağı                198

   e)                   Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Karşısında Sigortacılık Kanunu

   ve Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nda

   Yer alan Düzenlenemelerin Değerlendirilmesi              199

   1. Sigortacılık Kanunu Açısından      199

   a)                  Genel Olarak        199

   b)                  Sigortacılık Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemenin Türk Borçlar

   Kanunu Açısından Değerlendirilmesi            200

   aa) Genel Olarak 200

   bb) Kapsam Bakımından                201

   cc) Güvence Hesabına ya da İlgili Kuruluşa Yapılacak Ödeme

   Bakımından        201

   dd) SK’nın Geçici 10. Maddesi Bakımından              202

   c)                   Sigortacılık Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemenin Anayasaya

   Açısından Değerlendirilmesi            202

   aa) Sigortacı Yönünden    202

   bb) Hak Sahipleri Yönünden           203

   1. Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu

   Açısından             203

    

   VI. HAYAT SÎGORTA SÖZLEŞMESİNDE YETKİ KURALI                205

   1.1.               Genel Olarak        205

   1.2.               Yabancılık Unsuru Taşıyan Sözleşmelerde Yetki      207

   DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TARAFLARIN VE SÖZLEŞME İLE İLGİLİ KİŞİLERİN HAK, BORÇ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

   I. GENEL OLARAK          209

   D. SÖZLEŞME TARAFLARININ HAK, BORÇ VE

   YÜKÜMLÜLÜKLERİ      210

   A. Sigorta Ettirenin Hak, Borç ve Yükümlülükleri      210

   1. Prim Ödeme Borcu        210

   a) Primin Hesabı 211

   aa) Genel Olarak 212

   bb) Prim Hesabına Etki Eden Faktörler        214

   l/a) Mortalite ve Komütasyon Tabloları       214

   l/b) Sigortalının Yaşı          216

   l/c) Sigortalının Sağlık Durumu ve Cinsiyeti                218

   l/d) Faiz Miktarı  218

   l/e) Giderler           219

   cc) Aktüer             219

   l/a) Genel Olarak 219

   l/b) Aktüerlerle İlgili Sınıflandırma 220

   l/c) Aktüer Çalıştırma Zorunluluğu                221

   l/d) Aktüerlerin Çalışma Esasları    221

   1.5.1.          Sözleşmenin Devamı Sırasında Prim Değişikliği         222

   1.5.2.          Prim Ödeme Borcunun Muacceliyeti             223

   aa) Risk Gerçekleşmeden Önce Prim Ödeme Borcunun

   Muacceliyeti        223

   bb) Risk Gerçekleştikten Sonraki Durum      224

   cc) Muacceliyeti İspat Yükümlülüğü             225

   dd) Muacceliyetten Sonra Riskin Gerçekleşmesinin

   İmkânsızlaşması                225

   1.5.3.          Primin Ödenme Şekli         226

   aa) Genel Olarak 226

    

   bb) Primin Yabancı Parayla Ödenmesi ve Prim Ödemesinde

   Yabancı Para Değeri          226

   l/a) Genel Olarak 226

   l/b) Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Konunun

   Değerlendirilmesi 228

   1/aa) Genel Olarak             228

   1/bb) Yabancı Para Borcunun ve Yabancı Paraya

   Endesli Para Borcunun İfası            228

   1/cc) Borcun İfasında Dikkate Alınacak Kur             230

   l/c) Hayat Sigorta Sözleşmeleri Bakımından Konunun

   Değerlendirilmesi 231

   cc) Prim Ödemesi İçin Kambiyo Senedi Düzenlenmesi             232

   dd) Anglo-Sakson Hukukundaki Uygulamalar           233

   1.1.               Primin Ödenme Yeri           234

   aa) Genel Olarak 234

   bb) Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme                234

   1.2.               Prim Ödemesinde Özel Durumlar    235

   aa) Sigorta Ettirenin Birden Fazla Olması    235

   bb) Primin Üçüncü Bir Kişi Tarafından Ödenmesi     236

   1.3.               Prim Ödeme Borcunun İfasının Sonucu       237

   1.4.               Prim Ödeme Borcunda Temerrüd   238

   aa) Genel Olarak 238

   bb) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret

   Kanunu’ nda Yer alan Hükümlerin Değerlendirilmesi               239

   l/a) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Öngörülen

   Sistem    239

   1/aa) 517 sayılı Kanun Hükmünde Kararname Öncesi ...240 1/bb) 517 sayılı Kanun Hükmünde Kararname Sonrası.. 241

   1/aaa) Değişiklik Hükmü  241

   1/bbb) Getirilen Düzenlemeye İlişkin Değerlendirmeler.. 241 1/cc) Anayasa Mahkemesinin İptal Kararından Sonraki

   Durum   242

   1/aaa) İptalin Hukuki Sonucu        243

   1/bbb) Bir Yıl ve Bir Yıldan Kısa Süreli Sözleşmeler ile Bir Yıldan Uzun Süreli Sözleşmelere Uygulanan

   Hükümler             245

   l/b) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Öngörülen

   Sistem    248

    

   cc) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’nda Yer Alan

   Düzenlemeler       249

   dd) Anglo-Sakson Hukukundaki Düzenlemeler          250

   ee) Temerrüd Nedeniyle Feshedilen Sözleşmenin Yeniden

   Yürürlüğe Girmesi               250

   2. Beyan Yükümlülüğü     252

   a) Sigorta Sözleşmesine İlişkin Beyan Yükümlülüğü 252

   aa) Genel Olarak 252

   bb) Sözleşmenin Yapılması Sırasındaki Beyan Yükümlülüğü               253

   l/a) Genel Olarak 253

   l/b) Konunun Türk Ticaret Kanunlarında Düzenlenişi              255

   1/aa) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki

   Düzenleme           255

   1/bb) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki

   Düzenleme           256

   1/aaa) Beyan Edilmesi Gereken Hususlar    256

   1/aaaa) Genel Olarak        256

   1/bbbb) Doktor İncelemesi              257

   1/cccc) Genom Analiz Sonuçlarının Kullanılması     258

   1/aaaaa) Genel Olarak      258

   1/bbbbb) Dünya Uygulamaları       259

   1/ccccc) Türkiye’deki Durum ve Konunun

   Değerlendirilmesi 260

   1.1.               Mevzuat Açısından           260

   1.2.               Sigortacılık Tekniği Açısından        261

   1/bbb) Beyan Usulü           262

   1/aaaa) Genel Olarak        262

   1/bbbb) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki

   Düzenleme           262

   1/cccc) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki

   Düzenleme           263

   1/ccc) Beyan Yükümlülüğü İhlalinin Sonuçları          264

   1/aaaa) Genel Olarak        264

   1/aaaaa) Yanlış Yaş Beyanı Bakımından  264

   1/bbbbb) Diğer Konulardaki Beyan Yükümlülüğü

   Bakımından        265

    

   i. İhlalin Sözleşmenin Yapılmasından İtibaren Beş Yıl

   İçinde Ortaya Çıkması     266

   i/a) Risk Gerçekleşmeden Önce Durumun Öğrenilmesi... 266 i/b) Risk Gerçekleştikten Sonra Durumun Öğrenilmesi... 267 i/c) Beyan Yükümlülüğü İhlalinin Kısmi İfalar

   Yapıldıktan Sonra Öğrenilmesi       268

   ii) İhlalin Sözleşme Yapıldıktan Beş Yıl Sonra Ortaya

   Çıkması                269

   1/ccccc) Sigortacının Cayma Hakkının Düşmesi      269

   1/bbbb) Türk Borçlar Kanunu’nun Yanılma ve

   Aldatmaya İlişkin Düzenlemeleri Karşısında Beyan Yükümlülüğü İhlalinin

   Değerlendirilmesi 271

   1/aaaaa) Genel Olarak      271

   1/bbbbb) Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenlemelerin Türk Borçlar Kanunu’ndaki Düzenlemelere

   Göre Arz Ettiği Farklılıklar               272

   1/ccccc) Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenlemelerin Türk Borçlar Kanunu’ndaki Düzenlemelerle

   Benzeştiği Hususlar            274

   1/cccc) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki

   Düzenlemeler       276

   1/dddd) Anglo-Sakson Hukukundaki Düzenlemeler 277

   cc) Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Beyan Yükümlülüğü     280

   l/a) Genel Olarak 280

   l/b) Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Beyan Yükümlülüğü ile İlgili Düzenlemelerin Sözleşmenin Uyarlanması İlkesi

   Karşısındaki Durumu        282

   1/aa) Genel Olarak             282

   1/bb) TBK’nın 138. Maddesi Çerçevesinde

   Sözleşmelerin Uyarlanması             283

   1/cc) TBK’nın 138. Maddesi Karşısında TTK’nın 1444.

   Maddesine İlişkin Değerlendirmeler               284

   l/c) Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Beyan Yükümlülüğü,

   İhlali ve Sonuçlan              285

   1/aa) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen

   Özel Risk Değişiklikleri      287

   1/aaa) Yolculuk Hâli         287

   1/bbb) İç Harp, İsyan, Kargaşalık ve Seferberlik Hâli.... 290

    

   1/ccc) Umumi veya Kısmi Seferberlik, Devletin Harbe Girmesi İhtimali veya Türkiye Cumhuriyeti’ni de İlgilendiren Yabancı Devletler Arasındaki Harp Dolayısıyla Kabul Edilen Mevzuatın Tatbik

   Edildiği Dönem    291

   1/ddd) Harp ve Harp Hareketleri    293

   1/bb) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Hükümleri   295

   1/aaa) Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Beyan

   Yükümlülüğü       296

   1/bbb) Sigortacının Hakları             297

   1/ccc) Beyan Yükümlülüğü İhlalinin Sonuçlan          298

   1/aaaa) İhlalin Riziko Değişikliğinden İtibaren Beş Yıl

   İçinde Öğrenilmesi              298

   1/aaaaa) Riziko Gerçekleşmeden Önce Beyan

   Yükümlülüğü İhlalinin Öğrenilmesi                298

   1/bbbbb) Riziko Gerçekleştikten Sonra Beyan

   Yükümlülüğü İhlalinin Öğrenilmesi                298

   l/d) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki

   Düzenlemeler       299

   l/e) Anglo-Sakson Hukukundaki Düzenlemeler          300

   dd) Başvurunun Yapılması ve Kabulü Arasındaki Değişiklikler ile Sigortacının Sorumluluğunun Başlamasından Önceki

   Değişikliklerin Beyan Yükümlülüğü               300

   l/a) Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme                300

   l/b) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenleme ... 301

   l/c) Anglo-Sakson Hukukundaki Durum      302

   b) Rizikonun Gerçekleştiğini Beyan Yükümlülüğü     302

   aa) Genel Olarak 302

   bb) Yükümlülüğün İhlalinin Sonuçlan          303

   cc) İrat Ödemeli Sigortalar Açısından Konunun

   Değerlendirilmesi 303

   dd) Konuya İlişkin Düzenlemeler Açısından 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun

   Karşılaştınlması 304

   ee) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenleme        305

   3. Sigorta Sözleşmesini Prim Ödemesinden Muaf Sigortaya

   Dönüştürme (Tenzil) Hakkı             305

   a) Genel Olarak   305

    

   1.1.               Türk Ticaret Kanunlarındaki Düzenlemeler          306

   aa) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     306

   bb) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     306

   1.2.               Prim Ödemesinden Muaf Sigortaya Dönüşmüş Sözleşmenin

   Eski Hâline Dönüşmesi  307

   1.5.1.          Sigortadan Ayrılma (İştira) Hakkı           308

   1.5.2.          Ödünç Para Alma (İkraz) Hakkı  310

   1.6.1.          Genel Olarak     310

   1.6.2.          Hukuki Niteliği 311

   1.6.3.          Ödünç Vermenin Sonuçlan         311

   . Sigortacının Borç ve Yükümlülükleri    313

   1.7.1.1.      Rizikoyu Taşıma Yükümlülüğü   313

   1.7.1.2.      Aydınlatma Yükümlülüğü          315

   a)                  Genel Olarak     315

   b)                  Aydınlatma Yükümlülüğüne İlişkin Mevzuat Düzenlemesi            318

   c)                   Aydınlatma Yükümlülüğüne Konu Sigorta Sözleşmeleri   319

   d)                  Aydınlatmanın Tarafları 320

   e)                   Aydınlatma Yükümlülüğünün İşleyişi      320

   aa) Genel Olarak           320

   bb) Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü   321

   l/a) Aydınlatmanın Yapılışı        322

   1/aa) Genel Olarak         322

   1/bb) Bilgilendirme Formu         323

   1/aaa) Düzenlenişi         323

   1/bbb) Hukuki Niteliği   324

   l/b) AydınlatmaYükümlülüğünün İhlali   324

   cc) Sözleşmenin Devamı Sırasındaki Aydınlatma Yükümlülüğü 325

   l/a) Genel Olarak           325

   l/b) Bilgilendirme Şekli  326

   l/c) Bilgilendirme Yükümlülüğünün Yerine

   Getirilmemesinin Sonuçlan         327

   f)                   Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelikte Öngörülen Bilgilendirme Yükümlülüğüne Yönelik Yardımcı

   Düzenlemeler    327

   aa) Sigortacının İnternet Sitesi Kurma Yükümlülüğü        327

   bb) Sigortacının Bilgi Talepleri ve Şikâyetleri Cevaplandırma

   Yükümlülüğü    _;           328

    

   1.1.               Poliçe Verme Yükümlülüğü       328

   1.5.1.          Genel Olarak     328

   1.5.2.          Sigorta Poliçesinin Hukuki Mahiyeti       329

   aa) Genel Olarak           329

   bb) Sigorta Poliçesinin Kıymetli Evrak Olmaması            330

   1.5.3.          Sigorta Poliçesinin İçeriği          331

   aa) Genel Olarak           331

   bb) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     331

   cc) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     332

   1.5.4.          Sigorta Poliçesinin Verilme Süresi          333

   aa) Genel Olarak           333

   bb) Poliçenin Zamanında Verilmemesinin Sonuçlan         333

   1.5.5.          Poliçenin Kaybı 335

   1.2.               Sigorta Bedelini Ödeme Borcu    336

   1.6.1.          Genel Olarak     336

   1.6.2.          Sigortacının Bedel Ödeme Borcunu Doğuran Olaylar       337

   aa) Ölme ve Yaşama Hâli           337

   bb) Sigortalı Hakkında Ölüm Karinesi Uygulanması ya da

   Sigortalının Gaibliğine Karar Verilmesi   338

   1.6.3.          Rizikonun Kasıtla Gerçekleşmesi 340

   aa) Lehtann Sigortalıyı Öldürmesi           340

   bb) Sigortalının İntihan  342

   l/a) Genel Olarak           342

   l/b) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     343

   l/c) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     344

   l/d) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenleme ... 345 l/e) Anglo - Sakson Hukukundaki Durum  345

   1.6.4.          Sigorta Bedelinin Kapsamı         346

   aa) Kâr Payı Veren Sözleşmeler  346

   l/a) Genel Olarak           346

   l/b) Türkiye’de Kâr Payı Uygulaması      347

   1/aa) Genel Olarak         347

   1/bb) Matematik Karşılık           348

   1/aaa) Genel Olarak       348

   1/bbb) Teknik Faiz        349

   bb) Kâr Payı Vermeyen Sözleşmeler       349

   1.6.5.          Sigorta Bedelini Ödeme Borcunun Muacceliyeti   349

   aa) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     350

8. bb) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ndaki Düzenleme     351

   cc) İrat Sigortalan Açısından Konunun Değerlendirilmesi 352

   dd) Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenleme  352

   1.1.               Bedel Ödeme Borcunun îfası      353

   aa) Genel Olarak           353

   bb) İfa Yeri       355

   cc) Sigortacının Poliçenin İadesini Talep Hakkı    355

   1.2.               Lehtara Yapılacak Ödemede İstenen Belgeler       356

   5. Sözleşmede Yer Alan Kişilerle ve Yapılan Sözleşme ile İlgili

   Bildirim Yükümlülüğü   357

   III. SİGORTALI VE LEHTARIN HAK, BORÇ VE

   YÜKÜMLÜLÜKLERİ   358

   BEŞİNCİ BÖLÜM HAYAT SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ

   I. SÜRE BİTİMİ           361

   H. RİZİKONUN GERÇEKLEŞMESİ     362

   III. TEK TARAFLI İRADE BEYANI İLE SONA ERME 362

   1.5.1.          Genel Olarak     362

   1.6.1.          Fesih    363

   1.6.2.          Dönme  365

   1.5.2.          Sigorta Hukukunda Dönme        365

   1.7.1.1.      6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından          365

   1.7.1.2.      6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından          366

   a)                  Genel Olarak     366

   b)                  Hayat Sigortalarına İlişkin Maddeler İtibarıyla     367

   aa) TTK’nın 1489. Maddesinden Doğan Cayma Hakkı      367

   bb) TTK’nın 1430. Maddesinden Doğan Cayma Hakkı     368

   cc) TTK’nın 1434. Maddesinden Doğan Cayma Hakkı      369

   1.7.1.3.      Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Açısından          369

   1.7.1.4.      Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu Açısından      370

   1.5.3.          Sigorta Hukukunda Fesih           370

   1. Genel Olarak 370

9. 2. Hayat Sigortalan Bakımından  371

   1.1.               Genel Hükümlerinde Düzenlenen Özel Fesih Nedenleri     371

   aa) TTK’nın 1413. Maddesinden Doğan Fesih Hakkı        371

   l/a) Sigorta Ettiren Açısından     371

   l/b) Sigortacı Açısından  372

   bb) TTK’nın 1414. Maddesinden Doğan Fesih Hakkı        373

   cc) TTK’nın 1417. Maddesinden Doğan Fesih Hakkı        373

   l/a) Genel Olarak           373

   l/b) Sigorta Ettiren Açısından     373

   l/c) Sigortacı Açısından  374

   l/d) TTK’nın 1417. Maddesinin TBK’nın 98. Maddesi

   Karşısında Değerlendirilmesi      375

   1.2.               Alman Sigorta Sözleşmesi Kanunu’ndaki Düzenleme       376

   D. Kısmi Fesih ve Cayma           377

   1.5.1.          MENFAAT İLİŞKİSİNİN ORTADAN KALKMASI        377

   1.5.2.          RİSKİN GERÇEKLEŞME İHTİMALİNİN ORTADAN KALKMASI        378

   1.6.1.          Genel Olarak     378

   1.6.2.          Riskin Gerçekleşme İhtimalinin Ortadan Kalkmasının TBK’nın

   136. Maddesindeki İfa İmkânsızlığı İle Karşılaştırılması   378

   1.5.3.          SİGORTACININ İFLASI          379

   V Genel Olarak 379

   : ^; ; ortacının İflasının Yürürlükteki Sözleşmelere Etkisi   383

   T Sigorta Şirketinin İflasının Sonucu      384

   SONUÇ            387

   BİBLİYOGRAFYA       433